Του Αγίου Ανδρέα σήμερα

Σήμερα, 30 Νοεμβρίου,  είναι η γιορτή του Άγιου Ανδρέα, που ονομάστηκε και Πρωτόκλητος, καθώς ήταν αυτός, που με τον αδελφό του, τον Σίμωνα Πέτρο, κλήθηκαν από τον Ιησού, ως οι πρώτοι Απόστολοί του.

Να πούμε πως σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση, ο Άγιος Ανδρέας μαρτύρησε στην Πάτρα, οδηγούμενος σ’έναν σταυρό σχήματος «χι», από τον ανθύπατο Αιγεάτη. Αυτό το σχήμα «χι» του σταυρού του Απόστολου, δεσπόζει στη σημαία της Σκωτίας, καθώς οι Σκωτσέζοι πιστεύουν πως το λείψανο του Αγίου Ανδρέα μεταφέρθηκε στη Σκωτία, κάτι με το οποίο διαφωνούν σφόδρα, βέβαια, οι Ορθόδοξοι. Η Εκκλησία λέει πως το λείψανο του Πρωτόκλητου μετά από αρκετές διαδρομές ανά τους αιώνες (Πάτρα-Κωνσταντινούπολη-Ιταλία) ξαναγύρισε στην Πάτρα το 1964.

Τέλος πάντων, ενώ δεν μπορεί κανείς να είναι απολύτως σίγουρος γιατην προέλευση και την γνησιότητα των ιερών λειψάνων, με τόσες μετακινήσεις  που έχουν υποστεί, μπορεί να πει με μεγαλύτερη βεβαιότητα μερικά πράγματα για την προέλευση των λέξεων. Το όνομα Ανδρέας, ας πούμε, παράγεται σίγουρα από το αρχαίο ουσιαστικό «ανήρ», που είναι ο άντρας, το πρόσωπο αρσενικού φύλου, κατ’ αντιδιαστολή προς τη γυναίκα, όπως λέει το Λεξικό της Νέας Εληνικής Γλώσσας. Η λέξη «ανήρ» πρόερχεται από το πρόθεμα –α και τον σανσκριτικό όρο  –ner , που σημαίνει «άνδρας, άνθρωπος, αφέντης», και ειδικότερα, αυτό το πρόσωπο που έχει σωματική ρώμη.

Κι εδώ ερχόμαστε βέβαια στην ανδροκρατία της γλώσσας, κάτι που ο κύριος Μπαμπινιώτης το βρίσκει φυσικό, μιας και τα ελληνικά είναι 4000 ετών… Ας πούμε, η λέξη «ανήρ» εξέφραζε στην αρχαιότητα όχι μόνο τον αρσενικό, αλλά τον άνθρωπο γενικότερα, σε αντιδιαστολή με τους θεούς. Κάτι ανάλογο συμβαίνει, για παράδειγμα, και με το αγγγλικό «man» που σημαίνει και «άνθρωπος» και «άνδρας».  Άλλο ένα παράδειγμα είναι και η ανδρεία, μια λέξη πολύ συγγενική με τον Ανδρέα, που σημαίνει  τη γενναιότητα των ανδρών στη μάχη.  

Αν πάρουμε τη λεξη κατά γράμμα, μια γυναίκα δεν μπορεί να δείξει ανδρεία, δηλαδή θάρρος, καθώς αυτή είναι μια ιδιότητα μόνο των ανδρών…

Τώρα, όσον αφορά τους διάσημους Έλληνες που έφεραν το όνομα του Αποστόλου Ανδρέα, δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε βέβαια τον Ανδρέα Παπανδρέου. Αυτός ο πολιτικός είχε γίνει τόσο διαβόητος και περιβόητος, ώστε ο κόσμος αναφερόταν σ’ αυτόν με το μικρό του όνομα, κάτι που συμβαίνει με ελάχιστες προσωπικότητες του δημοσίου βίου. Ο Αντρέας είπε αυτό ή έκανε εκείνο, έλεγαν παλιότερα, και δεν υπήρχε περίπτωση παρανόησης.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.