Στέφανος Τσιαλής: Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών δεν αφορά μια περιορισμένη ελίτ – Είναι ορχήστρα όλων των Ελλήνων

Ο Στέφανος Τσιαλής είναι ένας εκπρόσωπος του καλλιτεχνικού γίγνεσθαι της χώρας που δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις: Πρώτος Αρχιμουσικός και καλλιτεχνικός διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (ΚΟΑ) από τον Μάιο του 2014, μόνιμος προσκεκλημένος μαέστρος της Συμφωνικής Ορχήστρας του Αμβούργου και της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης από την περίοδο 2011-12 και της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Θουριγγίας από το 2015-16.

Κατά την έως τώρα τετραετή θητεία του και παρά τις δυσχερείς συνθήκες, κατόρθωσε να αυξήσει το ακροατήριο κατά παραπάνω από 60 τοις εκατό. Η άνοδος αυτή φαίνεται και στις συχνές πλέον συμμετοχές εξεχόντων καλλιτεχνών, όπως ο Βλάντιμιρ Φεντοσέγιεφ, ο Βλάντιμιρ Ασκενάζυ, η Μάρτα Άργκεριχ, ο Λεωνίδας Καβάκος, ο Μάξιμ Βενγκέροφ και η Ελίζαμπετ Λεόνσκαγια.

Με αφορμή τη συναυλία «Ο Σκαλκώτας και οι Σύγχρονοί του ΙΙΙ» που θα ανέβει στις 10 Μαΐου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και εν αναμονή των πολυαναμενόμενων εμφανίσεων της ΚΟΑ στο Ηρώδειο, ο Στ. Τσιαλής μοιράζεται με το News 24/7 τους στόχους που κατάφερε να πετύχει κρατώντας το “τιμόνι” της πρώτης Ορχήστρας της χώρας καθώς και για τα προτερήματα αλλά και τις προκλήσεις της αδιαπραγμάτευτα επιτυχημένης πορείας του:

Πλησιάζοντας προς το τέλος της καλλιτεχνικής περιόδου 2018-19, ποια γεύση σας αφήνει η πορεία της ΚΟΑ; Ποιοι ήταν οι στόχοι που θέσατε στην αρχή της χρονιάς και κατά πόσον έχουν επιτευχθεί;

«Είμαι πολύ ικανοποιημένος από την ανοδική πορεία της Ορχήστρας που αντικατοπτρίζεται και στην αύξηση προσέλευσης κοινού στις συναυλίες, μια αύξηση που στο σύνολο των δράσεων μας φτάνει το 60%. Μιλώντας ως αρχιμουσικός, θα πω ότι δικαιώνομαι από την αποδοχή της ΚΟΑ στο εξωτερικό (κάτι που διαπίστωσα και κατά την πρόσφατη περιοδεία μας στην Πορτογαλία). Νιώθω δικαίωση και – γιατί όχι; – υπερηφάνεια για την αποδοχή την οποία λαμβάνουμε από θρυλικά ονόματα της μουσικής που συστηματικά συμπράττουν μαζί μας. Η υψηλή απόδοση της Ορχήστρας δικαιώνει τον τίτλο της ως Πρώτη Ορχήστρα της χώρας.»

Την καλλιτεχνική σεζόν 2018-19 η Ορχήστρα πρωτοστάτησε με σειρά συναυλιών στον εορτασμό του «Έτους Σκαλκώτα». Πιστεύετε ότι το ελληνικό κοινό ήρθε, με αυτό τον τρόπο, πιο κοντά στο έργο του σπουδαίου Έλληνα συνθέτη; Ποιες είναι οι εντυπώσεις που έχετε εισπράξει;

«Ο Σκαλκώτας είναι μέγιστος μουσουργός, Έλληνας αλλά και διεθνής, με την έννοια ότι παρά και πέρα από την ελληνικότητα των έργων του, το μουσικό του ιδίωμα, το ιδιαίτερο σύμπαν του τυγχάνουν παγκόσμιας αναγνώρισης. Στην ερώτησή σας θα απαντήσω, εννοείται, καταφατικά. Ναι, το έτος Σκαλκώτα, οι ποικίλες αλλά και συνδυασμένες δράσεις που αναλάβαμε (συνεργαζόμενοι και με το ΟΜΜΑ, τον ΣΦΜ και την ΕΕΜ) έτυχαν ευρείας αποδοχής. Μια ακόμα απόδειξη του παραπάνω είναι η μεγάλη ανταπόκριση και προσέλευση του κοινού στη συναυλία με τη συμφωνική σουίτα του, που αν και δωδεκαφθογγική, συγκίνησε όλους μας.»

Τη φετινή καλλιτεχνική περίοδο απολαύσαμε τρεις παραγγελίες έργων από την ΚΟΑ σε σημαντικούς Έλληνες συνθέτες. Πρόκειται να διευθύνετε την Τρίτη Συναυλία του Κύκλου «Ο Σκαλκώτας και οι σύγχρονοί του» όπου θα παρουσιαστεί – μεταξύ των έργων του Νίκου Σκαλκώτα και του Άλμπαν Μπεργκ- και η σύνθεση – παραγγελία της Ορχήστρας- στον Ορέστη Παπαϊωάννου. Ποια η σημασία της παραγγελίας έργων για μία Ορχήστρα αλλά και συνολικά για την καλλιτεχνική παραγωγή της χώρας;

«Για την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, η ανάδειξη και στήριξη της εγχώριας, σύγχρονης παραγωγής αποτελεί σκοπό καταστατικό. Για μένα, προσωπικά, είναι μέγιστο ζητούμενο και δεν κρύβω ότι θα ήθελα και θα ευχόμουν τα οικονομικά να μας επέτρεπαν περισσότερες παραγγελίες. Ταλέντο, μεταξύ των νέων Ελλήνων μουσικών, υπάρχει και αναγνωρίζεται διεθνώς, ευκαιρίες οφείλουμε να δίνουμε.»

Τη φετινή χρονιά είδαμε επίσης συμπράξεις της Ορχήστρας με διακεκριμένους μαέστρους και σολίστ, πολλοί από τους οποίους επιστρέφουν ξανά και ξανά κοντά σας. Αυτό είναι μία επιβράβευση της ποιότητας της Ορχήστρας αλλά και μία προσωπική σας νίκη;

«Εννοείται. Το budget, δεν μας  επιτρέπει να δώσουμε σε κορυφαίους μουσικούς την αμοιβή που λαμβάνουν συνήθως. Η ποιότητα, η εμπιστοσύνη, οι κοινές αξίες είναι που φέρνουν τον Καβάκο, αλλά και ονόματα όπως η Λεόνσκαγια, ο Ασκενάζυ, η Άργκεριχ που προανέφερα, κοντά μας.  Οι βαθείς δεσμοί που ενώνουν τους μουσικούς είναι που επέτρεψαν στον Καβάκο να γράψει το δικό του κεφάλαιο στη μακρά ιστορία της Ορχήστρας  με το εξαιρετικά επιτυχημένο, φιλανθρωπικό πρόγραμμα Προσφορά Μουσικής και Μουσική Προσφορά.»

Με αφορμή την ολοκλήρωση της τρίτης χρονιάς του προγράμματος «Προσφορά Μουσικής και Μουσική Προσφορά», όπου η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών συμπράττει με τον σπουδαίο Λεωνίδα Καβάκο, θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τη σημασία του για την Ορχήστρα αλλά και το κοινό – ιδιαίτερα στην ελληνική επαρχία;

«Η σημασία του προγράμματος “Προσφορά Μουσικής και Μουσική Προσφορά” τόσο στο επίπεδο της καλλιτεχνικής εξέλιξης όσο και στο επίπεδο της πολιτιστικής πολιτικής είναι ανεκτίμητη. Μετά από τρία χρόνια, μπορώ να πω με σιγουριά ότι η ανταπόκριση του κοινού (σε Αθήνα και περιφέρεια) έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία, ενώ βλέπουμε διαρκώς και τα απτά αποτελέσματα της συγκεκριμένης δράσης, τόσο για την ίδια την Ορχήστρα – η οποία καλύπτει ανάγκες ζωτικής σημασίας – όσο και για τους συνανθρώπους μας που ωφελούνται από τη φιλανθρωπική διάσταση του προγράμματος. Πραγματικά, είναι συγκινητικό όσο και συναρπαστικό να βλέπεις τη δίψα των νέων μουσικών αλλά και των μουσικόφιλων της περιφέρειας γι’ αυτές τις συναυλίες. Αυτή άλλωστε ήταν και η σκέψη του κ. Καβάκου. Να φτάσουμε στους λιγότερο ευνοημένους, σε αυτούς για τους οποίους, μια συναυλία της Ορχήστρας μας με τον Καβάκο στον διπλό ρόλο μαέστρου και σολίστ αποτελεί όνειρο ανεκπλήρωτο.»

Ποια η θέση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών προγραμμάτων της Ορχήστρας στην ατζέντα σας; Ποιες οι ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας που οδηγούν στη ανάληψη τέτοιων πρωτοβουλιών; 

«Τα εκπαιδευτικά και κοινωνικά προγράμματα βρίσκονται στον πυρήνα της σκέψης, του προγραμματισμού και των δράσεων μας. Το ότι είμαστε η αρχαιότερη, η πρώτη Ορχήστρα της χώρας, δεν σημαίνει δάφνες στις οποίες επαναπαυόμαστε. Σημαίνει ευθύνη, πρωτοβουλίες, δουλειά. Συνεπάγεται ότι αναλαμβάνεις να εκπαιδεύσεις, να ευαισθητοποιήσεις, να ενημερώσεις, να ψυχαγωγήσεις, ιδιαίτερα τους λιγότερο ευνοημένους που είτε ζουν στην περιφέρεια, είτε είναι ανήλικοι, ασθενείς, παραβάτες του νόμου κ.ο.κ. Έχουμε συναίσθηση του γεγονότος ότι η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών δεν αφορά, ούτε απευθύνεται σε μια περιορισμένη ελίτ που ζει στην πρωτεύουσα. Είναι η “Κρατική Ορχήστρα” όλων των Ελλήνων. Γι’ αυτό, επιδιώκουμε να απλώνουμε τις δράσεις μας  ώστε να φτάνουμε ακόμα και στα πιο απομακρυσμένα σημεία της ελληνικής επικράτειας.»

«Οι Νέοι στην Καρδιά μας», ήταν ο τίτλος μίας ενότητας στην ανακοίνωση του καλλιτεχνικού προγράμματος 2018-19. Ποια είναι τα κυριότερα βήματα που έγιναν φέτος προς την κατεύθυνση προσέγγισης της νέας γενιάς; Σχεδιάζετε κάτι ανάλογο την επόμενη χρονιά;

«Μπορεί να είμαστε η αρχαιότερη Ορχήστρα της χώρας αλλά είμαστε νέοι στην καρδιά και έχουμε τους νέους στην καρδιά μας. Κατά τη φετινή καλλιτεχνική περίοδο, επιδιώξαμε να δώσουμε χώρο στη νέα γενιά, με στόχο την προβολή νέων δημιουργών και μουσικών αλλά και την ανάπτυξη δεσμών με αυτό το ακροατήριο. Αρχικά, μέσα από – ομολογουμένως επιτυχημένες – συμπράξεις με νέους σολίστ (π.χ. Βάσια Αλάτη), αρχιμουσικούς (π.χ. Παντελής Κογιάμης, Έκτορας Ταρτανής) αλλά και από τη δεύτερη ανάθεση έργου στον 26χρονο συνθέτη Ορέστη Παπαϊωάννου. Επίσης, η Ακαδημία Νέων Μουσικών μας συνεχίζει να μυεί νέους μουσικούς στο απαιτητικό πνεύμα της Ορχήστρας (μέσα από εκπαίδευση, πρόβες και συμμετοχή σε συναυλίες) για τρίτη συνεχή χρονιά, ενώ τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα σε σχολεία της Αθήνας και της περιφέρειας διευρύνθηκαν. Τέλος, είδαμε με πολλή χαρά νέες και νέους να βρίσκονται σε πολλές συναυλίες μας, αποδεικνύοντας ότι οι «γκρίζοι κρόταφοι» στο ακροατήριο της κλασικής και συμφωνικής μουσικής δεν είναι μονόδρομος. Κρατώντας, λοιπόν, το θετικό προηγούμενο, σκοπεύουμε να εντείνουμε αυτή την προσπάθειά μας κατά την καλλιτεχνική περίοδο 2019- 2020.»

Τα τελευταία χρόνια παρακολουθούμε συστηματικά συναυλίες κινηματογραφικής μουσικής, είδους που έχετε δηλώσει ότι σας ενδιαφέρει και σας συγκινεί. Τι να περιμένει το κοινό από το «Αφιέρωμα στον Σπίλμπεργκ» στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών τον Ιούνιο;

«Nosferatu, Metropolis, Shoulder Arms, Χριστουγεννιάτικος Εφιάλτης (για να αναφέρω ορισμένες από τις ταινίες). Ξέρετε, στην Ευρώπη αναβιώνει από τις σημαντικότερες Ορχήστρες, αυτό που κάποτε ήταν ο μόνος τρόπος παρακολούθησης στο σινεμά. Δηλαδή η προβολή της ταινίας με παράλληλη ζωντανή ερμηνεία της μουσικής. Με ενδιαφέρει η συνομιλία με άλλες τέχνες, η ανταλλαγή, η προσέγγιση ενός νέου κοινού, το να προσφέρουμε στο δικό μας πιστό κοινό κάτι διαφορετικό. Άλλωστε σε πολλές περιπτώσεις μιλάμε για δείγματα εξαιρετικής μουσικής. Η ιδιαίτερη θέρμη με την οποία αγκαλιάζεται αυτή η πρωτοβουλία από το κοινό αποδεικνύει τη δυνατή χημεία αυτού του συνδυασμού. Όσον αφορά στον Στίβεν Σπίλμπεργκ, θα πω το αυτονόητο: Οι δημιουργίες του είναι αριστουργηματικές με τη μουσική τους επένδυση να έχει γράψει ιστορία. Εμείς, θα παρουσιάσουμε τις πιο γνωστές μελωδίες κορυφαίων συνθετών κινηματογραφικής μουσικής, όπως οι Τζέρι Γκόλντσμιθ, Άλαν Σιλβέστρι και Τζον Γουίλιαμς, υπό τον διεθνώς ανερχόμενο Ινδονήσιο αρχιμουσικό Άντριαν Πραμπάβα. Όλα αυτά, στον υποβλητικό χώρο του Ηρώδειου, με ταυτόχρονη προβολή εμβληματικών κινηματογραφικών σκηνών.»

Ποιες οι βασικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο καλλιτεχνικός διευθυντής της πρώτης ορχήστρας της χώρας το 2019; Μέσα από ποιους μηχανισμούς ανταπεξέρχεστε στις δυσκολίες που συναντάτε;

«Η θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή συνδυάζει πλήθος προτερημάτων αλλά και σημαντικές προκλήσεις, οι οποίες προκύπτουν κυρίως από τις αγκυλώσεις που διαχρονικά χαρακτηρίζουν τον κρατικό μηχανισμό: ασθενείς θεσμοί, ασάφεια νόμων, διαφθορά, δυσκολία στην υλοποίηση ακόμα και μεσοπρόθεσμων στόχων, άγνοια από πλευράς των ανθρώπων που λαμβάνουν κρίσιμες αποφάσεις κ.ο.κ. Όμως, το μεγάλο πλεονέκτημα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών τα τελευταία χρόνια είναι ότι υπάρχει μία εξαιρετική ομάδα ανθρώπων γύρω μου, με τους οποίους διατηρώ άριστη συνεργασία. Πιστεύω ακράδαντα ότι ήταν ακριβώς αυτός ο ανθρώπινος παράγοντας που βοήθησε στην εξέλιξη της Ορχήστρας.»

