Ένα βαλς και η κακοποίηση μέσα από τα μάτια μίας 15χρονης κοπέλας

Ήδη από τις 11 Φεβρουαρίου στο Ξενοδοχείο Μπάγκειον λαμβάνει χώρα μία πολύ ιδιαίτερη παράσταση, το “Βαλς 6″, του πολύ σημαντικού Βραζιλιάνου δραματουργού, Nelson Rodrigues. Το έργο είναι σε σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Φάμη και τον μοναδικό ρόλο επί σκηνής τον ενσαρκώνει η Μαρία Κουβίδη, μεταφράστρια επίσης της παράστασης.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης ο θεατής βλέπει μπροστά του έντονα τα στοιχεία της έμφυλης βίας, της σωματικής και ψυχικής κακοποίησης και της πατριαρχίας, μέσα απ’ τα μάτια και τα λόγια της Σόνιας, μίας κοπέλας που κακοποιήθηκε όταν ήταν ακόμη 15 χρονών.

Ένα έργο αναμφίβολα σύγχρονο, επίκαιρο, ειδικά μετά τις αποκαλύψεις της τελευταίας χρονιάς και για το οποίο είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε με την πρωταγωνίστρια της παράστασης, την ηθοποιό Μαρία Κουβίδη.

Ένα έργο για την έμφυλη βία. Σίγουρα δεν είναι τυχαία η στιγμή που επέλεξες να το ανεβάσεις.
Δεν είναι σίγουρα τυχαία η στιγμή. Θα ήθελα πολύ αυτή η παράσταση να είναι ένα σχόλιο, μία θέση απέναντι σε ό, τι συμβαίνει. Πιστεύω ότι έχει λόγο ύπαρξης, έχει κάτι να πει, να προσφέρει αν μη τι άλλο την αισθητική απόσταση για να επεξεργαστούμε το συλλογικό τραύμα με το οποίο είμαστε όλοι αντιμέτωποι και να βρούμε το φως όλης αυτής της ιστορίας, τη διέξοδο, που δεν είναι άλλη από το σπάσιμο της σιωπής.

Η πρωταγωνίστρια λέει σε κάποιο σημείο “Μη λέτε θύμα, το όνομα της να λέτε! Θέλω το όνομα της!”. Πιστεύεις ότι ο χαρακτηρισμός “θύμα”, όταν μπαίνει μπροστά από οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό της, κλέβει κάτι απ’ την ταυτότητα της; Είναι σαν να συνεχίζει να έχει επιρροή πάνω της ο δράστης;
Η λέξη “θύμα” είναι άμεσα συνδεδεμένη με την λέξη “θύτης”. Όσο χαρακτηρίζεται ως θύμα χάνει την υπόλοιπη ταυτότητα της, ναι. Προσδιορίζεται από αυτό που της συνέβη. Όταν λέει η Σόνια “μη λέτε θύμα, το όνομα της να λέτε, θέλω το όνομά της”, είναι σαν να λέει “Δείτε με, κοιτάξτε με, ακούστε με, πείτε τα πράγματα με το όνομά τους”. Δεν αντέχει άλλο να είναι το θύμα, θέλει να πάρει πίσω την ύπαρξη της.

Η λέξη “θύμα” βολεύει πολύ εμάς τους τρίτους, τους “απέξω”, είναι πιο εύκολο έτσι να προσπεράσουμε ένα περιστατικό, να μην συνδεθούμε, να αποφύγουμε την συναισθηματική εμπλοκή. Δεν είναι το θύμα, είναι η Σόνια με μια ολόκληρη ιστορία πίσω της.

Η “επιλογή” της να ξεχάσει ήταν ένας μηχανισμός αυτοάμυνας; Κι αν ναι, γιατί τώρα θέλει να τον αφήσει στην άκρη, τι άλλαξε;
Η απώθηση είναι ένας μηχανισμός άμυνας, ναι, όπως και η δημιουργία ενός φανταστικού κόσμου επειδή ακριβώς δεν αντέχει την πραγματικότητα. Έφτιαξε έναν κόσμο και μπήκε μέσα αλλά το τραύμα που κουβαλάει δεν την αφήνει ήσυχη. Ο Φρόιντ λέει ότι το τραύμα δεν επιστρέφει ως μνήμη αλλά ως σωματική αντίδραση. Αυτό παθαίνει.

Εγώ φαντάζομαι τη Σόνια σαν ένα από αυτά τα σκίτσα που έχουν περίβλημα ενήλικα και μέσα υπάρχει κουλουριασμένο ένα παιδί που υποφέρει, ο ενήλικας το κουβαλάει και προσπαθεί να συνεχίσει αλλά κάποια στιγμή δεν πάει άλλο. Αυτή είναι η στιγμή της Σόνιας, που δεν ξέρουμε πόσος καιρός έχει περάσει και πότε ήταν 15 χρονών. Εγώ τη φαντάζομαι σχεδόν γερασμένη, με το 15χρονο παιδί μέσα της, μία μιλάει αυτό, μία εκείνη και είναι εγκλωβισμένες και οι δύο. Ο χρόνος θα ξαναρχίσει να μετράει από τη στιγμή που θα θυμηθεί και θα το ξορκίσει όλο αυτό που της συνέβη.

Αυτή ακριβώς η διεργασία είναι που καθιστά εντελώς άκυρη και απάνθρωπη τη φράση “τώρα το θυμήθηκε”, είναι σαν να λες στον άλλον, “πέρνα τη ζωή σου όλη κουβαλώντας αυτό το βάρος, θέλω να υποφέρεις για πάντα”. Δεν την κατανοώ αυτή τη φράση.

Η πρωταγωνίστρια είναι μία από τις κοπέλες που θα έβρισκε το θάρρος να καταγγείλει τον κακοποιητή της, έστω και κάποια χρόνια αργότερα; Θα επηρεαζόταν από το ελληνικό metoo πέρσι;
Η Σόνια μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον σιωπής, στερεοτύπων και καλών τρόπων. Είναι φορτωμένη με ντροπή και ενοχές, αναρωτιέται αν έχει χάσει το μυαλό της. Κάποια στιγμή μέσα στο έργο λέει, “ο μπαμπάς μου, ξέρει, ήδη” και δεν συνεχίζει τη φράση της. Αν ζούσε ανάμεσα μας, στο ελληνικό metoo, μπορεί και να μιλούσε, όπως έκαναν τόσα κορίτσια και τόσες γυναίκες τον τελευταίο χρόνο και αυτή είναι μια μεγάλη κατάκτηση.

Είναι ένα κορίτσι θύμα του “τι γύρευε τέτοια ώρα εκεί”; Έρχεται αντιμέτωπη με το victim blaming;
Η Σόνια έρχεται αντιμέτωπη με το victim blaming μέσα στο έργο και αυτό το θεωρώ ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του, διότι με απασχολεί πολύ ως φαινόμενο. Είναι θύμα των στερεοτύπων και των κουτσομπολιών, ανθρώπων που μιλάνε και λένε τα λάθος πράγματα και ανθρώπων που βλέπουν και ξέρουν αλλά δεν κάνουν τίποτα.

Ακούγονται πολλές τέτοιες “φωνές” μέσα στο έργο, είναι σαν η Σόνια να έχει καταπιεί όλα αυτά τα σχόλια και τις γνώμες, τις αναπαράγει, τις ειρωνεύεται, παλεύει μαζί τους, προσπαθεί να υπερασπιστεί τον εαυτό της, φτάνει στο σημείο να λοιδορεί η ίδια τον εαυτό της και βέβαια πίσω από αυτό υπάρχει ένας βαθύς πόνος, όπως συμβαίνει και στην πραγματικότητα.

Το victim blaming είναι κάτι που επίσης δεν καταλαβαίνω. Στην πιο ευάλωτη στιγμή ενός πλάσματος αλλά και στην πιο γενναία του αφού αποφασίζει να μιλήσει, αντί για στήριξη απαντούν με βία, πάνω στη βία. Ποια ανάγκη τους καλύπτει αυτό; Ότι φταίει; Ότι κάτι έκανε λάθος, οπότε εγώ αν τα κάνω όλα σωστά δεν θα βρεθώ ποτέ σε αυτή τη θέση; Η ανάγκη του να διαχωρίσω τη θέση μου; Είναι παράλογο. Δηλαδή όλα λάθος, κάπως σωπαίνουμε όταν δεν πρέπει και μιλάμε όταν δεν πρέπει και λέμε τα λάθος πράγματα. Αυτό το στοιχείο είναι έντονο μέσα στο έργο και χαίρομαι πολύ που υπάρχει ως σχόλιο.

Πώς πιστεύεις ότι η πλειοψηφία των αντρών στάθηκε τον τελευταίο χρόνο μπροστά στις αποκαλύψεις του metoo; Είδες μια διαφορετική αντιμετώπιση ή θύμιζε την κλασική αντίδραση που είχαν τόσα χρόνια; Βλέπεις να έχουμε ευαισθητοποιηθεί καθόλου;
Διαβάσαμε κάθε είδους σχόλια τότε, σε σχέση με το metoo. Για μένα το πιο γραφικό εκείνων των ημερών είναι ότι “δαιμονοποιούμε το φλερτ”, “δεν θα μπορούμε να κουνηθούμε”, λες και υπάρχει σύμπαν στο οποίο μπορείς να μπερδέψεις την κακοποίηση με το φλερτ.

Ωστόσο δεν νομίζω ότι οι αντιδράσεις και τα σχόλια έχουν φύλο. Έχω διαβάσει ανατριχιαστικά πράγματα από γυναίκες και πολύ συγκροτημένα και συγκινητικά κείμενα από άντρες.

Αυτή τη στιγμή ανεβάζω μια παράσταση ενός έργου για την έμφυλη βία γραμμένο από άντρα και μάλιστα το 1951 και σκηνοθετημένο από άντρα τον Κωνσταντίνο Φάμη, ο οποίος το προσέγγισε με συγκινητική ευαισθησία και κατανόηση στις πιο λεπτές αποχρώσεις του ψυχισμού αυτού του πλάσματος, πολλές φορές καλύτερα κι από μένα.

Οπότε δεν έχει σημασία τι είσαι, γυναίκα ή άντρας, ας είμαστε πλάσματα με ενσυναίσθηση νομίζω εγώ.

Ξενοδοχείο Μπάγκειον, Πλατεία Ομονοίας 18 & Αθηνάς από τις 11/2- 27/2 κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή (για 9 παραστάσεις)

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Μετάφραση: Μαρία Κουβίδη

Σκηνοθεσία- Φωτισμοί: Κωνσταντίνος Φάμης

Σκηνικός χώρος – κοστούμι: Κατερίνα Καλφόγλου

Επιμέλεια κίνησης: Ηρακλής Κωτσαρίνης

Μουσική επιμέλεια: Γιάννης Μαδούρος

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις