Μιχάλης Καλαμπόκης: “Η τέχνη του ηθοποιού δεν είναι μαθαίνω λογάκια και τα λέω”

Ο θρυλικός Τζορτζ Μπερνς (1896–1996), ένας ηθοποιός που υπηρέτησε από το βοντβίλ και το ραδιόφωνο μέχρι το σινεμά και την τηλεόραση επί 68 ολόκληρα χρόνια, συνήθιζε να λέει χαριτολογώντας: «Η ηθοποιία είναι θέμα ειλικρίνειας. Αν μπορείς να το υποδυθείς αυτό, τα κατάφερες!» Κάτι τέτοια ευφυολογήματα, όσο χαριτωμένα κι αν είναι, ποτίζουν ακουσίως μια νεφελώδη μα διαδεδομένη αντίληψη σχετικά με την τέχνη του ηθοποιού. Μια αντίληψη που λέει ότι, ε μωρέ, όλα από μέσα σου βγαίνουν, ή το ‘χεις ή δεν το ‘χεις, στο κάτω-κάτω όλοι μπορούμε να υποδυθούμε –και υποδυόμαστε– απλά κάποιοι το κάνουν καλύτερα και κατά παραγγελία γι’ αυτό και πληρώνονται (ενίοτε, έναν σκασμό λεφτά).

Κατά βάθος, όλοι ξέρουμε πως τα πράγματα δεν έχουν καθόλου έτσι. Οκέι, σίγουρα χρειάζεται το «από μέσα σου». Σίγουρα επίσης, αυτό που κάνουν οι ηθοποιοί δεν έχει καμία σχέση με την υποκριτική τέχνη της καθημερινότητας. Ο ηθοποιός, όμως, είναι και αθλητής και διδακτορικός φοιτητής (θεωρητικής κατεύθυνσης) ταυτόχρονα. Οφείλει να καλλιεργεί και να εξελίσσει, χωρίς αξιολογική σειρά: το σώμα του, την ευλυγισία του, την φωνή του, την μουσική και ρυθμική του αντίληψη, την εκφορά του λόγου του, την υιοθέτηση προφοράς, συν οποιαδήποτε απαιτούμενη τέχνη –καλή, κακή, πρακτική, φεύγα, τα πάντα–, ενώ συγχρόνως δεν πρέπει να παραμελεί το πνεύμα του. Διάβασμα σε σελίδες και οθόνες, επιμόρφωση, ψάξιμο… Διαρκές γενικό ακόνισμα.

Με αφορμή την πρόσφατη εξαγγελία του σωματείου, σχετικά με την σχεδιαζόμενη προσθήκη ενός τέταρτου έτους εξειδίκευσης-Master στην τριετή φοίτηση στις δραματικές σχολές της χώρας, απευθύναμε στον Μιχάλη Καλαμπόκη μερικά ερωτήματα που σχετίζονται με τον χώρο της υποκριτικής. Ως διδακτικής διαδικασίας, αλλά όχι μόνο. Γιατί μες στον καλλιτέχνη και τα εκφραστικά του μέσα φωλιάζει ένας άνθρωπος… Που αυτός κι αν θέλει ακόνισμα. Γιατί η τέχνη του ηθοποιού είναι τέχνη ομαδική.

Στις αρχές του μήνα εξαγγείλατε με δελτίο Τύπου της Α.Ι.ΔΡΑ.Σ.Ε. την σχεδιαζόμενη λειτουργία τέταρτου έτους εξειδίκευσης για όσους σπουδαστές δραματικών σχολών επιθυμούν να συνεχίσουν την επιμόρφωσή τους. Πού βρίσκεται η υπόθεση; Προχωράτε;
Ο σχεδιασμός προχωράει χωρίς βιασύνη, με προσεκτικές κινήσεις και σοβαρή μελέτη. Η απόφαση έχει παρθεί εδώ και αρκετό καιρό ύστερα από πολλές συζητήσεις στο ΑΙΔΡΑΣΕ. Η ανακοίνωση έγινε σε στιγμή που ήδη είχε ξεκινήσει ο σχεδιασμός. Χρόνος υπάρχει και μέχρι την έναρξη του επόμενου έτους θα υπάρξουν ανακοινώσεις από όλες τις σχολές. Το ίδιο ισχύει και για τα προγράμματα που θα ξεκινήσει η Ανώτερη Δραματική Σχολή Αθηναϊκή Σκηνή, της οποίας το σχεδιασμό και τη λειτουργία επιμελούμαι.

