Πώς η βλεννώδης ουσία που εμφανίστηκε στον Μαρμαρά μπορεί να επηρεάσει την Ελλάδα

Η Μεσόγειος ήταν ανέκαθεν προορισμός για όσους ενδιαφέρονται -σε όλον τον πλανήτη- να απολαύσουν τον ήλιο και τη θάλασσα, το καλοκαίρι. Σύμφωνα με τη νέα έκθεση του World Wide Fund for Nature (WWF) η ζημιά που έχει προκαλέσει η κλιματική κρίση έχει ήδη επηρεάσει μερικά από τα πιο σημαντικά θαλάσσια οικοσυστήματα της θάλασσας αυτής. Γεγονός που έχει αντίκτυπο στις τοπικές κοινωνίες. Έχει συνέπειες και στα ψάρια που φτάνουν στα πιάτα μας -και μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας.

Το τελευταίο σήμα SOS αποτέλεσε το φαινόμενο που έχει παρουσιαστεί τις τελευταίες εβδομάδες στην Τουρκία και αφορά την τοξική βλέννα που έχει συγκεντρωθεί στη θάλασσα του Μαρμαρά.

Οι επιστήμονες χαρακτήρισαν ως άνευ προηγουμένου το φαινόμενο που θα χρειαστούμε λίγη βοήθεια για να κατανοήσουμε. Γιατί να το κατανοήσουμε; Για πλήθος λόγων. Ας πούμε αυτόν που αφορά άμεσα την υγεία μας και είναι τα προβλήματα που μπορούμε να αποκτήσουμε, αν φάμε ψάρια ή οστρακοειδή που έχουν μολυνθεί. Τι σχέση έχουμε εμείς με τον Μαρμαρά; Έχουμε και παραέχουμε. Αλλά θα τα δούμε όλα με σειρά, με του Δρόσου Κουτσούμπα, καθηγητή θαλάσσιας βιολογίας στο Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλάσσιων Βιοεπιστημών, της σχολής Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου. 

Τι είναι η βλέννα του πλαγκτού (sea snot) 

Η βλεννώδης ουσία αυτή αποτελείται από νεκρούς και ζωντανούς πλαγκτονικούς οργανισμούς (με τον όρο πλαγκτόν χαρακτηρίζουμε το σύνολο των έμβιων οργανισμών που αναπτύσσονται στην επιφάνεια των ωκεανών, των θαλασσών και των λιμνών, τα οποία μετακινούνται παρασυρόμενα από τα ρεύματα των υδάτων), τις απεκκρίσεις τους, καθώς και βακτήρια που αποικοδομούν (μετατρέπουν σε ανόργανα συστατικά) αυτήν την οργανική αυτή ύλη. Ευνοείται από ασθενή θαλάσσια κυκλοφορία και αυξημένες εισροές θρεπτικών ουσιών στο σύστημα, συχνά ανθρωπογενείς.

Για να πάρετε μια ιδέα για όσα έχει προκαλέσει ο άνθρωπος στη γη, μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο που αναφέρει και γιατί η χώρα μας δεν θα αντέξει σε συνεχόμενο καύσωνα.

Πίσω στο θέμα μας, μέσα στο θαλασσινό νερό, αλλά και στο γλυκό νερό, ζουν και αναπτύσσονται φυτικοί μικροοργανισμοί που δεν είναι ορατοί στο γυμνό μάτι, γνωστοί ως φυτοπλαγκτόν. Όταν οι μικροοργανισμοί αυτοί, σε κατάλληλες συνθήκες, αναπτυχθούν σε μεγάλους πληθυσμούς σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα παρατηρείται το φαινόμενο του ευτροφισμού.

Σημείωση 1: Ευτροφισμός είναι το περιβαλλοντικό φαινόμενο της υπέρμετρης αύξησης στη συγκέντρωση θρεπτικών στοιχείων που έχει ως συνέπεια τη μείωση του διαλυμένου οξυγόνου στο νερό και άρα την αλλοίωση της βιοποικιλότητας.

Σημείωση 2: Η βιοποικιλότητα ορίζεται από το νόμο ως η ποικιλία των ζώντων οργανισμών πάσης προελεύσεως, περιλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, των χερσαίων, θαλασσίων και άλλων υδατικών οικοσυστημάτων και οικολογικών συμπλεγμάτων, των οποίων αποτελούν μέρος. Στη βιολογική ποικιλότητα περιλαμβάνεται και η ποικιλότητα των γονιδίων μέσα και μεταξύ των ειδώv.

Οι περιοχές που παρατηρούνται συχνότερα φαινόμενα ευτροφισμού είναι περιοχές όπου (α) υπάρχει μεγαλύτερη παροχή θρεπτικών στην επιφάνεια και (β) η ανάμειξη του νερού είναι μειωμένη και η κυκλοφορία ασθενής.

Οι περιοχές που έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά είναι σχετικά προστατευμένες παράκτιες περιοχές που δέχονται ανεπεξέργαστα αστικά λύματα, εκπλύσεις γεωργικών καλλιεργούμενων εκτάσεων που λιπαίνονται ή και απόβλητα από ζώα βοσκής.

Γιατί κινδυνεύουν οι άνθρωποι από το φαινόμενο

Οι αυξημένες συγκεντρώσεις οργανικής ύλης από την άνθηση του φυτοπλαγκτού (από τις λέξεις φυτό και πλαγκτός που σημαίνει ‘περιπλανώμενος’) δημιουργεί προβλήματα στην αλιευτική δραστηριότητα. Τα δίχτυα γεμίζουν από τη “βλέννα του πλαγκτού” και γίνεται αδύνατη η συλλογή θαλάσσιων οργανισμών.

Κάποια από τα είδη των φυτοπλαγκτονικών οργανισμών περιέχουν τοξικές ουσίες που μεταφέρονται μέσω της τροφικής αλυσίδας και συγκεντρώνονται σε θαλάσσιους οργανισμούς που αποτελούν θαλάσσιους βιολογικούς πόρους (βλέπε δίθυρα μαλάκια, οστρακοειδή και ψάρια). Έτσι προκύπτουν προβλήματα στον άνθρωπο που τα καταναλώνει.

Σε περιοχές τις Ελλάδος όπου υπάρχει υψηλή παραγωγική δραστηριότητα θαλάσσιων βιολογικών πόρων και έχουν εμφανιστεί τα παραπάνω φαινόμενα, οι αρμόδιες Υπηρεσίες Κτηνιατρικής εκδίδουν οδηγίες αναστολής διάθεσης αλιευτικών προϊόντων μέχρι να παρέλθει το φαινόμενο των τοξικών φυτοπλαγκτονικών ανθίσεων. Συνήθως η απαγόρευση διαρκεί για κάποιες μέρες.

Η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη από τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες για τη Θαλάσσια Στρατηγική, την Ποιότητα των Υδάτων και του Προγράμματος των Γαλάζιων Σημαιών να παρακολουθεί τακτικά την ποιότητα των υδάτων της σε ανοιχτή θάλασσα και παράκτιες περιοχές.

Γιατί εμφανίστηκε στον Μαρμαρά

Οι ακτές της Προποντίδας δέχονται τα πλούσια σε οργανική ύλη νερά της Μαύρης θάλασσας, αλλά και αυξημένα αστικά απόβλητα από την Κωνσταντινoύπολη, συν τα υπολείμματα λιπασμάτων από τις ακτές. Επιπλέον, χαρακτηρίζονται από πολύ υψηλή στρωμάτωση. Αυτά συνιστούν ιδανικές συνθήκες για δημιουργία ανθίσεων τοξικού φυτοπλαγκτού και κάνουν τη συγκεκριμένη περιοχή πολύ ευαίσθητη στη μεταβλητότητα ανθρωπογενούς παρέμβασης αλλά και κλιματικής μεταβλητότητας.

Αυτό που γίνεται στον Μαρμαρά επηρεάζει τις ελληνικές ακτές;

Νομοτελειακά ποσότητες της βλέννας θα εμφανιστούν στο Αιγαίο, γιατί τα επιφανειακά νερά της Μαύρης θάλασσας καταλήγουν στο Αιγαίο -μεταφέροντας και τις ιδιότητές τους και τις ουσίες και οργανισμούς που τα κατοικούν.

Ήδη από το Φεβρουάριο του 2021 υπάρχουν καταγραφές τέτοιων περιστατικών, με κορύφωση Μάρτιο – Απρίλιο σε παράκτιες περιοχές. Κυρίως επηρεάζονται περιοχές που δέχονται νερά της Μαύρης θάλασσας όπως βγαίνουν από το Στενό των Δαρδανελλίων (Ελλησπόντου), δηλαδή η Σαμοθράκη, οι ανατολικές ακτές της Λήμνου, οι κόλποι των ακτών Θράκης και Μακεδονίας.

Η απλή εμφάνισή τέτοιων περιστατικών κάλυψης παράκτιων περιοχών σε μικρές περιοχές και για σύντομο διάστημα δε θα πρέπει να μας ανησυχεί ιδιαίτερα. Αντίθετα, η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης ή της έντασης τέτοιων φαινομένων είναι ανησυχητική, γιατί αφενός επηρεάζει την δυνατότητα του θαλάσσιου οικοσυστήματος να “αναπνέει”, αφετέρου είναι δείκτης σημαντικής ανθρωπογενούς παρέμβασης.

Πώς μπορούμε να εξαφανίσουμε αυτήν τη βλέννα

Παρέμβαση μπορεί να γίνει μόνο σε μικρή κλίμακα, με τη συλλογή της επιπλέουσας άμορφης μάζας, ώστε να ανακουφιστεί το τοπικό οικοσύστημα. Σε μεγάλη κλίμακα πρέπει να γίνει παγκόσμια και μακροπρόθεσμη δουλειά, μέσω πολιτικών μείωσης των απορροών των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων στο παράκτιο περιβάλλον αλλά και υιοθέτησης πολιτικών αντιστροφής της ανθρωπογενούς θέρμανσης του πλανήτη.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις