Σαν σήμερα έφυγε ο Φρανκ Ζάππα

Ο Αμερικανός μουσικός Φρανκ Ζάππα έφυγε σαν σήμερα, 4 Δεκεμβρίου του 1993, σε ηλικία μόλις 53 ετών, αφήνοντας τον κόσμο πιο γκρίζο, πιο κατσούφη και πιο βαρετό, μιας και ήταν μία από τις πλέον ρηξικέλευθες και αντισυμβατικές φυσιογνωμίες της Ροκ, της Τζαζ, και της πειραματικής μουσικής.

Βασικά, ο Φρανκ Ζάππα ήταν μια πολυσχιδής, πολύμορφη προσωπικότητα, ένας γεννημένος καλλιτέχνης, που η ελεύθερη έκφραση της φαντασίας του τον έφερε σε σύγκρουση με τον συντηρητισμό στην κοινωνία και εν γένει στην Τέχνη. Απολύτως αναγνωρίσιμος με το χαρακτηριστικό υπογένειό του, ο Ζάππα ήταν μία από εκείνες τις φιγούρες που είναι αδύνατον να περάσουν απαρατήρητες – οι παλιότεροι δεν μπορούν να τον ξεχάσουν, ούτε τη μορφή του, ούτε το εκκεντρικό και θυελλώδες χιούμορ του, που δεν είχε ιερό και όσιο.

Ο Ζάππα μεγάλωσε στο Λάνκαστερ της Καλιφόρνια και δέχθηκε επιρροές τόσο από πρωτοπόρους συνθέτες όπως ο Εντγκάρ Βαρέζ και ο Ίγκορ Στραβίνσκι, όσο και από τα τοπικά συγκροτήματα ριθμ εντ μπλουζ. Την προσοχή του στον Βαρέζ τράβηξε το έργο Ionisation του τελευταίου, το οποίο είχε γραφεί μόνο για κρουστά. Ο Ζάππα είχε ενθουσιαστεί τόσο πολύ, που σε ηλικία 15 ετών ήθελε να μιλήσει στο συνθέτη από το τηλέφωνο.

Τα επόμενα μουσικά του βήματα, στα γυμνασιακά του χρόνια, τα έκανε με τον Κάπτεν Μπίφχαρτ. Μετά από μια σύντομη σταδιοδρομία ως επαγγελματίας συνθέτης τραγουδιών (το ελεγειακό του Memories of El Monte ηχογραφήθηκε από τους The Penguins), o Ζάππα έγινε κιθαρίστας ενός τοπικού συγκροτήματος R&B (ριθμ εντ μπλουζ). Λίγο αργότερα μετονόμασε το συγκρότημα σε The Mothers . Στη συνέχεια, το όνομα άλλαξε ξανά και έγινε Frank Zappa and the Mothers of Invention, λόγω επιμονής της δισκογραφικής εταιρίας, για να αποφευχθεί πιθανή συνωνυμία.

Σύντομα, το 1966, οι Mothers έβγαλαν το πρώτο τους άλμπουμ, με τον τίτλο «Freak Out», ένα κράμα του συχνά ευρισκόμενου στη μόδα R&B και πειραματικού κολάζ ήχων. Ο δίσκος δεν είχε μεγάλη εμπορική επιτυχία, ωστόσο θεωρείται ότι δημιούργησε σχολή. Ο όρος «freak out» που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα, ως παρακίνηση απόδρασης από τις κοινωνικές νόρμες, είναι εφεύρεση του Ζάππα. Το Freak Out είναι ένα από τα πρώτα διπλά άλμπουμ στην ιστορία της ροκ.

Πρόκειται για ένα ασυνήθιστο συνονθύλευμα παρωδιών ερωτικών τραγουδιών (“Go Cry On Somebody Else’s Shoulder”, “You Didn’t Try To Call Me”), “αντεργκράουντ” κολάζ (“It Can’t Happen Here”, “Help, I’m A Rock”) και πολιτικών σχολίων (“Hungry Freaks, Daddy”, “Who Are The Brain Police?”). Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας αρχής που ο Ζάπα τήρησε μέχρι το τέλος: “Anything, any time, anywhere, for no reason at all” (οτιδήποτε, οπουδήποτε, οποτεδήποτε, για κανένα απολύτως λόγο)….

Η καριέρα του ήταν αδιάλειπτη, εκρηκτική, μέχρι το 1992, όταν διαγνώστηκε με καρκίνο του προστάτη, από τον οποίο και πέθανε ένα χρόνο αργότερα. Ο Ζάππα εισήχθη μετά θάνατον, το 1995, στο Rock and Roll Hall of Fame, στο Πάνθεον των καλλιτεχνών του Ροκ εντ Ρολ. Την ίδια χρονιά ο μεγαλύτερος σύγχρονος Λιθουανός γλύπτης, Κονσταντίνας Μπογκντάνας, δημιουργός πορτρέτων του Λένιν, φιλοτέχνησε μια προτομή του Ζάπα, η οποία και τοποθετήθηκε στο κέντρο του Βίλνιους, της πρωτεύουσας της Λιθουανίας. Προς τιμήν του Φρανκ Ζάππα, επίσης, ονομάστηκε ένας αστεροειδής: 3834 Zappafrank…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.