Η ιδέα του τέταρτου έτους ειδίκευσης υπήρχε στα σχέδια των σχολών. Τώρα, με την επικοινωνία των Ανώτερων Δραματικών Σχολών μέσω του ΑΙΔΡΑΣΕ, γεννήθηκαν γέφυρες επικοινωνίας, ανταλλαγή απόψεων, ερευνών και εμπειριών, που ευτυχώς δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την αναβάθμιση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Από τα χρόνια των σπουδών μου στο Εθνικό θυμάμαι καλλιτέχνες, σκηνοθέτες και καθηγητές να δηλώνουν την ανάγκη για ένα επιπλέον έτος ειδίκευσης. Αργότερα, και μπαίνοντας ενεργά στο χώρο της θεατρικής εκπαίδευσης, άκουσα αντίστοιχες φωνές από διευθυντές σχολών και άλλους καθηγητές, καθώς και στους θιάσους που συνεργαζόμουν.

Αυτή είναι η βάση μας και θεωρούμε ότι ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, με πολλούς αποφοίτους που αναγκάζονται να φύγουν στο εξωτερικό για προγράμματα ειδίκευσης να τους δίνεται για πρώτη φορά η δυνατότητα να συνεχίσουν στον τόπο που επιθυμούν αργότερα να δραστηριοποιηθούν. Ζητήματα οικονομικής φύσεως, γλωσσικής επάρκειας, εργασίας αλλά και επαφής με την ελληνική καλλιτεχνική δράση, αποτελούν βασικά επιχειρήματα για τη δημιουργία αυτών των προγραμμάτων στην Ελλάδα. Τα παραπάνω αποτελούσαν μεγάλο εμπόδιο για πολλούς αποφοίτους που ήθελαν να συνεχίσουν σπουδές με την εκπαιδευτική κινητικότητα να αποκόπτεται. Κενό που πλέον καλύπτεται. Εναρμόνιση, θα έλεγα, με αυτό που συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Χαίρομαι ιδιαίτερα γιατί πληροφορήθηκα ότι και η Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, προσανατολίζεται στον σχεδιασμό ενός έτους μετά το τριετές πρόγραμμα. Το Υπουργείο Πολιτισμού, με το οποίο βρισκόμαστε σε συζητήσεις, καλείται να αφουγκραστεί τις ανάγκες για την εκπαιδευτική αναβάθμιση αλλά και να σταθεί αρωγός αυτής της ευκαιρίας που δημιουργούμε, δείχνοντας την ίδια αξία τόσο στο Εθνικό Θέατρο, όσο και στις υπόλοιπες δραματικές σχολές που αποτελούν και την κύρια προέλευση της πλειοψηφίας των καλλιτεχνών. Μια δυνατότητα που πρέπει συνταγματικά, δίκαια και ίσα να παρέχεται τόσο κρατικά, όσο και ιδιωτικά.

Στην ανακοίνωσή σας τονιζόταν με έμφαση η ανάγκη δημιουργίας διαύλων μεταξύ των σπουδαστών και της αγοράς εργασίας εκεί έξω. Πώς προτείνετε να επιτευχθεί κάτι τέτοιο;
Η παροχή εκπαίδευσης από μόνη της δεν μπορεί να αποτελέσει «γραφείο εύρεσης εργασίας». Και πάντα τονίζω ότι αποτελεί κίνηση παραπλάνησης από σχολές οποιασδήποτε εκπαίδευσης να τάζουν επαγγελματική αποκατάσταση. Η σχολή παρέχει εφόδια. Εκπαιδεύει. Θα τάξει σε κάποιον χωρίς να τον ξέρει; Και ποιόν να αποκαταστήσει πρώτο; Σε καμία άλλη μορφή εκπαίδευσης αυτό δεν αποτελεί δεδομένο. Εκτός αν θα θέλαμε να υπάρχει εκπαίδευση πέντε-έξι σπουδαστών που αργότερα θα διορίζονταν ως μόνιμοι σε κάποια κρατική, δημόσια σκηνή. Εκτός πραγματικότητας. Εκτός ελεύθερης αγοράς. Ίσως και σε άλλα καθεστώτα…

Σίγουρα πρέπει μια σχολή να λαμβάνει υπόψιν την επαγγελματική κινητικότητα των αποφοίτων, ειδικά στα πρώτα χρόνια μετά το τέλος των σπουδών. Με την ισχύουσα κατάσταση, οι σχολές έφερναν σε επαφή τους σπουδαστές με καλλιτέχνες και συντελεστές της σύγχρονης δημιουργίας μέσω μαθημάτων των τελευταίων. Εισαγωγικών μαθημάτων σε προπτυχιακό επίπεδο.

