Νίκος Ξυλούρης: Πριν από σαράντα χρόνια “έβαλε ο Θεός σημάδι στα Σφακιά”

Σαράντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα, 8 Φεβρουαρίου του 2020, από τον θάνατο του Νίκου Ξυλούρη, μιας από τις σημαντικότερες φωνές της σύγχρονης Ελλάδας, το σήμα κατατεθέν της μουσικής παράδοσης της Κρήτης.

Γνωστός και με το παρατσούκλι Ψαρόνικος, ή “Αρχάγγελος της Κρήτης”, ο Νίκος Ξυλούρης, σπουδαίος λυράρης και τραγουδιστής, έφυγε σε ηλικία μόλις 44 ετών, χτυπημένος από τον καρκίνο.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Νίκος Ξυλούρης γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου 1936, στο ορεινό χωριό Ανώγεια Μυλοποτάμου Ρεθύμνου της Κρήτης από οικογένεια με μουσική παράδοση και πολλούς λυράρηδες. Στα πέντε του χρόνια, όταν οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό του, ξεριζώθηκε από τον τόπο του μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους, οι οποίοι μεταφέρθηκαν σε χωριό της επαρχίας Μυλοποτάμου όπου παρέμειναν μέχρι και την απελευθέρωση της Κρήτης. Αδέλφια του είναι οι επίσης γνωστοί μουσικοί της κρητικής μουσικής ο Αντώνης Ξυλούρης (Ψαραντώνης) και ο Γιάννης Ξυλούρης (Ψαρογιάννης).

Από μικρός είχε δείξει κλίση στη μουσική. Λέγεται ότι μία μέρα είδε έναν συγγενή του να παίζει λύρα και από τότε του καρφώθηκε η ιδέα να μάθει αυτό το όργανο. Ο πατέρας του αρχικά είχε αντιρρήσεις, ωστόσο του γνώμη του άλλαξαν οι ισχυρισμοί του δασκάλου του Νίκου, που αναγνώρισε από νωρίς το ταλέντο του. Έτσι σε ηλικία μόλις δέκα ετών απέκτησε την πρώτη του λύρα, παράτησε το σχολείο και ξεκίνησε να βγάζει χαρτζιλίκι παίζοντας μουσική σε γάμους, γιορτές και βαφτίσια.

Το 1953 ο 17χρονος Νίκος άφησε το χωριό του και εγκαταστάθηκε στο Ηράκλειο. Έκει άρχισε σταδιακά να γίνεται γνωστός στο ευρύ κοινό.

Ο μεγάλος έρωτας με την Ουρανία

Σε μία αποκριάτικη γιορτή ο Νίκος Ξυλούρης είδε την Ουρανία Μελαμπιανάκη, γόνο αριστοκρατικής οικογένειας και την ερωτεύτηκε έντονα. Επί ένα χρόνο, κάθε βράδυ, της έκανε καντάδα κάτω από το παράθυρό της, χωρίς να έχουν μιλήσει ποτέ.

Οι δύο τους έζησαν έναν δυνατό έρωτα.

Η ταξική τους διαφορά τους ανάγκασε να κλεφτούν και να παντρευτούν στα κρυφά, στις 21 Μαΐου του 1958. 

Ο πατέρας της Ουρανίας υπέγραψε τα χαρτιά του γάμου, δίνοντας επίσημα τη συγκατάθεσή του. Παρότι υπέγραψε, συνέχισε να μη μιλάει στην κόρη του και χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να αποκατασταθεί η σχέση τους.

Το ζευγάρι απέκτησε αργότερα δύο παιδιά, τον Γιώργη και τη Ρηνιώ.

“Έβαλε ο Θεός σημάδι στα Σφακιά”

Μία δύσκολη χρονιά για τον σπουδαίο μουσικό ήταν το 1979. Μπορεί η καριέρα του να βρισκόταν στο απόγειό της, ωστόσο ο ίδιος δεν μπορούσε να απολαύσει το αποτέλεσμα των κόπων του αφού υπέφερε από έντονους πόνους στο κεφάλι και στο θώρακα.

Ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη για εξετάσεις και οι γιατροί διαπίστωσαν ότι έπασχε από καρκίνο. 

Την Τετάρτη, 6 Φεβρουαρίου του 1980, μπήκε στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Πειραιώς για νέες εξετάσεις. Την επόμενη μέρα, όμως, η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε και το βράδυ της Πέμπτης έπεσε σε κώμα.

Οι γιατροί έκαναν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να τον κρατήσουν στη ζωή, αλλά μάταια. Τα χαράματα της Παρασκευής 8 Φεβρουαρίου ο μεγάλος καλλιτέχνης έφυγε.

Το τραγούδι που κάποτε τραγούδησε έμελλε να γίνει προφητικό.

Στίχοι:

Έβαλε ο Θεός σημάδι 

παλληκάρι στα Σφακιά 

κι ο πατέρας του στον Άδη 

άκουσε μια τουφεκιά.

Της γενιάς μου βασιλιά, 

μην κατέβεις τα σκαλιά.

Πιες αθάνατο νερό 

να νικήσεις τον καιρό. 

Έβαλε ο Θεός σημάδι 

παλληκάρι στα Σφακιά 

κι η μανούλα του στον Άδη 

τράβηξε μια χαρακιά.

Της καρδιάς μου βασιλιά 

με τον ήλιο στα μαλλιά, 

μην περνάς τη χαρακιά 

η ζωή είναι πιο γλυκιά.