ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΙΝΧΑΟΥΖΕΝ ΔΙΑ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΥ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΑΝΑΦΕΡΘΗΚΕ Η ΜΗΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ

Οι γονείς των τριών παιδιών που πέθαναν, σε ισάριθμα χρόνια, στην Πάτρα μίλησαν σε κάμερα του Star και τον Γιώργο Σόμπολο, για τα προβλήματα υγείας των παιδιών, όσα πέρασαν έως ότου καταλήξουν, ενώ σχολίασαν και όσα ακούγονται και γράφονται -για πιθανή εμπλοκή της μητέρας.

Την ώρα της προβολής αυτής της συνέντευξης, η πρωταγωνίστρια της ιστορίας επικοινωνούσε με δημοσιογράφο της Πάτρας, στο messenger.

Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Φλαμή, σε ερώτηση που έθεσε στη μάνα σχετική με το σενάριο που τη θέλει να έχει Σύνδρομο Μινχάουζεν, δια αντιπροσώπου, αυτή απάντησε “όταν έλθει η ώρα, θα αποδειχθεί και αυτό”. Στην ερώτηση αν θα δεχθεί να περάσει από ψυχιατρική εκτίμηση, εκείνη απάντησε “φυσικά, φυσικά και θα πάω”.

Πόσο όμως, εύκολο είναι να εντοπίσουν οι ειδικοί αυτό το σύνδρομο και τελικά τι είναι το Σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου (Munchausen syndrome by proxy), που συναντάνται στη δικαστική ψυχολογία;

Τι είναι το Σύνδρομο Μινχάουζεν

Για να μην αφήσουμε κενά, είναι χρήσιμο να ασχοληθούμε με το Σύνδρομο Μινχάουζεν και να το συνεχίσουμε από εκεί. Το Münchausen Syndrom λοιπόν, περιγράφει μια κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο σκόπιμα προσποιείται, προσομοιώνει, επιδεινώνει ή αυτοπροκαλεί τραυματισμό ή ασθένεια, με κύριο σκοπό να αντιμετωπίζεται σαν ιατρικός ασθενής. Φαίνεται απλό. Δεν είναι.

Η πρώτη αναφορά του όρου ανήκει στον Βρετανό ενδοκρινολόγο και αιματολόγο -ανώτερο γιατρό του θαλάμου ψυχικής παρατήρησης στο Central Middlesex Hospital- Richard Asher, ο οποίος περιέγραψε κατ’ αυτόν τον τρόπο, το μοτίβο ανθρώπων που πήγαιναν από νοσοκομείο σε νοσοκομείο, προσπαθώντας να πείσουν πως έχουν μια ασθένεια -την οποία κατασκεύαζαν, όπως και τα συμπτώματα της για να τους αντιμετωπίσουν ως ασθενείς. Ενθυμούμενος τον βαρόνο Μινχάουζεν, έδωσε το όνομα αυτό στο φαινόμενο, σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο The Lancet τον Φεβρουάριο του 1951.

Τα χρόνια περνούσαν και μια μέρα το Σύνδρομο Μινχάουζεν έγινε γνωστό ως “πλασματική διαταραχή, κατά την οποία τα άτομα ενεργούν επανειλημμένα και σκόπιμα, ώστε να προκαλέσουν ασθένεια, πάθηση, τραυματισμό, κακοποίηση ή ψυχολογικό τραύμα και να τραβήξουν την προσοχή, τη συμπάθεια ή την επιβεβαίωση του κοινού τους. Συμπεριφέρονται σαν να έχουν μια σωματική ή ψυχική ασθένεια, χωρίς ωστόσο να έχουν διαγνωστεί με κάποια”.

Σημείωση: πλασματική διαταραχή είναι η όποια διαταραχή προκαλείται σκόπιμα, με κύριο σκοπό να κερδίσει την προσοχή που απολαμβάνει ένας ασθενής. Τα συμπτώματα είναι σωματικά και τα άτομα έχουν συνήθως ιστορικό επαναλαμβανόμενων νοσηλειών, δραματικών και εξαιρετικά απίθανων αφηγήσεων παρελθοντικών εμπειριών.

Μετά πολλές μελέτες οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι κατέληξαν στο ότι το σύνδρομο Μινχάουζεν ανήκει στο φάσμα των ψυχικών ασθενειών, καθώς σχετίζεται με σοβαρές συναισθηματικές δυσκολίες.

Διαπιστώθηκε και ότι η πλασματική διαταραχή που επιβάλει ένα άτομο στον εαυτό του, σχετίζεται με την πλασματική διαταραχή που επιβάλει το ίδιο άτομο σε άλλον και αναφέρεται ως κακοποίηση. Συνήθως η συνθήκη αφορά παιδί και ο στόχος είναι η αναζήτηση προσοχής ή η εκμαίευση συμπάθειας για τον θύτη. Κράτα το αυτό, όπως συνεχίζουμε.