Μπορεί κάποιος καλλιτέχνης να είναι καλός και χωρίς να χρειάζεται να βγάζει ψυχοπαθολογία στην συνεργασία του ή να προβάλλει την ιδιοτροπία του ως καλλιτεχνική υπεραξία (μόδα που πήγε να παγιωθεί την προηγούμενη δεκαετία)

Θα φέρω ένα απλό παράδειγμα. Στα τρία πρώτα χρόνια σπουδών, υπάρχει συγκεκριμένος και αρκετά περιορισμένος χρόνος στον οποίο οι σπουδαστές θα έρθουν σε επαφή με μια συγκεκριμένη μέθοδο προσέγγισης και απόδοσης ρόλου, όπως αυτής του Στανισλάφσκι. Περισσότερος χρόνος δεν μπορεί να διατεθεί γιατί υπάρχουν πολλά ακόμη μαθήματα που πρέπει να γίνουν. Κάποιοι σπουδαστές μπορεί και να μη βρουν ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη μέθοδο, ωστόσο πρέπει να εκπαιδευτούν και σε αυτήν. Η σχολή θα φέρει σε επαφή τους σπουδαστές με κάποιον καθηγητή-καλλιτέχνη που είναι εξειδικευμένος. Μέχρι εκεί.

Σε μεταπτυχιακό επίπεδο, σε ένα ενδεχόμενο πρόγραμμα ειδίκευσης πάνω στη μεθοδολογία Στανισλάφσκι και στις μετέπειτα μεθόδους που προέκυψαν από αυτήν, θα παρακολουθούν μόνο σπουδαστές που έχουν ενδιαφέρον για αυτήν και δεν θα περιορίζονται χρονικά από άλλα μαθήματα γενικής προπτυχιακής παιδείας. Η σχολή θα καλεί πολύ περισσότερους καθηγητές εξειδικευμένους στο αντικείμενο, που θα συνεργάζονται με τους σπουδαστές. Συνεργασία σε αντικείμενο κοινού ενδιαφέροντος, από όπου είναι πολύ πιο πιθανό να προκύψουν και επαγγελματικές προοπτικές. Επίσης, στο πρότυπο αντίστοιχων εκπαιδεύσεων του εξωτερικού, η έννοια της πρακτικής μέσω παραστάσεων και δράσεων παίρνει άλλη μορφή από τις παρουσιάσεις των προπτυχιακών τμημάτων που μέχρι τώρα γίνονταν.

Στον απόηχο του #MeToo και των καταγγελιών για σοβαρότατες κακοποιητικές συμπεριφορές στον χώρο του θεάτρου, πώς κρίνετε την θέσπιση ενός κώδικα δεοντολογίας που θα διέπει την λειτουργία ολόκληρου του κλάδου;
Ο κλάδος της εκπαίδευσης υποκριτικής, αν και άμεσα συνδεδεμένος με τον εργασιακό κλάδο των ηθοποιών, αποτελεί διαφορετικό επαγγελματικό πεδίο. Είναι παροχή εκπαίδευσης. Ένα βήμα πριν το επάγγελμα. Προσωπικά, πάντα επεδίωκα το διάλογο μεταξύ των κλάδων, ακόμα και όταν ο επαγγελματικός μας σύλλογος ήταν εχθρικός απέναντι στις ιδιωτικές σχολές για πολιτικούς λόγους. Οι κλάδοι, λοιπόν, αυτοί πρέπει να κάνουν ξεχωριστούς κώδικες.