Ποιοι οι βασικοί σας στόχοι για την επόμενη καλλιτεχνική περίοδο;

«Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών διανύει περίοδο άνθησης. Έχουμε καταφέρει να είμαστε οικονομικά υγιείς – σε μία τόσο δύσκολη συγκυρία, με καλυμμένες τις περισσότερες οργανικές θέσεις ενώ παράλληλα συνεχίζουμε τον σταδιακό εκσυγχρονισμό του μουσικού μας εξοπλισμού. Οι φετινές μας συναυλίες συγκέντρωσαν το  – ολοένα αυξανόμενο – ενδιαφέρον του κοινού που την τελευταία διετία αγγίζει το 60%. Παράλληλα συμπράξαμε με σημαντικούς αρχιμουσικούς και σολίστ, εκ των οποίων πολλοί επιστρέφουν κοντά μας ξανά και ξανά, με φιλικούς οικονομικούς όρους σε σχέση με τη διεθνή αγορά, ακριβώς γιατί έχουμε αναπτύξει μία σχέση αμοιβαίας εκτίμησης και συνεργασίας.

Ένας από τους στόχους μας που υλοποιήθηκε ήταν η παρουσίαση τριών έργων- παραγγελίες της Ορχήστρας σε αξιόλογους Έλληνες συνθέτες (Δημήτρη Παπαδημητρίου, Χρίστο Παπαγεωργίου, Ορέστη Παπαϊωάννου), ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο τη σύγχρονη ελληνική παραγωγή. Μετά τη γόνιμη εμπειρία της περιοδείας στην Πορτογαλία, ετοιμάζουμε νέο άνοιγμα στο εξωτερικό για το οποίο δεν θα ήθελα να πω περισσότερα αυτή τη στιγμή. Μιλήσαμε ήδη για τα εκπαιδευτικά και κοινωνικά μας προγράμματα, τα οποία όχι μόνο συνεχίζουν αλλά διευρύνονται – όπως συνέβη και με την «Προσφορά Μουσικής και Μουσική Προσφορά» υπό τον Λεωνίδα Καβάκο.

Θεωρώ σημείο των καιρών, αλλά και ενδεικτικό της ανταπόκρισης που απολαμβάνουμε το ότι η διαδικτυακή μας παρουσία (site, social media) είναι πιο έντονη και εκσυγχρονισμένη από ποτέ, με διπλασιασμό, τα δύο τελευταία χρόνια των «φίλων» που μας (παρ)ακολουθούν. Υπ’ αυτό το πρίσμα, ο βασικός μου στόχος θα έλεγα ότι είναι να συνεχιστεί αυτή η εντυπωσιακή άνοδος της Ορχήστρας σε όλα τα επίπεδα – αν φυσικά το επιτρέψουν και οι εξωτερικές συνθήκες.»

Πληροφορίες

Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, “Ο Σκαλκώτας και οι σύγχρονοί του ΙΙΙ“,

Την Παρασκευή 10 Μαΐου 2019 στις 20.30 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Βασ.Σοφίας & Κόκκαλη, Tηλ: 210 7282333), αίθουσα “Χρήστος Λαμπράκης“.

– Ορέστης Παπαϊωάννου: “Un hommage…”, φόρος τιμής στον Νίκο Σκαλκώτα (παραγγελία της ΚΟΑ για τα 70 χρόνια από το θάνατο του συνθέτη)

– Alban Berg: Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα

– Νίκος Σκαλκώτας: 36 Ελληνικοί χοροί, σειρά 1

Βιολί: Τιάνγουα Γιανγκ

Μουσική διεύθυνση: Στέφανος Τσιαλής