Από πού πήρε το όνομα του το Σύνδρομο Μινχάουζεν

Ο βαρόνος Μινχάουζεν είναι ο ήρωας που εμπνεύστηκε ο Γερμανός επιστήμονας, συγγραφέας “και απατεώνας” Rudolf Erich Raspe, για να αναλάβει χρέη πρωταγωνιστή στο βιβλίο του, το οποίο στην Ελλάδα κυκλοφορεί με τίτλο “Οι περιπέτειες του βαρόνου Μινχάουζεν” -είχε κυκλοφορήσει το 1785.

Ο φανταστικός Γερμανός ευγενής -του οποίου ο χαρακτήρας πήρε στοιχεία από έναν πραγματικό βαρόνο, τον Ηieronymus Karl Friedrich, Freiherr von Münchhausen, με τον οποίον συνυπήρξε ο συγγραφέας στο University of Göttingen- διηγείται σε φίλους, συνοδεία αλκοόλ τα κατορθώματα του “επικεντρώνοντας στα πρακτικά αδύνατα επιτεύγματά του ως αθλητή, στρατιώτη και ταξιδιώτη”.

Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα

α) της μάχης του με κροκόδειλο μήκους 12 μέτρων,
β) της επανασυρμολόγησης του αλόγου του που έχει κοπεί στη μέση, με κλαδιά από δάφνη,
γ) της στρατολόγησης λύκου για να τραβάει το έλκηθρο του,
δ) το ταξίδι στη Σελήνη και
ε) την (αυτο)σωτηρία του, ενώ πνιγόταν, με το τράβηγμα των μαλλιών του.

“Στις αφηγήσεις των απροκάλυπτα απίθανων κατορθωμάτων, ο Μινχάουζεν παρουσιάζεται ως ατρόμητος, ήρεμος και λογικός άνθρωπος, με επιστημονικές γνώσεις και βαθιά εκτίμηση για τα τρόφιμα και τα ποτά κάθε τόπου. Έτσι θέλει να κερδίσει το θαυμασμό και την προσοχή άλλων. Από την αρχή έως το τέλος, ο πρωταγωνιστής φαίνεται να πιστεύει κάθε λέξη που λέει, ανεξάρτητα από το πόσο ασυνεπής γίνεται όπως εξελίσσεται κάθε διήγηση”.

Ο πλασματικός χαρακτήρας του βιβλίου αποδείχθηκε -στα χρόνια που ακολούθησαν- πως ήταν βγαλμένος από τη ζωή. Όχι ως προς τα ανδραγαθήματα του, αλλά ως προς την ανάγκη ενός ανθρώπου να πείσει πως είναι κάτι που χρίζει θαυμασμού και προσοχής, ενώ δεν είναι.

Ποια είναι τα συμπτώματα

Τα άτομα με Σύνδρομο Μινχάουζεν προκαλούν σκόπιμα ‘σημάδια’ και συμπτώματα ασθένειας ή τραυματισμού, προκαλώντας προβλήματα υγείας, συχνά σε σημείο που χρειάζεται να νοσηλευτούν. Μερικές φορές είναι και πρόθυμοι να υποβληθούν σε επεμβατικές ιατρικές παρεμβάσεις. Είναι γνωστοί για τις επισκέψεις από γιατρό σε γιατρό, από νοσοκομείο σε νοσοκομείο και από πόλη σε πόλη, αφότου εξαντλούν τις επιλογές θεραπείας σε κάθε ένα ειδικό, νοσοκομείο ή πόλη. Συχνά κάνουν ψευδείς ισχυρισμούς για τα επιτεύγματα, τα διαπιστευτήριά, σχέσεις με διασήμους κλπ.

Σε κάθε περίπτωση, τα περισσότερα από τα συμπτώματα σχετίζονται με σωματική ασθένεια και όχι με ψυχική διαταραχή. Δηλαδή, μέσω της υπερβολής (πχ αυτοτραυματισμός) ή της δημιουργίας συμπτωμάτων (κατανάλωση καθαρτικού για να προκληθεί αιμορραγία και να αλλάξει το εργαστηριακό δείγμα) το άτομο επιδιώκει να κερδίσει την εξέταση, τη θεραπεία, την προσοχή, τη συμπάθεια ή την παρηγοριά των γιατρών και των νοσηλευτών.

Συχνά ο έχων Σύνδρομο Μινχάουζεν υποδύεται το θύμα/ασθενή, ώστε να κερδίσει την προσοχή που αναζητάει

Σε ακραίες περιπτώσεις, αποκτά και όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες και γνώσεις επί των ασθενειών που υποστηρίζει πως έχει, ώστε να μπορεί να παράξει σχετικά συμπτώματα και να ‘κατακτήσει’ το δικαίωμα σε μακροχρόνιες ιατρικές αναλύσεις, παρατεταμένες παραμονές σε νοσοκομείο και περιττές επεμβάσεις.

Τα άτομα με σύνδρομο Μινχάουζεν δεν δίνουν δεκάρα για τα υλικά κέρδη (δεν προσβλέπουν σε οικονομικές αποζημιώσεις, άδειες από τη δουλειά ή πρόσβαση σε ουσίες). Ο ρόλος του ασθενούς τους είναι οικείος και νιώθουν βολικά μέσα σε αυτόν, όπως καλύπτουν τη βασική ψυχολογική τους ανάγκη.

Το Σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου (Munchausen syndrome by proxy)

Eίκοσι έξι χρόνια μετά την πρώτη αναφορά του Συνδρόμου Μινχάουζεν, ακούστηκε για πρώτη φορά ο όρος “Munchausen syndrome by proxy” από τον Βρετανό παιδίατρο, Roy Meadow. Αναφέρθηκε κατ’ αυτόν τον τρόπο σε φροντιστές, οι οποίοι προκαλούσαν τραυματισμούς ή ασθένειες σε άλλους -συχνά παιδιά-, για να κερδίσουν οι ίδιοι την προσοχή. Επίσης, έκαναν τα πάντα για να βρίσκονται δίπλα στον ασθενή και να δείχνουν σε όλους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη φροντίδα του.

Επειδή συνηθέστερα οι μητέρες είναι δίπλα στα τραυματισμένα ή άρρωστα παιδιά, είναι και αυτές που σύμφωνα με στατιστικά αμερικανικής υπηρεσίας έχουν το υψηλότερο ποσοστό κινδύνου να εμφανίσουν το σύνδρομο -το 75% των καταγεγραμμένων περιπτώσεων στις ΗΠΑ είναι μητέρες. Αυξημένο κίνδυνο ωστόσο, έχει όποιος άλλος διαθέτει ρόλος γονέα (κηδεμόνας, φροντιστής κλπ) και όσοι έχουν ιστορικό εργασίας στον τομέα της υγείας.

Το τμήμα ιατρικής του University of Michigan Health, εξηγεί ότι πέραν των παιδιών, θύματα γίνονται και οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με αναπηρία και τα κατοικίδια. Τα άτομα που έχουν το σύνδρομο προκαλούν στους ανυπεράσπιστους αυτούς ανθρώπους, τεχνητά ασθένεια ή τραυματισμό.

Διασφαλίζουν ότι το παιδί (ο ηλικιωμένος, ο ανάπηρος ή το ζώο) θα βιώσει ιατρική ταλαιπωρία, αναγκάζοντας το να υποφέρει μέσω θεραπειών και να περάσει ένα μεγάλο ‘κομμάτι’ των παιδικών του χρόνων στα νοσοκομεία. Εάν δεν έχει κάτι, το προκαλούν εκείνοι.

Η παιδιατρική κοινότητα έχει επισημάνει εδώ και χρόνια πως αυτή η διαταραχή θα πρέπει να μετονομαστεί σε “ιατρική κακοποίηση”.

Πιστεύουν πως αυτό χρειάζεται, προκειμένου να υπογραμμιστεί η βλάβη που προκαλείται από την εξαπάτηση, αλλά και να μειωθούν οι πιθανότητες να χρησιμοποιήσει ο θύτης το ‘χαρτί’ της ψυχιατρικής ασθένειας, όταν βρεθεί ενώπιον της δικαιοσύνης.

Σημείωση: Κάποιοι ενδέχεται να έχουν Σύνδρομο Μινχάουζεν και Σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου. Σύμφωνα με τους Psychiatric Times, το 30 με 70 τοις εκατό όσων παραποιούν ασθένεια παιδιών, παραποιούν και δική τους ασθένεια. Πολλές μητέρες με Munchausen syndrome by proxy περιγράφουν την πρόκληση ασθένειας στον εαυτό τους όταν ήταν έφηβες.

Πώς να εντοπίσετε άτομο με Σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου

Η Newport Academy είναι σειρά κέντρων θεραπείας, που βασίζονται σε στοιχεία για εφήβους και οικογένειες, οι οποίες παλεύουν με προβλήματα ψυχικής υγείας, διατροφικές διαταραχές και κατάχρηση ουσιών.

Ενημερώνει ότι υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες στον εντοπισμό ατόμων με Σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου “αφού εμφανίζονται στο νοσοκομείο να αγαπούν, να νοιάζονται και να ανησυχούν πολύ για το παιδί τους. Είναι πολύ φιλικοί με το ιατρικό προσωπικό, δείχνουν να έχει πολλές γνώσεις επί λεπτομερειών παθήσεων και ασθενειών, απολαμβάνουν την προσοχή των ειδικών, νιώθουν άνετα και οικεία στο νοσοκομείο και εκνευρίζονται αν γιατρός του πει πως κάνουν λάθος στην εκτίμηση τους.

Συνήθως είναι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας -ασκούν κάποιο παραϊατρικό επάγγελμα. Επομένως, ξέρουν πώς να προκαλούν συγκεκριμένα συμπτώματα στα παιδιά τους και πώς να τα επιδεινώνουν -χωρίς να το καταλάβουν οι γιατροί””.

Έχουν πολλούς τρόπους να δημιουργήσουν ή επιδεινώσουν συμπτώματα του παιδιού τους. Στη λίστα περιλαμβάνονται

1) τα ψέματα για τα συμπτώματα
2) η παραποίηση εξετάσεων—για παράδειγμα, μόλυνση δείγματος ούρων με αίμα
3) η παραποίηση ιατρικών αρχείων
4) η πρόκληση συμπτώματων δηλητηρίασης, ασφυξίας, λιμοκτονίας, ένεσης κοπράνων και/ή πρόκλησης μόλυνσης.

Τι προκαλεί το Σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου

Ο προσδιορισμός της ακριβούς αιτίας είναι δύσκολος, επειδή τα άτομα με το σύνδρομο δεν είναι ειλικρινή και κάνουν την έρευνα αδύνατη. Για αυτό και δεν υπάρχει κάποια ακόμα.

Ορισμένοι ειδικοί έχουν προτείνει πως πρόκειται για αμυντικό μηχανισμό εναντίον σεξουαλικών και επιθετικών παρορμήσεων. Άλλοι υποστηρίζουν ότι μπορεί να είναι μια μορφή αυτοτιμωρίας.

Οι παράγοντες κινδύνου για το σύνδρομο Μινχάουζεν και το Σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου περιλαμβάνουν βιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες, όπως παιδικά τραύματα, αδυναμία των γονέων ή των κηδεμόνων να ασχοληθούν με τα άτομα αυτά λόγω ασθένειας ή προβλημάτων στο γάμο, εργασιακά ‘θέλω’ που δεν έγιναν ποτέ πραγματικότητα στον ιατρικό τομέα, διαταραχές προσωπικότητας και χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Μπορεί να γίνει διάγνωση;

Υπάρχουν οι απλές περιπτώσεις (άτομο που λέει πως έχει όγκο σε ένα σημείο, κάνει μια εξέταση σάρωσης και αποκαλύπτεται αλήθεια), όπως υπάρχουν και οι σύνθετες. Αφορούν αυτούς που έχουν κάνει την προετοιμασία τους και ως εκ τούτου η διάγνωση της πλασματικής διαταραχής γίνεται δύσκολη.

Εάν ο γιατρός δεν βρει κάποιον φυσικό λόγο της ασθένειας που περιγράφεται, παραπέμπει το άτομο σε ψυχολόγο ή ψυχίατρο που είναι ειδικά εκπαιδευμένοι να διαγιγνώσκουν θέματα ψυχικών διαταραχών. Αφότου ολοκληρώσουν εκείνοι, γίνεται κλινική αξιολόγηση (ενδέχεται να απαιτούνται εργαστηριακές εξετάσεις, τοξικολογία ούρων, επίπεδο φαρμάκων στο αίμα, ανάλυση λειτουργίας του θυρεοειδούς έως και αξονική και μαγνητικό τομογραφία και ηλεκτροεγκεφαλογραφία).

Υπάρχουν πολλά κριτήρια που μαζί ενδεχομένως να υποδεικνύουν πλασματική διαταραχή (βλ. συχνές νοσηλείες, γνώση πολλών ασθενειών, συχνή αίτηση φαρμακευτικής αγωγής, λίγοι ή καθόλου επισκέπτες κατά τη διάρκεια νοσηλείας και υπερβολικές ή κατασκευασμένες ιστορίες για διάφορα ιατρικά προβλήματα).

Πάντα τονίζεται πως το Σύνδρομο Μινχάουζεν δεν πρέπει να συνδέεται με την υποχονδρία, καθώς το ένα είναι ασθένεια και το άλλο πλασματική διαταραχή. Και όσοι την έχουν μπορούν να φτάσουν στα άκρα για να πάρουν ό,τι έχουν ανάγκη. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις πρόκλησης σοβαρών προβλημάτων υγείας, απώλειας άκρων ή οργάνων έως και θάνατοι.