Πάνος Τσακλόγλου: Δημογραφικό και κλιματική αλλαγή οι μεγάλες προκλήσεις για την χώρα μας

“Αν επιμείνουμε αταλάντευτα στο δρόμο της δημοσιονομικής σταθερότητας και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και βελτιώνοντας το επιχειρηματικό κλίμα, οι βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες προοπτικές της χώρας είναι ευνοϊκές”. Είναι η άποψη του Πάνου Τσακλόγλου, Καθηγητή στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Για το θέμα των συντάξεων παίρνει μια θέση κόντρα στο ρεύμα και θέλει εκλογές το συντομότερο.

Έχουμε βγει από τα μνημόνια αλλά δεν έχουμε πρόσβαση στις αγορές. Να ανησυχούμε ή να ελπίζουμε;

“Στα Μνημόνια μπήκαμε λόγω αδυναμίας της Ελλάδας να δανεισθεί από τις διεθνείς αγορές με λογικά επιτόκια. Επομένως, το ότι μετά από οκτώ χρόνια προσαρμογών η Ελλάδα παραμένει αποκλεισμένη από τις διεθνείς αγορές, και μάλιστα σε εποχή χαμηλών επιτοκίων διεθνώς, δεν μπορεί παρά να μας ανησυχεί”.

Η κριτική της αντιπολίτευσης στην κυβέρνηση δεν συνάδει με τη στάση των εταίρων και θεσμικών μας πιστωτών που γενικά στηρίζουν και επιδοκιμάζουν την κυβέρνηση. Ποιος έχει δίκιο;

“Θα έχετε παρατηρήσει ότι μεταξύ των πιστωτών μας υπάρχουν σαφείς διαφορές στις εκτιμήσεις του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με την τελευταία να είναι πολύ πιο «επιεικής» στις τοποθετήσεις της. Αυτή την περίοδο, οι Ευρωπαίοι εταίροι μας έχουν αντιμετωπίσουν δύο εξαιρετικά σοβαρά ζητήματα. Το Brexit και τη σοβούσα Ιταλική κρίση. Το τελευταίο που θα ήθελαν θα ήταν να έχουν ένα ακόμα μέτωπο ανοιχτό, ειδικά με την εξαιρετικά προβληματική διαχρονικά περίπτωση της χώρας μας. Άλλωστε, αν διαβάσετε προσεκτικά την πρώτη μεταμνημονιακή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της περιόδου της «ενισχυμένης εποπτείας» την οποία διανύει η χώρα μας, θα διαπιστώσετε ότι περιέχει πολλές ανησυχητικές επισημάνσεις σχετικά με τις καθυστερήσεις στην υλοποίηση δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η χώρα μας στον τομέα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και των πιθανών συνεπειών τους στους μελλοντικούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης”.

Όλα τα κόμματα συμφωνούν ότι δεν πρέπει να κοπούν οι συντάξεις. Να και κάτι για το οποίο συγκροτήθηκε εθνικό μέτωπο. Σωστό;

“Το ότι συγκροτήθηκε ένα άτυπο «εθνικό μέτωπο» δεν σημαίνει αυτομάτως ότι ο στόχος είναι σωστός. Ως προς την ηθική πλευρά του ζητήματος, η μη περικοπή των συντάξεων δεν αφορά όλους τους συνταξιούχους, αλλά μόνο την «προσωπική διαφορά» των παλαιών συνταξιούχων. Αρκετοί από αυτούς απήλαυσαν αρκετά χρόνια με εξόχως υπερ-ανταποδοτικές συντάξεις ή/και αποχώρησαν από την αγορά εργασίας με πρόωρη συνταξιοδότηση και σίγουρα πιο ευνοϊκούς όρους από τους νέους συνταξιούχους, αλλά και αυτούς οι οποίοι τώρα πληρώνουν εισφορές και θα συνταξιοδοτηθούν μετά από μερικά χρόνια. Επιπρόσθετα, η κυβέρνηση συμφώνησε να παγώσουν όλες οι συντάξεις ως το 2022. Επομένως, μέρος του κόστους της μη περικοπής της «προσωπικής διαφοράς» των παλαιών συνταξιούχων καλούνται να το καλύψουν οι νέοι συνταξιούχοι οι οποίοι λαμβάνουν αναλογιστικά χαμηλότερες συντάξεις. Ως προς την οικονομική πλευρά του ζητήματος, είναι εντελώς παράδοξο σε μία χώρα όπου τα δημογραφικά στοιχεία εξελίσσονται με δραματικό τρόπο να ζητάς από εργαζόμενους με μέσο ακαθάριστο μηνιαίο μισθό λίγο πάνω από τα χίλια ευρώ να συντηρούν μέσες συντάξεις σχεδόν εννιακοσίων ευρώ. Αυτό συνεπάγεται είτε εξαιρετικά υψηλούς συντελεστές εισφορών κοινωνικής ασφάλισης είτε πολύ υψηλά ελλείμματα του συνταξιοδοτικού συστήματος είτε κάποιο συνδυασμό των δύο (όπως στην περίπτωση της Ελλάδας). Αν δεν είχε ακυρωθεί η περικοπή των συντάξεων θα είχαν ενεργοποιηθεί πλήρως τα λεγόμενα «αντίμετρα», μερικά από τα οποία έχουν στόχο τους πραγματικά αναξιοπαθούντες ενώ άλλα θα μπορούσαν να υποβοηθήσουν την προσπάθεια ανάκαμψης της οικονομίας. Όμως, τα εκλογικά τους οφέλη για την κυβέρνηση ήταν αμφίβολα, ενώ η μη περικοπή των συντάξεων έχει πολύ συγκεκριμένο εκλογικό στόχο”.

Θα βοηθήσει την πορεία της χώρας η αλλαγή κυβέρνησης κατά τη γνώμη σας;

“Για λόγους αρχής είμαι υπέρ της ύπαρξης σταθερών εκλογικών κύκλων και αποφυγής εκλογικών αιφνιδιασμών. Όμως, στη συγκεκριμένη περίπτωση, νομίζω ότι όσο πιο γρήγορα γίνουν εκλογές και αντικατασταθεί η σημερινή κυβέρνηση από μία κυβέρνηση με σταθερό μεταρρυθμιστικό προσανατολισμό τόσο καλύτερες θα είναι οι προοπτικές οικονομικής ανάκαμψης της χώρας”.

Εμπιστεύεστε τον Κυριάκο Μητσοτάκη;

“Νομίζω ότι στα περισσότερα σημαντικά ζητήματα ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει αποδείξει ότι έχει ένα σαφή φιλελεύθερο εκσυγχρονιστικό μεταρρυθμιστικό προσανατολισμό. Δείτε, για παράδειγμα, τις πρόσφατες λεπτομερείς εξαγγελίες του για τον πολύπαθο χώρο της εκπαίδευσης. Από την άλλη πλευρά δεν είμαι βέβαιος ότι παρόμοιο προσανατολισμό έχουν τμήματα του κόμματός του”.

Η Βρετανία φεύγει από την ΕΕ, η Λεπέν ανεβαίνει στη Γαλλία, στο ΕΛΚ έχουν τον Ορμπαν, ο Σαλβίνι κάνει το δικό του “κούγκι”, η Γερμανία σε πολιτική αστάθεια και άλλα πολλά… Ποια Ευρώπη;

“Συνολικά, το project της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι ένα απίστευτα επιτυχημένο project. Ποτέ η ήπειρός μας δεν γνώρισε τόσο μακρά περίοδο ειρήνης και, μέχρι πρόσφατα, ενίσχυσης των δημοκρατικών θεσμών και της οικονομικής ευημερίας του πληθυσμού. Πολλοί θεωρούσαν ότι η νομισματική ένωση θα αποδειχθεί η «κορωνίδα του στέμματος» της ευρωπαϊκής ενοποίησης, όμως η πρόσφατη κρίση έδειξε ανάγλυφα ότι πολύ δύσκολα μία νομισματική ένωση μπορεί να μακροημερεύσει αν δεν συνοδευτεί από μία δημοσιονομική ένωση. Η τελευταία, όμως, προϋποθέτει πολιτική ενοποίηση και ακόμα βρισκόμαστε μακριά από αυτό το σημείο. Η ασύμμετρη κρίση που έπληξε τη ζώνη του ευρώ σε συνδυασμό με την έξαρση του μεταναστευτικού δημιούργησαν εύφορο έδαφος για ποικίλες μορφές λαϊκισμού. Οι προκλήσεις είναι μπροστά μας και οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι. Τυχόν σταδιακή ή απότομη αποσύνθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πολύ πιθανό να έχει σημαντικά αρνητικές οικονομικές και πολιτικές συνέπειες για τον πληθυσμό της ηπείρου μας”.

Σώζεται η παρτίδα στη χώρα μας; Και με ποιον τρόπο;

“Η χώρα μας έχασε τη χρυσή ευκαιρία να αφήσει πίσω της οριστικά την κρίση το 2015. Το 2014, πριν διαφανεί ξεκάθαρα ότι η επικείμενη αδυναμία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας οδηγούσε το ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, όλοι οι οικονομικοί δείκτες πήγαιναν πολύ καλύτερα των προβλέψεων και οι προοπτικές έδειχναν εξαιρετικές. Ταυτόχρονα, το διεθνές περιβάλλον με τη διαθεσιμότητα άφθονης ρευστότητας, τους ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης παγκοσμίως και τη χαμηλή τιμή του πετρελαίου, ήταν εξαιρετικά ευνοϊκό. Με την «περήφανη διαπραγμάτευση» του 2015 και ότι ακολούθησε, όλα αυτά χάθηκαν και τώρα προσπαθούμε να βγούμε στις αγορές σε πολύ πιο αντίξοες συνθήκες. Παρ’ όλα αυτά, αν επιμείνουμε αταλάντευτα στο δρόμο της δημοσιονομικής σταθερότητας και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και βελτιώνοντας το επιχειρηματικό κλίμα, οι βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες προοπτικές της χώρας είναι ευνοϊκές. Μακροπρόθεσμα, οι οικονομικές συνέπειες της δημογραφικής γήρανσης του πληθυσμού και της κλιματικής αλλαγής αποτελούν μεγάλες προκλήσεις και απαιτούν προσεκτικό σχεδιασμό κατάλληλων πολιτικών για την ανάσχεση των αρνητικών τους συνεπειών”.