Τζάνις Τζόπλιν: 50 χρόνια χωρίς το αντισυμβατικό “γρέζι” των blues

Για τη στερεοτυπικά δομημένη κοινωνία του Πορτ Άρθουρ του Τέξας, έμοιαζε με ανώμαλο θραύσμα που ξεπήδησε ευθαρσώς από κακόφημο σοκάκι, απειλώντας να διαταράξει την “κανονικότητα” των συντηρητικών ρυθμών, των συμβατικών προτύπων και των φυλετικών διαχωρισμών. Για πολλούς συμμαθητές της ήταν απλά ένα “φρικιό”. Για κάποιους “γουρούνι”.

Η εξωτερική εμφάνιση, τα περιττά κιλά, τα σημάδια της ακμής, ο αταίριαστος στον κοινωνικό μαθητικό περίγυρο τρόπος ζωής, την έβαλαν στο κάδρο των “διαφορετικών”. Στο σχολείο, όπως και στο Πανεπιστήμιο έγινε στόχος, υπέστη bullying. Την ανέδειξαν στον “πιο άσχημο άντρα (σ. σ. ναι, άντρα) της σχολής”.

Η Τζάνις Τζόπλιν είχε αποφασίσει να περιθωριοποιηθεί πριν δει τα “θέλω” της να στοιβάζονται στο περιθώριο από τα κοινωνικά “πρέπει”. Είχε αποφασίσει να αποτάξει κάθε κομφορμιστική διδαχή των σχολικών αιθουσών και προαυλίων. Στον ελεύθερό της χρόνο; “Ήμουν απροσάρμοστη. Διάβαζα, ζωγράφιζα, και δεν μισούσα τους μαύρους”. Το τελευταίο την έκανε “ερωμένη των νέγρων” στα κακεντρεχή μάτια των συμμαθητών της.

Από τα πρώιμα χρόνια της ενηλικίωσης έριξε μαύρη πέτρα στον καθωσπρεπισμό, μαζί και στο πατρικό της μετακομίζοντας στην Καλιφόρνια. Ακολούθησε το ένστικτο, το χάρισμα, την ανάγκη για μία απελευθερωμένη ζωή. Τη γνώρισε στα (αντι)πρότυπα της hippie (αντι)κουλτούρας. Την έζησε έντονα, μέχρι τελευταίας ρανίδας των τοξικών ουσιών που κύλησαν στο αίμα της και έφυγε μαζί τους στα 27 της, γιγαντώνοντας τον μύθο και το κλαμπ των χαμένων 27άρηδων.

Οι προσβολές, το bullying, ο κοινωνικός αποκλεισμός ξεβράστηκαν στην άμπωτη των μυστικών της συναισθημάτων, σε μία κυματώδη και πολύκροτη πορεία. Δεν τα ξέχασε. “Υπήρχαν τελικά πάρα πολλοί από εμάς. Ως τότε πιστεύαμε ότι ήμασταν μια μικρή ομάδα παράξενων”, έλεγε κατά τη διάρκεια της εμφάνισής της στο Γούντστοκ. Ούτε, όμως, και τα προσπέρασε αποφεύγοντας να αντιμετωπίσει το παρελθόν.

Εναντιώθηκε με τη στάση ζωής, το ντύσιμο, τις προοδευτικές της ιδέες. Κυρίως, με τα τραγούδια που ερμήνευσε με αφτιασίδωτο γρέζι, μοναδική εκφραστικότητα, λες και όρθωνε το ανάστημα εκ μέρους κάθε οργισμένης γυναίκας που είχε πέσει θύμα εξαπάτησης ή κακομεταχείρισης, αλλά και με έναν συρφετό συναισθημάτων που αντηχούσαν αρμονικά σε κάθε διαφορετικό στίχο: Τον έρωτα, την απογοήτευση, την ελεύθερη ζωή μακριά από κανόνες και κοντά στα άκρα, αλλά και την κακομεταχείριση των γυναικών, όπως στο “More Over” του τελευταίου της άλμπουμ. Τέσσερα έβγαλε όλα κι όλα. Δύο με τους Big Brother and the Holding Company (ένα ομώνυμο άλμπουμ και το Cheap Thrills), ένα με τους Kozmic Blues Band (I Got Dem Ol’ Kozmic Blues Again Mama!) και το “Pearls” (μαργαριτάρια, όπως την αποκαλούσαν) με τους Full Tilt Boogie Band που κυκλοφόρησε έναν χρόνο μετά τον θάνατό της.