Τίθεται ζήτημα υπερβάλλουσας πολιτικής ορθότητας, που δυνητικά θα πριμοδοτεί τον τύπο έναντι της ουσίας ειδικά στην διάρκεια των δοκιμών;
Ακριβώς. Η φύση τόσο της υποκριτικής εκπαίδευσης, όσο και του επαγγέλματός μας έχει επαφή, ένταση, σκηνές βίας, συναισθηματική εμπλοκή, κόπωση. Η συναισθηματική, ψυχολογική, σεξουαλική, σωματική κακοποίηση είναι απαράδεκτη. Το «βγάζω την ψυχούλα μου» σε σκηνές βίας, δεν σε κάνει πιο άξιο ηθοποιό. Αξιότερος όταν θα μπορέσεις τεχνικά να πείσεις για μια αλήθεια, όπου δεν θα κακοποιηθεί κανείς. Πιο απαράδεκτη η ανούσια κατάχρηση εξουσίας, όπου σπουδαστές ή ηθοποιοί νομίζουν ότι υπομένοντας συμπεριφορές θα γίνουν καλύτεροι ή θα έχουν αποκατάσταση. Πλάνη. Εκμετάλλευση.

Τα όρια του στόχου πρέπει να είναι ευδιάκριτα στην εκπαιδευτική διαδικασία και να λαμβάνονται υπόψιν και τα προσωπικά όρια των σπουδαστών. Αν, ωστόσο, μείνουμε σε ένα πλαίσιο οριοθέτησης των πάντων, θα χάσουμε πολλά. Σίγουρα, μια εξ αρχής συγκεκριμένη αναφορά στους υποψηφίους για το τι θα κληθούν να κάνουν, καθώς και η γνωστοποίηση στους σπουδαστές αν πρέπει να γίνει κάτι πιο έντονο σε σκηνές ή και το να τους ρωτήσουμε αν θα είχαν πρόβλημα να κάνουν κάτι συγκεκριμένο, δεν θα χαλούσε την μαγεία της τέχνης μας.

Όμως, δεν θα ήθελα να προβλεφθούν τόσο αυτά, όσο το να εξασφαλιστεί η ίση μεταχείριση, ο σεβασμός όλων των εμπλεκομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία, καθώς και η πρόβλεψη να μην αφήνονται για οποιονδήποτε λόγο περιθώρια κατάχρησης εξουσίας από σχολάρχες, καθηγητές κτλ.

Αυτές οι καταγγελίες και αποκαλύψεις για ανάρμοστες συμπεριφορές, σε συνδυασμό με τις μακρές περιόδους αναγκαστικής αποχής από την θεατρική πράξη λόγω πανδημίας, τι σημάδι αφήνουν στον χώρο;
Θα απαντήσω λίγο διαφορετικά. Αυτό που βλέπετε και ακούτε δεν είναι ο κανόνας. Στον χώρο του θεάτρου υπάρχουν πολλοί υγιείς καλλιτέχνες, που αγαπούν την τέχνη τους και είναι τόσο ερωτευμένοι με τη συνύπαρξη των συντελεστών, που η διαδικασία αποτελεί μοναδική εμπειρία. Καταλαβαίνω πως ό,τι βγει στο φως της δημοσιότητας αδίκως μπορεί να θεωρηθεί κανόνας. Ειδικά σε ένα πλαίσιο όπου όλοι ασχολούμασταν, λόγω lockdown, με ό,τι έδειχνε η τηλεόραση. Δε νομίζω ωστόσο ότι αν κάποιος σκεφτεί λίγο πιο λογικά δεν θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι αυτό αποτελεί λανθασμένη γενίκευση. Οι υποψήφιοι καλλιτέχνες που θα σκεφτούν λίγο περισσότερο, φτάνουν σε αυτό το συμπέρασμα και έτσι δεν επηρεάζονται.

