Κράτος: Ποια είναι η προέλευση της λέξης

Η λέξη κράτος είναι μια μεγάλη λέξη. Πριν σας πω πώς σημαίνει ισχύς,εξουσία, επιτρέψτε μου να σας θυμίσω τον στίχο του Ελύτη: «…όπου είχε κράτος και εξουσία η Άνοιξη». Όμως η ποίηση συνήθως σπανίζει από ταδημόσια πράγματα, όπου κυριαρχεί η λέξη «κράτος». Έτσι, κράτος είναιη μορφή διακυβέρνησης, το πολίτευμα, η πολιτεία και το πολιτικά οργανωμένο σύνολο ανθρώπων που είναι εγκατεστημένο μόνιμα σε μια καθορισμένη έκταση, δηλαδή η «χώρα», σύμφωνα με το Μείζον Ελληνικό Λεξικό.

Η λέξη προέρχεται, λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας , από το ινδοευρωπαϊκό «kert», που σημαίνει «ισχύς, δύναμη». Η γοτθική λέξη«hardus», δηλαδή «σκληρός» έχει σχέση με αυτή τη ρίζα, όπως και το αγγλικό «hard». «Το κράτος είμ’ εγώ», έλεγε ο Λουδοβίκος ΙΔ της Γαλλίας, συνοψίζοντας την ουσία της απολυταρχίας – «το κράτος είναι το πιο παγερό, απ’ όλα τα παγερά τέρατα» είχε πει ο Νίτσε, κι ίσως γι’αυτό είναι συχνότερο ένα αστυνομικό κράτος, από ένα κράτος δικαίου ή ένα κοινωνικό κράτος.

Σ’αυτή την περίπτωση οι υφιστάμενοι την κρατική εξουσία έχουν νικηθεί κατά κράτος, δηλαδή καθ’ ολοκληρίαν. Το κράτος, επίσης, είναι και η μεγάλη αγελάδα που αρμέγουν κάποιοι επιτήδειοι, προς όφελός τους και εις βάρος των συμπολιτών τους. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η εξουσία και η ισχύς του κρατικού μηχανισμού, που θα μπορούσαν να σταματήσουν την αδικία, πάνε περίπατο. «Μα πού είναι το κράτος;» αναφωνούν τότε, αβοήθητοι, οι πολίτες.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.