Η μουσική της διαδρομή ήταν μία συγχορδία με ετερόκλητες νότες βγαλμένες από τα σωθικά του ψυχισμού και της πολυτάραχης ζωής της. Ένωσε το ψυχεδελικό ροκ, τη soul και το blues, τα έντυσε με πολύχρωμες μελωδίες, τα πλάσαρε με δυναμισμό και εκκεντρικότητα. Διασκεύασε τραγούδια απογειώνοντάς τα τονικά αλλά και εμπορικά, όπως τα Piece of My Heart, Cry Baby, Down on Me, Ball and Chain και Summertime. Κορυφαία μουσικά περιοδικά τη χαρακτήρισαν ως την “πιθανότατα ισχυρότερη τραγουδίστρια που είχε να επιδείξει το κίνημα των λευκών της ροκ μουσικής” και την “πιο συγκλονιστική ροκ γυναίκα”, ενώ το Rolling Stone την ενέταξε στην 28η θέση των σπουδαιότερων καλλιτεχνών.

Η προσωπική της ζωή ήταν ένας ανέμελος χορός μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Η ηρωίνη ήταν καθημερινότητα (έφτασε να ξοδεύει μέχρι και 200 δολάρια τη μέρα για ηρωίνη), το αλκοόλ διέξοδος στις περιόδους αποχής από αυτή και ο συνδυασμός τους η χαριστική βολή στα 27 της χρόνια, 4 Οκτωβρίου του 1970. Κέρδισε τις εκτιμήσεις ενός γιατρού που την είχε προειδοποιήσει πως η εμμονή στο ακραίο lifestyle θα της στερούσε τη ζωή πριν τα 24, άκουσε τους φίλους της όταν της ζήτησαν να αποτοξινωθεί επιστρέφοντας για λίγο (το 1965) στο πατρικό της, αλλά εν τέλει τη νίκησε η εξάρτηση από την αυτοκαταστροφή.

Η Τζάνις Τζόπλιν μπήκε στη λίστα των θρυλικών 27άρηδων που έφυγαν νωρίς, αφήνοντας ένα τεράστιο “αν” να αιωρείται για τα δυσθεώρητα ύψη της καριέρας που διέκοψε απότομα η μοίρα (Τζίμι Χέντριξ, Τζιμ Μόρισον, Κερτ Κομπέιν, Ρόμπερτ Τζόνσον, Μπράιαν Τζόουνς, Έιμι Γουάινχαους).

Το “μαργαριτάρι” της blues-rock έζησε μια σύντομη αλλά έντονη ζωή. Καταξιώθηκε, ακολούθησε τον δρόμο που η ίδια χάραξε, ερωτεύτηκε, αρραβωνιάστηκε δις, αγάπησε και αγαπήθηκε, έκανε τον Τζιμ Μόρισον να τρέχει μεθυσμένος πίσω της (μέχρι που τον χτύπησε με ένα μπουκάλι του αγαπημένου της Southern Comfort), ανάγκασε τον Λέοναρντ Κοέν να γράψει τραγούδι για χάρη της (Chelsea Hotel #2), αιχμαλώτισε την καρδιά ακόμη κι εκείνων που κάποτε της κουνούσαν ή την έδειχναν με το δάχτυλο.

Δυστυχώς, ερωτεύτηκε περισσότερο την τοξική ηδονή. Βρέθηκε νεκρή σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, τη μέρα που ήταν προγραμματισμένο να ηχογραφήσει το “Buried alive in the blues”, που τελικά κυκλοφόρησε ως instrumental.

Το έλεγε και η ίδια: “Κάθε βράδυ κάνω έρωτα με 25.000 ανθρώπους στη σκηνή. Μετά όμως γυρίζω σπίτι μόνη”.