Ως ηθοποιός και σκηνοθέτης, μέρος της ευρύτερης οικογένειας καλλιτεχνών, αισθάνομαι όμορφα. Και αρκετοί συνάδελφοί μου. Γιατί κάποιοι που θεώρησαν ότι εύκολα μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, τώρα πια θα σκέφτονται διπλά πριν το πράξουν. Η δική μου η γενιά υπέστη πολλά από παλαιότερους. Πολλοί υπέμειναν και κακοποιήθηκαν με οποιονδήποτε τρόπο και σε οποιονδήποτε βαθμό. Θα περίμενες ότι η γενιά μου, λοιπόν, που τώρα έρχεται πιο πολύ στο προσκήνιο, επηρεασμένη θα ακολουθούσε αντίστοιχα μοτίβα. Όχι. Είναι η γενιά συντελεστών που προβάλλει περισσότερο τον σεβασμό και την δημιουργικότητα που απορρέει από υγιείς συνεργασίες. Ξέρετε. Μπορεί κάποιος καλλιτέχνης να είναι καλός και χωρίς να χρειάζεται να βγάζει ψυχοπαθολογία στην συνεργασία του ή να προβάλλει την ιδιοτροπία του ως καλλιτεχνική υπεραξία (μόδα που πήγε να παγιωθεί την προηγούμενη δεκαετία). Και καλώ όσους νομίζουν το αντίθετο να το δοκιμάσουν. Ίσως κερδίσουν περισσότερα.

Έπρεπε να γίνεις 50 για να παίξεις Ορέστη, Άμλετ! Οι νεότερες γενιές δεν το δέχτηκαν και τολμούν. Ακόμα και με θράσος. Ρισκάρουν. Τρώνε τα μούτρα τους κάποιες φορές, αλλά δεν θα περιμένουν να γίνουν 50 για να δημιουργήσουν. Αυτό δεν το έχαψαν

Αναφορικά με την μακρά περίοδο κλειστών θεάτρων και σχολών, ουδέποτε οι εμπειρογνώμονες έλαβαν κάποιο στοιχείο ότι υπήρχε υπερμετάδοση από αυτές τις δράσεις. Επομένως αντιμετωπίστηκαν άδικα. Τί μας άφησε αυτό; Την συσπείρωση των καλλιτεχνών για την διεκδίκηση της λογικής. Στις σχολές, την επικοινωνία μεταξύ μας, που μας οδήγησε σε μια νέα σελίδα. Προσωπικά, επεδίωξα πολύ αυτή την ένωση. Και χάρηκα όταν κατάλαβα ότι σχεδόν όλοι το ήθελαν. Σε αντίθεση με μια εικόνα που βόλευε πολλούς και την εκμεταλλεύονταν, ότι οι σχολές «σφαζόμαστε» μεταξύ μας γιατί είμαστε όλοι «έμποροι». Κάποιοι το αγαπάμε αυτό το αντικείμενο και δίνουμε μεγάλο αγώνα εδώ και χρόνια για να το πάμε παρακάτω.

Αντιλαμβάνομαι από παλιότερες τοποθετήσεις σας, και από τις εξαγγελίες του Σωματείου για το τέταρτο έτος σπουδών, ότι αποδίδετε μεγάλη σημασία στην επαφή των Ελλήνων ηθοποιών με το εξωτερικό και την εκεί δημιουργία. Πόσο εύκολο είναι κάτι τέτοιο, με δεδομένο και το γλωσσικό εμπόδιο;
Θεωρώ ότι η Ελλάδα γενικά δεν έχει εκμεταλλευτεί όσο θα έπρεπε την κινητικότητα, στον ευρωπαϊκό κυρίως χώρο. Η επαφή μας με το «έξω» γίνεται κυρίως μέσω παραστάσεων που έρχονται στην Ελλάδα ή μέσω διαδικτύου. Όταν σπούδαζα Ψυχολογία στο Πάντειο, εντυπωσιάστηκα από τις δυνατότητες εκπαιδευτικής κινητικότητας στο εξωτερικό. Κάτι που δεν το είδα όταν σπούδαζα υποκριτική. Δεν υπάρχει εξωστρέφεια. Το ζήτημα της γλώσσας, που αναφέρετε, πάντα θα αποτελεί μεγάλο εμπόδιο για Έλληνες ηθοποιούς που θα ήθελαν να κάνουν καριέρα στο εξωτερικό. Δεν πρόκειται απλά για σπουδές αλλά για έκθεση στο εκεί κοινό, που πάντα θα καταλαβαίνει ότι η προφορά σου είναι ξένη, όσο καλά και αν μιλάς τη γλώσσα. Και έτσι, οι ρόλοι που θα κάνεις θα είναι περιορισμένοι.

Μέσα από συνεργασίες και επαφές που έχω κατά καιρούς με σχολές του εξωτερικού αλλά και με θεατρικούς οργανισμούς και θιάσους, εισπράττω τον σεβασμό στην ελληνική θεατρική παράδοση και την αναγνώριση των Ελλήνων σπουδαστών που συνεχίζουν μεταπτυχιακά, ως αποφοίτους με καλό υπόβαθρο. Αναγνωρίζεται, δηλαδή, η παρεχόμενη δραματική εκπαίδευση στην Ελλάδα ως ένα αξιόλογο προϊόν, συνοδευμένου και με μια θετική προδιάθεση για την παράδοση.

Γενικά μιλώντας, θεωρείτε ότι η σημερινή νέα γενιά ηθοποιών, οι ηλικίες 27-37 ας πούμε, είναι καλά καταρτισμένοι; Υστερούν χαρακτηριστικά σε κάποιον τομέα;
Συνεργάζομαι με αυτή τη γενιά. Και με την αμέσως επόμενη από αυτούς, δηλαδή τους 18-27, σε καθημερινή βάση. Τόσο στη σχολή όσο και στις παραγωγές που κάνω. Όσοι είμαστε και εκπαιδευτικοί βλέπουμε σχεδόν ανά πενταετία μεγάλες διαφορές. Όπως είπα και πιο πριν, σέβομαι πολύ αυτές τις γενιές και τις θαυμάζω γιατί έχουν περισσότερο θάρρος. Ορμή είχαν όλες οι γενιές. Οι τώρα σαραντάρηδες γαλουχήθηκαν στην εκπαίδευσή τους με την ιδέα ότι πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια για να τολμήσουν. Σε ένα βαθμό υπήρχε βάση, γιατί έπρεπε να αποκτήσεις εμπειρία. Να «ψηθείς».

Από μία άλλη σκοπιά, ωστόσο, αυτό αποτελούσε και την πεπατημένη που όρισαν μεγαλύτερες γενιές προκειμένου να μη χάνονται από τον χώρο. Έπρεπε να γίνεις 50 για να παίξεις Ορέστη, Άμλετ! Οι νεότερες γενιές δεν το δέχτηκαν και τολμούν. Ακόμα και με θράσος. Ρισκάρουν. Τρώνε τα μούτρα τους κάποιες φορές, αλλά δεν θα περιμένουν να γίνουν 50 για να δημιουργήσουν. Αυτό δεν το έχαψαν. Και ανάγκασαν μεγαλύτερες γενιές να τους δεχτούν και να συνυπάρξουν.

Ένα άλλο σημείο που θέλω να σταθώ, είναι ότι αυτές οι γενιές είναι πολύ τυχερές λόγω δύο παραγόντων. Η γρήγορη επαφή με την γνώση λόγω της τεχνολογίας. Βρίσκουν πολύ πιο εύκολα αυτά που οι παλιότεροι έπρεπε να ψάξουν περισσότερο. Επίσης τους θεωρώ πολύ πιο τεχνικά άρτιους καλλιτέχνες μιας και η εκπαίδευση που τους παρέχεται, κυρίως από τη δική μας γενιά νεότερων καθηγητών, δεν βασίζεται μόνο στην εμπειρική διδασκαλία που παρέχεται από καθηγητές μεγαλύτερης ηλικίας, αλλά και στην εκπαίδευση σε μεθόδους και τεχνικές που εντάξαμε οι νεότεροι ύστερα από αντίστοιχες σπουδές.

Υστερούν σε δύο πράγματα. Λόγω της εύκολης εύρεσης της πληροφορίας χάνουν από την επιπλέον γνώση που θα λάμβαναν από το ψάξιμο σε βιβλία και μελέτες. Πριν το διαδίκτυο, έπρεπε να πας σε βιβλιοθήκες, σε αρχεία. Να ανοίξεις πολλά «άκυρα» βιβλία που ενώ δεν σου χρησίμευαν για αυτό που έψαχνες, έβρισκες άλλους θησαυρούς. Επίσης η αμεσότητα της πληροφορίας, η πολλή πληροφορία και ο γρήγορος χαρακτήρας της τεχνολογίας τους κάνει πιο ανυπόμονους.

