Ήταν τελικά ο Οδυσσέας καψούρης με την Ωραία Ελένη;

Τον Οδυσσέα, τον άνδρα τον πολύτροπο της «Οδύσσειας», τον ξέρουμε όλοι μας καλά. Την εξυπνάδα του, την επινοητικότητά του, τις παροιμιώδεις ατάκες του, την ανδρεία του που ποτέ δεν έφτανε στην αποκοτιά, τις υψιπετείς αξίες αλλά και το πρακτικό του πνεύμα –όλα τα τραγούδησε ο μέγας Όμηρος. Μαζί με τις ξακουστές περιπέτειες του βίου του, βέβαια. Το αν όντως υπήρξε τέτοιο πρόσωπο, ή κάποιος παρεμφερής, τέλος πάντων, αρχαίος βασιλιάς της Ιθάκης (ή της Κεφαλονοϊθάκης, όπως εικάζεται) λίγο ενδιαφέρει. Ο μύθος του, που αναβλύζει μέσα από τις ομηρικές ραψωδίες και εικονογραφείται σε σωζόμενα αγγεία, φτάνει και περισσεύει… Και φτάνει χαλαρά μέχρι το σήμερα.

Το πρώτο μυθιστόρημα της Μαίριλυν Θεοφίλου Κλίμπκε, «Ο Κανένας», που κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες από τις εκδόσεις Αγγελάκη, με τον Οδυσσέα καταπιάνεται. Αλλά όχι όπως ίσως θα περίμενε κανείς. Σ’ αυτό το μυθιστόρημα, αν και ο Οδυσσέας παραμένει προφανώς πανέξυπνος, ντόμπρος και απίθανα λυσιτελής με ό,τι κι αν καταπιαστεί, εκείνο που αναδύεται μέσα από τις 604 σελίδες του βιβλίου είναι… ο άνθρωπος Οδυσσέας. Εξού και η αφήγηση επικεντρώνεται στα προσωπικά του μυθικού ήρωα. Στα πολύ προσωπικά του, δηλαδή.

ΡΗ

Πατώντας πάνω στον πασίγνωστο μύθο, η συγγραφέας τον προεκτείνει στήνοντας γύρω από τον πολυμήχανο βασιλιά ένα καινούριο, παράλληλο κι ολόδικό της στόρι. Το οποίο ουσιαστικά εξυφαίνεται γύρω από ένα και μόνο βαρύγδουπο όνομα: Ελένη, Ωραία Ελένη. Cherchez la femme, δηλαδή.

Διότι, όπως μαθαίνουμε στα μέσα του δευτέρου κεφαλαίου (η δομή του μυθιστορήματος είναι χαλαρή, με πολυσέλιδα και ατιτλοφόρητα κεφάλαια), όταν ο νεαρός Οδυσσέας πήγε εθιμοτυπική επίσκεψη στον βασιλιά της Σπάρτης, Τυνδάρεω, ερωτεύτηκε ολοσχερώς την ξακουστή για την ομορφιά της δευτερότοκη κόρη του. Την Ελένη –αργότερα του Μενέλαου, του Πάρη, του Τρωικού Πολέμου. Η οποία, τότε, ήταν απλώς μια πριγκιποπούλα σχεδόν της παντρειάς. Παρεμπιπτόντως, σύμφωνα με την επίσημη μυθολογία, ο Οδυσσέας όντως ήταν ένας από τους 40-τόσους μνηστήρες που διεκδίκησαν κάποια στιγμή την πολύφερνη Σπαρτιάτισσα νύφη.

Αυτός ο έρως, λέει η Θεοφίλου Κλίμπκε, τον σημάδεψε ανεπανόρθωτα τον μάγκα Οδυσσέα. Κι αυτός ο έρως είναι που κινεί και χρωματίζει τον «Κανένα» μέχρι και την τελευταία του σελίδα.

Το χιούμορ και οι χαρακτήρες

Το μυθιστόρημα ξεκινάει με την γέννα της Αντίκλειας, της μάνας του Οδυσσέα. Και ήδη από την έβδομη αράδα καθίσταται φανερό πως εδώ τα πράματα, όσο ηρωικά, μυθολογικά και γκράντε κι αν είναι, θα έχουν και την χιουμοριστική τους πλευρά. Με μια γλώσσα σημερινή, γάργαρη και ύφος σχεδόν κουβεντιαστό, η συγγραφέας ενσταλάζει κάθε τόσο έξυπνο σκώμμα στα τεκταινόμενα μέσα από ευθείς διαλόγους ή απολαυστικά ψυχογραφήματα της στιγμής, «κατεβάζοντας» την αφήγηση σε ένα εντελώς ανθρώπινο επίπεδο, σχεδόν σημερινό. Οι άνθρωποι αυτοί τσαντίζονταν, ειρωνεύονταν, έκαναν μικρότητες, ρέμβαζαν, έπασχαν… Όσο αρχαίοι και μυθικοί κι ήταν.

Μέσα από αυτόν τον πρωτότυπο τρόπο –που συνδυάζει, θα ‘λεγε κανείς, την Ίντιθ Χάμιλτον με ένα καλοστημένο καθημερινό σίριαλ–, η Θεοφίλου Κλίμπκε ακολουθεί τον ήρωά της από την γέννησή του μέχρι κάποια χρόνια μετά την επιστροφή του στην Ιθάκη. Ενδιάμεσα, θα μάθουμε για τα παιδικά του χρόνια και το σόι του, για το βαθύ δέσιμο με την παραμάνα του, την Ευρύκλεια, για την μαθητεία του δίπλα στον κένταυρο Χείρωνα, για τις επισκέψεις του σε συγγενείς και λοιπούς βασιλείς, φυσικά για την σχέση του με τον ξάδελφο-ίνδαλμα, τον Ιάσωνα, και με την αλλόκοτη ξένη γυναίκα του (την Μήδεια, ε;) –τέλος πάντων, με τα πολλά θα φτάσουμε μέχρι την Τροία.

Επιγραφή της Ρωμαϊκής Περιόδου, που ανασκάφηκε κοντά στην Αρχαία Ολυμπία, με 13 στίχους από την Ραψωδία ξ της "Οδύσσειας" AP

Κι εκεί, με ένα άλμα, η χρονολογικά συνεχής αφήγηση αφήνει στην απέξω τον διάσημο 10ετή πόλεμο. Αλλά και ολόκληρη την Οδύσσεια της 10ετούς επιστροφής. Αυτή την πολυτραγουδισμένη 20ετία της ζωής του, ο Οδυσσέας θα την αφηγηθεί ο ίδιος στην Πηνελόπη, τον Τηλέμαχο και την Ευρύκλεια, όταν με το καλό θα παλιννοστήσει. Και θα τα αφηγηθεί τα πράματα και τα συμβάντα κατά πώς τον βολεύουν, βέβαια…

Παρεμπιπτόντως, η συγγραφέας έχει ομολογήσει ότι αυτή η αιώνια επιστροφή του Οδυσσέα ήταν κατά κάποιο τρόπο το αρχικό έναυσμα για να καταπιαστεί με τον μύθο του… αλλιώς. «Αναρωτήθηκα αν ήταν ποτέ δυνατόν, να υπάρχει μονάχα έ ν α ς από όλη την εκστρατεία στην Τροία, που χρειάστηκε δέκα χρόνια για να γυρίσει στο σπίτι του,» λέει η Μαίριλυν με νόημα. Υπονοώντας φυσικά, πως αυτός ο τύπος ήταν τόσο ανήσυχο πνεύμα που ποπό δεν έβαζε κάτω. Ειδικά, όταν γύρισε επιτέλους στην Ιθάκη, καθάρισε τους μνηστήρες, σένιαρε το βασίλειο (με πολύ προοδευτικές πολιτικές, πρέπει να σας πω), προσπάθησε (με μέτρια αποτελέσματα) να αποκτήσει την σχέση που ποτέ δεν είχε με τον γιο Τηλέμαχο –και μετά; Μετά, βαρέθηκε φριχτά…

Η πληροφορία και οι… χαρακτήρες

Πέρα από το ευφάνταστο αυτό twist στον γνωστό μύθο, το μυθιστόρημα της Θεοφίλου Κλίμπκε γοητεύει και με δυο ακόμα επιλογές του. Πρώτον, το ότι κάθε τόσο έχει λεπτομερείς περιγραφές από αρχαία γεύματα (πολύ φαΐ οι τύποι), από αρχαία έθιμα (ο θάνατος του παππού Αυτόλυκου και το μοιρολόι είναι από τις δυνατές εικόνες του βιβλίου), αρχαία συνολάκια κυριών, κι άλλες καθημερινές και οικιακές εκφάνσεις της ζωής που σε μεταφέρουν πίσω, πολύ πίσω στον χρόνο.

Τεράστιος φουσκωτός Δούρειος Ίππος σε διαδήλωση πολιτών έξω από την Διάσκεψη Κορυφής της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες: Διαχρονικό σουξέ του πολυμήχανου AP

Κι ύστερα, έρχονται και σε κρατάνε εκεί οι απολαυστικοί χαρακτήρες. Που αλλάζουν, εξελίσσονται καθώς κυλάει η ιστορία. Είναι κάμποσοι, αλλά υπάρχει ευρετήριο ονομάτων στο τέλος της έκδοσης, οπότε όλα καλά. Η παραμάνα-τζώρας Ευρύκλεια –φοβερή φυσιογνωμία. Ο παππούς Αυτόλυκος, που λέγαμε, και η φαινομενικά μουρλοκαμπέρω θεία Πολυμήδη. Η Μήδεια –μια φοβερή γκοθ τύπισσα. Η μικρή αδελφή του ήρωα, η Κτιμένη -αγοροκόριτσο για πάντα. Ο Μενέλαος κι ο αγροίκος αδελφός του, ο Αγαμέμνονας… Καθένας με τα χούγια του. Κανένας μυθικά αλάνθαστος.

Διαβάζεται όμορφα «Ο Κανένας». Είναι η ιστορία ενός αθεράπευτου πλάνητα (για Δίδυμο τον κόβω) που, όπως λέει η ίδια η συγγραφέας, «δεν ξέρει τι ακριβώς θα τον κάνει ευτυχισμένο, όμως δεν το βάζει κάτω, και το ψάχνει. Πολλοί από μας σταματάμε το ψάξιμο, προκειμένου να μην ρισκάρουμε ή να μην πληγώσουμε άλλους. Όμως, ο συγκεκριμένος τύπος ανθρώπου δίνει στον εαυτό του την πολυτέλεια να μην ενεργεί ενοχικά.»

Πάντα μες στον παλμό της εποχής του, ο πολυμήχανος…