Έβγαλα την μπέμπελη: Από πού βγήκε η έκφραση

Το καλοκαίρι προχωράει, η πόλη, τα σπίτια και οι άνθρωποι θερμαίνονται προοδευτικά, κι αυτό σε κάποιους αρέσει, όμως άλλοι παραπονιούνται πως «έβγαλαν την μπέμπελη». Για να δούμε από πού προέκυψε η φράση. Η μπέμπελη, λοιπόν, είναι η ιλαρά, η λοιμώδης νόσος, με τα εξανθήματα και τον υψηλό πυρετό – η λέξη προέρχεται από το “ιλαρός”, δηλαδή ο εύθυμος, ο χαρωπός, και είναι προφανές πως οι αρχαίοι έδωσαν στην παιδική, κυρίως, αρρώστια αυτό το όνομα κατ’ ευφημισμόν, όπως τις Ερινύες τις έλεγαν και Ευμενίδες, γιατί τίποτα χαρούμενο δεν υπάρχει στην ιλαρά.

Τέλος πάντων, μιλούσαμε για την μπέμπελη: “βγάζω την μπέμπελη” σημαίνει ότι ζεσταίνομαι υπερβολικά, ότι σκάω από τη ζέστη. Όμως η έκφραση έχει προκύψει, σύμφωνα με μία εκδοχή, όχι από τον πυρετό που δημιουργεί η νόσος, αλλά από κάποια παλιά ιατρική (ή παραϊατρική) αντιμετώπιση της ιλαράς, σύμφωνα με την οποία τον άρρωστο από μπέμπελη τον έντυναν και τον σκέπαζαν βαριά, ώστε να ιδρώσει, και μέσω του ιδρώτα να “βγάλει” την αρρώστια, να απαλλαγεί από δαύτη.

Επ’ αυτού δεν έχω γνώμη – καλύτερα να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας. Πάντως, το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, αναφέρει πως η λέξη “μπέμπελη” πρόερχεται από τον σλαβικό όρο “pepel”, που σημαίνει στάχτη. Προσωπικά δεν υποφέρω τη ζέστη – είμαι από εκείνους που προτιμούν να κρυώνουν, παρά να βγάζουν την μπέμπελη στον τσιμεντένιο αστικό φούρνο, αλλά γούστα είναι αυτά.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.