Πώς τοποθετήστε απέναντι στην κουβέντα που ανακύπτει κάθε τόσο σχετικά με την επαναφορά της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος για τους ηθοποιούς;
Πιστεύω ότι κάθε επάγγελμα θα έπρεπε να σχετίζεται άμεσα με την αντίστοιχη εκπαίδευσή του. Κρατική και ιδιωτική. Είναι το λογικό. Δεν μπορώ να δεχτώ (και δεν καταλαβαίνω εύκολα, χωρίς να μου δίνονται από κάπου άξια επιχειρήματα) μια ευρωπαϊκή στάση που θέλει ανοιχτά επαγγέλματα. Κατανοώ και σέβομαι τους ιστορικούς λόγους που οδήγησαν την κατάργηση της άδειας στην Ελλάδα. Έγινε πολιτικό εργαλείο με απάνθρωπες προεκτάσεις. Ωστόσο, πρέπει να προχωρήσουμε.

Έχω καταθέσει απόψεις και προτάσεις για θέματα όπως η άδεια. Άδεια δε σημαίνει αναγκαστικά «κλείσιμο» του επαγγέλματος. Αν ερασιτέχνες, καλλιτέχνες άλλων τεχνών, μοντέλα, αθλητές, παίχτες ριάλιτι ή οποιοσδήποτε θα ήθελε να εργαστεί στην υποκριτική, θα μπορούσε, ύστερα από διαδικασία κάποιας μορφής ελέγχου, άδειας, και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Θα μπορούσε η άδεια να συνδεθεί με τις διπλωματικές εξετάσεις των αποφοίτων των Ανώτερων Δραματικών Σχολών.

Η έλλειψη άδειας οδήγησε σε ακραίες τάσεις και φαινόμενα. Το μοτίβο «δεν χρειάζεται να σπουδάσεις» έχει ως οδηγό ότι ο καθένας στηρίζεται στο όποιο ταλέντο έχει. Η τέχνη μας δεν είναι «μαθαίνω λογάκια και τα λέω». Έχει τεχνική, έχει μελέτη. Αν δεν υπήρχε εκπαίδευση θα οδηγούμασταν πίσω στην εποχή του Ξενόπουλου, όπου ο ίδιος σε γραπτά του σημείωνε την ανάγκη εκπαίδευσης των ερασιτεχνών γιατί δεν μπορούν με τεχνική να αναδείξουν τα νοήματα σημαντικών έργων. Όλα θα γίνονταν πιο επιφανειακά. Το θέατρο πιο ερασιτεχνικό. Λογάκια, κινησούλες…

Η έλλειψη άδειας γέννησε το φαινόμενο «θα κάνω μερικά σεμινάρια και θα λέγομαι ηθοποιός». Η σπουδή στην υποκριτική, αν δεν έχει καθημερινή πολύωρη τριβή με την σκηνή και με όλες τις παραστατικές τέχνες, γίνεται απλά επιμόρφωση. Και η έλλειψη άδειας εργαλείο για επιχειρηματίες εργαστηρίων και σεμιναρίων που πουλούν το όνειρο ότι με λιγότερο χρόνο παρακολούθησης μπορείς να λέγεσαι επαγγελματίας ηθοποιός. Σέβομαι απεριόριστα την ενασχόληση ερασιτεχνών με το θέατρο. Προσωπικά, χρησιμοποιώ το θέατρο και στην ψυχοθεραπεία. Θεωρώ ότι η πνευματική εξύψωση και δημιουργική καλλιέργεια που προσφέρει το θέατρο, πρέπει να σημειώνεται και να υπάρχει παντού. Σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, στους δήμους, σε εργαστήρια, στην περίθαλψη, το σωφρονισμό κτλ.

Είναι, όμως, διαφορετικό το να αγαπάς το θέατρο και να θες να επιμορφωθείς σε αυτό, και διαφορετικό το να γίνεις επαγγελματίας. Φοβάμαι έναν κόσμο όπου επαγγελματίες θα είναι μόνο γιατροί και δικηγόροι λόγω ισχυρών συλλόγων. Η ημιμάθεια και η μετριότητα θα κυριαρχούσαν. Η έλλειψη άδειας σχετιζόμενης με την Ανώτερη Δραματική Εκπαίδευση οδήγησε κέντρα δια βίου μάθησης, ΙΕΚ υποκριτικής, σεμινάρια και προγράμματα e–learning να αξιώνουν ότι εκπαιδεύουν επαγγελματίες ηθοποιούς. Ακόμα και κατευθύνσεις τμημάτων θεατρολογίας με λίγα πρακτικά μαθήματα, με αποφοίτους από εκεί πλέον να θεωρούν τους εαυτούς τους ηθοποιούς και να διεκδικούν δουλειές.

Με την έλλειψη άδειας αποδυναμώθηκε και η εικόνα της εκπαίδευσης. Για πολλά χρόνια επιτήδειοι, διατείνονταν έχοντας βήμα στα Μέσα ενημέρωσης ότι η παρεχόμενη εκπαίδευση από τις Ανώτερες Δραματικές Σχολές ήταν χαμηλού επιπέδου. Συνήθως βασίζονταν σε κάποιες πληροφορίες που είχαν από συγκεκριμένες σχολές που έκαναν παρατυπίες, όπως παντού θα μπορούσε να συμβεί, και με τη φασιστική μέθοδο της γενίκευσης, τσουβάλιαζαν όλες τις σχολές κάτω από τον ίδιο παρανομαστή. Δεν μπορείς να γνωρίζεις όλες τις σχολές, όλους τους καθηγητές, όλα τα προγράμματα, για να εκφέρεις συνολική γενικευμένη άποψη. Κάπου αποσκοπείς.

Ήταν οι ίδιοι που μετά αντιπρότειναν σεμινάρια και εργαστήρια ως εναλλακτικά φυτώρια επαγγελματιών μιας και δεν υπάρχει άδεια, και κέρδιζαν πολλά. Το ίδιο δυστυχώς επιχείρημα χρησιμοποίησαν στον καιρό της κρίσης ακόμα και κάποιες δραματικές σχολές προκειμένου να περάσουν μια εικόνα ότι οι ίδιες μόνο άξιζαν. Χωρίς να καταλαβαίνουν ότι αυτό γυρνά πίσω και στις ίδιες. Έπρεπε, όμως, κάπως να επιβιώσουν από την καταστροφή. Είναι το ίδιο επιχείρημα που χρησιμοποίησαν και πολιτικές παρατάξεις που θέλαν να εξαφανίσουν την ιδιωτική επιχειρηματικότητα, διατυμπανίζοντας ότι οι σχολές είναι εκμετάλλευση και εμπορία ονείρων.

Δεν ξέρω αν θα επανέλθει η άδεια ή αν η Ευρώπη θέλει άδειες. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι ευτυχώς όσοι θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με την υποκριτική και την πρακτική του θεάτρου ξέρουν ότι θα πρέπει να περάσουν από την επαγγελματική εκπαίδευση μιας Ανώτερης Δραματικής Σχολής και δεν επηρεάζονται από παραπλανήσεις. Ευτυχώς τα θέατρα και οι σκηνοθέτες στην συντριπτική τους πλειοψηφία περιφρουρούν μόνοι το επάγγελμα μη αποδεχόμενοι σε ακροάσεις και παραγωγές άτομα που δεν έχουν λάβει ανώτερη δραματική εκπαίδευση.

Ακόμα και αν δεν επανέλθει η άδεια, που θα ρύθμιζε πολλά, το κράτος οφείλει να προστατέψει τις καλλιτεχνικές σχολές που εποπτεύει. Να τις αγαπήσει σαν παιδιά του και να διαχωρίσει τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές προοπτικές μεταξύ ΙΕΚ, ΚΕΔΙΒΙΜ, σεμιναρίων, προγραμμάτων e–learning, τμημάτων Θεατρολογίας και Ανώτερων Δραματικών Σχολών. Τί μπορεί πραγματικά να κάνει ο καθένας, και όχι τί θα κερδίσει πολιτικά να κάνει. Πρέπει να φροντίσει η Ανώτερη Δραματική εκπαίδευση στην Ελλάδα, κρατική και ιδιωτική ισάξια και ισοβάθμια και το τονίζω αυτό –αλλιώς θα οδηγηθούμε σε πρωτοφανείς αδικίες, να έχει την ίδια εκπαιδευτική κατάταξη με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Κάτι που θα οδηγήσει σε αναβάθμιση και όχι σε υποβάθμιση. Οι άνθρωποι που το αγαπάμε, ασχολούμαστε και το γνωρίζουμε είμαστε εδώ. Έχουμε ιδέες, οράματα και εφόδια να το πάμε παρακάτω. Όπως θα έπρεπε.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις