ΠΟΣΟ ΠΑΣΟΚ ΗΤΑΝ Ο “ΛΑΛΑΚΗΣ Ο ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΟΣ”; ΟΙ 80S ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΣΗΜΑΔΕΨΑΝ

Τις κατσαρίδες κανείς δεν τις αγάπησε. Τη “Τερέζα” όμως, πολλοί. Και αιτία, ήταν μια διαφήμιση από τα 80s που μας συντροφεύει στις μνήμες μας, σαν μια γλυκιά ρετρό ανάμνηση μιας πιο ανέμελης εποχής.

Η νέα μελέτη της Δήμητρας Σταθοπούλου, “Ο Επιμένων 80s”! Μια σπουδή στην pop κουλτούρα της δεκαετίας του 80, έρχεται να πιάσει τις τάσεις εκείνης της εποχής, μέσα από τις διαφημίσεις της και εκουσίως ή ακουσίως, μας προσφέρει μια απρόσμενη, δόση νοσταλγίας. Για τους νέους, αποτελεί δε ένα “Ευαγγέλιο” αποτύπωσης μιας χρονικής συγκυρίας, που ανάγεται σε επίπεδο Μύθου για τα εν Ελλάδι δεδομένα.

Η μελέτη φέρει τη -σχεδόν αυτονόητη- στήριξη, των γνωστών σελίδων Παλιό ΠΑΣΟΚ – Το Ορθόδοξο και Cult Battles.

Το Magazine είχε την ευκαιρία να μιλήσει με τη συγγραφέα, και η συζήτηση δεν θα μπορούσε να μην έχει μπόλικες αναφορές μετα- ΠΑΣΟΚικής ανάλυσης, με αναφορές στο χθες και το σήμερα της χώρας, της πολιτικής της και των ηθών της. Εννοείται πως έχουμε και τα απαραίτητα σποτάκια, για να βουρκώνουν οι παλιοί και να μαθαίνουν οι πιο νέοι.

Τι σας έκανε να γράψετε αυτό το βιβλίο; Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης; Πώς προέκυψε η ιδέα;

Όντας γεννημένη τη δεκαετία του ΄80, έχοντας μυηθεί στη δράση του ΠΑΣΟΚ τα χρόνια εκείνα χάρη στον μπαμπά μου και έχοντας μια ιδιαίτερη αγάπη στον ραδιοτηλεοπτικό κόσμο, αποφάσισα να αφιερώσω τη μελέτη μου στα χρόνια 1980-1989. Καθοριστικό ρόλο, βεβαίως, έπαιξε η εξαίρετη καθηγήτριά μου Ελπίδα Βόγλη, στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών του ΕΑΠ Δημιουργική Γραφή, με την οποία μελετήσαμε τα χρόνια εκείνα και παραδώσαμε εργασία με θέμα τους τρόπους με τους οποίους τα κρατικά κανάλια προώθησαν, κατά την τελευταία «χρυσή» εποχή τους (1981-1989), τον εκδημοκρατισμό και τον ευρύτερο εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινωνίας – στόχοι που συγκαταλέγονταν στις διακηρυγμένες προτεραιότητες του πολιτικού προγράμματος του ΠΑΣΟΚ.

Τι συμβολίζουν σήμερα οι διαφημίσεις της δεκαετίας του 1980;

Οι διαφημίσεις της δεκαετίας αυτής έχουν ιδιαίτερη σημασία για πολλούς λόγους. Αρχικά, η διαφήμιση τα χρόνια εκείνα ήταν ένας δημιουργικός τομέας με μεγάλο ενδιαφέρον, διότι εργάζονταν σκληρά μεγάλοι συνθέτες και ευφυή πρόσωπα για την ολοκλήρωση μιας διαφημιστικής καμπάνιας. Το γεγονός ότι πολλοί θυμούνται ακόμα τα σποτ που προβλήθηκαν τα χρόνια εκείνα, σημαίνει πολλά για την επιτυχία των διαφημίσεων και την προσοχή την οποία έδινε ο μέσος τηλεθεατής καθώς τις παρακολουθούσε. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η διαφήμιση του ΄80 συμβολίζει το πέρασμα από ένα στενό τοπικό επίπεδο σε ένα παγκόσμιο, επίσης την πορεία από τα ασφυκτικά πλαίσια των στερεοτύπων σε ένα πιο ευρύ πεδίο σκέψης και προόδου, αλλά και την ανάγκη του τηλεθεατή να δει κάτι καλό, κάτι αισθητικά ωραίο και οι διαφημίσεις τότε το είχαν!

Γιατί συνδέθηκαν τόσο στενά με το ΠΑΣΟΚ και τη πολιτική του; Μήπως είναι και λίγο μύθος αυτή η όλη ευμάρεια; 
Το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές του 1981 απευθυνόμενο στην κοινωνική κατηγορία των «μη προνομιούχων» και προβάλλοντας μια ριζοσπαστική πρόταση μετασχηματισμού της κοινωνίας που συνοψιζόταν στο σύνθημα «Αλλαγή». Τη δεκαετία αυτή σημειώθηκε άνοδος του βιοτικού επιπέδου, αυξημένες ευκαιρίες απασχόλησης, χαμηλό κόστος ζωής και διάχυτος οπτιμισμός/αισιοδοξία. Ταυτόχρονα, στον τομέα των Μ.Μ.Ε., «απελευθερώθηκαν» η ραδιοφωνία (το 1985 οπότε και έσβησαν σταδιακά οι «πειρατές των ερτζιανών») και λίγο αργότερα η τηλεόραση (το 1989 – αν και το κυβερνών ΠΑΣΟΚ προσπάθησε να την πολεμήσει αντί να βάλει εξαρχής μια τάξη). Ιστορική, για τα Μ.Μ.Ε. είναι και η κυκλοφορία του πρώτου τεύχους του περιοδικού «Κλικ» (1987) που εξελίχθηκε σε κοινωνικό φαινόμενο. Στα τέλη δε της δεκαετίας αρχίσαμε να βλέπουμε και στην Ελλάδα MTV, τον τηλεοπτικό «προπάτορα» του YouTube.

Επομένως, τη δεκαετία του ΄80 βρισκόμαστε στον πυρήνα μιας νέας πραγματικότητας, μιας νέας εποχής για την Ελλάδα, προοδευτικής και απελευθερωμένης. Μια νέα δημοσιογραφία αναδύεται, που δείχνει τη γενικότερη αλλαγή στον τρόπο σκέψης και ζωής των Ελλήνων. Όπως, δηλαδή, στα Μ.Μ.Ε. κυριάρχησε το ύφος της νέας δημοσιογραφίας (= διάλεκτος νεανική, ελληνοξενική, χιουμοριστική και εικόνες εμπνευσμένες από τον σουρεαλιστικό/πέρα από την πραγματικότητα κώδικα της διαφήμισης), έτσι και στην καθημερινή ζωή, η νέα τάξη πραγμάτων, συνηθειών και προτύπων, μετέβαλε τη ζωή των Ελλήνων. Η διαφήμιση λοιπόν σφράγισε θα λέγαμε αυτή την Αλλαγή του ΠΑΣΟΚ.

Ποια είναι η αγαπημένη σας 80s διαφήμιση και γιατί;

Με διαφορά πιστεύω ο Λαλάκης ο Εισαγόμενος, ο «Παφ και τάληρο». Περισσότερο για το διάχυτο χιούμορ του Νίκου Παπαναστασίου, αλλά και διότι μας θυμίζει ότι ο σύγχρονος Έλληνας της δεκαετίας του ΄80, βομβαρδισμένος από τις νέες φίρμες, τα πολλά χρήματα, τις νέες δυνατότητες σε όλους τους τομείς, τη γενικότερη αλλαγή του κλίματος σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, οδήγησε τη δική του χώρα -ενίοτε και την ίδια του τη ζωή- στο ταμείο ανεργίας (σημ. όπου «ταμείο ανεργίας» βλέπε μνημόνια, δάνεια, πλειστηριασμοί, λουκέτα, κ.α.).

Η βαθύτερη επιθυμία να νιώσουμε ευτυχισμένοι ξανά

Κατά τη προσωπική σας γνώμη, σε τι οφείλεται η νοσταλγία για το Παλιό ΠΑΣΟΚ και τον Ανδρέα Παπανδρέου, και γιατί υπάρχει αυτή η απενοχοποίηση στην εξωτερίκευσή της;

Τα τελευταία 2-3 χρόνια παρακολουθώ με ενδιαφέρον νέες γενιές, γεννημένες από το ΄90 και μετά, αλλά και πιο νέους ηλικιακά, να αναζητούν στοιχεία για τη δεκαετία του 1980. Στοιχεία που σχετίζονται περισσότερο με τη δράση του ΠΑΣΟΚ και τα υλικά αγαθά των χρόνων εκείνων. Εικάζω ότι αυτό συμβαίνει διότι τα τελευταία χρόνια βιώνουμε δύσκολες καταστάσεις σε προσωπικό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο. Οι άνθρωποι γύρω μας δεν αισθάνονται χαρά, δεν έχουν ελπίδες για το μέλλον, πιέζονται συναισθηματικά. Το “back to 80s” λοιπόν μοιάζει με όαση στην έρημο, όχι μόνο για όσους έζησαν τη δράση του ΠΑΣΟΚ και την έννοια της Αλλαγής σε πραγματικό χρόνο, αλλά και για τις γενιές που ακολούθησαν και ακούν ή διαβάζουν ή γκουγκλάρουν καθετί πρωτοποριακό που συνέβη τότε. Η απενοχοποίηση στην εξωτερίκευση αυτής της νοσταλγίας προκύπτει από το γεγονός ότι εκφράζεται στα πλαίσια του αστείου, του χιουμοριστικού, αλλά κατά βάθος πηγάζει από μια έντονη νοσταλγία και επιθυμία να νιώσουμε ευτυχισμένοι ξανά.

Προσωπικά κατάγεστε από τα Κρέστενα της Ηλείας. Μύθος ή αλήθεια πως ο Νομός είναι το πιο σκληρό προπύργιο του ΠΑΣΟΚ, και σε τι οφείλεται αυτό;

Καθόλου μύθος. Δεν είμαστε οι μόνοι βέβαια που στηρίζουμε με μεγάλα ποσοστά το ΠΑΣΟΚ. Είμεθα άλλωστε προοδευτικοί!

Πώς θα χαρακτηρίζατε την ελληνική κοινωνία της δεκαετίας του 80; Σε τι διαφέρει με το σήμερα;

Ο εκδημοκρατισμός της ελληνικής κοινωνίας τα χρόνια εκείνα ήταν ορατός. Ο Έλληνας της εποχής ήταν έτοιμος να δεχτεί τη νέα πραγματικότητα, υπό την έννοια της αλλαγής και του εκσυγχρονισμού. Η κοινωνία ήταν σε κίνηση προόδου, αποβάλλοντας σταδιακά στασιμότητες και οπισθοδρομισμούς. Επίσης η παγκοσμιοποίηση και η νέα κουλτούρα που εμφανίστηκε οδήγησε τον Έλληνα στην εξωτερίκευση συναισθημάτων και αναγκών. Το γεγονός λοιπόν ότι η ελληνική κοινωνία έχει πλέον εκσυγχρονιστεί πλήρως με την παγκόσμια κατάσταση, την οδηγεί να αισθάνεται την ανάγκη να επιστρέψει στο παρελθόν και στα συναισθήματα της δεκαετίας εκείνης, προκειμένου να μην απολέσει τις ρίζες της και όσα την συνδέουν με το αίσθημα της ελευθερίας. Με λίγα λόγια, όλα είναι ένας κύκλος, πάντα θα προοδεύουμε αλλά πάντα θα γυρνάμε και στο παρελθόν· μόνο που αυτή τη φορά η νοσταλγία είναι πιο έντονη.

Τι διαφορετικό έχουν οι σημερινές, “digital” διαφημίσεις σε σχέση με αυτές που εξετάζονται στο βιβλίο;

Οι διαφημίσεις σήμερα δύσκολα μαγνητίζουν τον θεατή. Η εικόνα είναι παντού και πάντα, κάθε στιγμή της ημέρας. Τα μηνύματα που λαμβάνει ο καταναλωτής είναι τόσα πολλά που πλέον αδυνατεί να απομνημονεύσει το παραμικρό. Την εποχή εκείνη όλοι παρακολουθούσαν ταυτόχρονα το ίδιο διαφημιστικό υλικό. Επιπλέον, οι διαφημίσεις ήταν εντυπωσιακές, πρωτοποριακές, ενδιαφέρουσες και με μια τάση να ανατρέψουν τα στερεότυπα που κυριαρχούσαν. Σήμερα δεν ισχύει αυτό. Υπάρχουν αξιόλογες διαφημίσεις, αλλά ελάχιστες μένουν στη μνήμη του θεατή/ακροατή.

Σήμερα η διαφήμιση τείνει να ανοίξει τα πλαίσιά της προς τη συμπερίληψη και την άρση του σεξισμού. Σε τι επίπεδο είμαστε σε αυτό τον τομέα και τι περισσότερο πρέπει να γίνει;

Η διαφήμιση τείνει να το κάνει, ο Έλληνας όμως όχι ακόμα. Δυστυχώς ως λαός παραμένουμε προσκολλημένοι σε παλιές συντηρητικές αντιλήψεις και η κοινωνία, ο τρόπος που μεγαλώνουμε και ζούμε, δεν επιτρέπει να τις αποβάλουμε οριστικά. Θυμίζουμε, για παράδειγμα, την πρόσφατη διαφήμιση του pantene και πόσα σχόλια θετικά και αρνητικά συγκέντρωσε. Μάλιστα τα αρνητικά πιθανόν να ήταν περισσότερα! Έχουμε δρόμο ακόμα μπροστά μας και η αφετηρία θα πρέπει να είναι η οικογένεια, όχι η διαφήμιση.

Τέλος, συμμερίζεστε το “μαζί τα φάγαμε” ή μήπως τα έφαγαν οι λίγοι στις πλάτες των πολλών που χρησιμοποιήθηκαν από το ίδιο το σύστημα;

Μετά τον Ι. Κωλλέτη ο κ. Πάγκαλος; Φυσικά και πιστεύω ότι η πολιτική οφείλει να σέβεται τους πολίτες. Τέτοιες δηλώσεις μόνο πίσω μπορούν να μας οδηγήσουν ως κοινωνία και να εξευτελίζουν την έννοια της πολιτικής, της δημοκρατίας, της προσωπικότητάς μας.

TOP 5 80S ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ

Παρακάτω, παραθέτουμε ένα απολαυστικό Top 5, όπως το επέλεξε η ίδια η συγγραφέας για λογαριασμό του Magazine.

• Beau Mec Ξυρίζεσαι Μαλακά

• Σκούπα Philips

• Φουντούνια από την Best Foods

• Ο Επιμένων Ελληνικά (Λαλάκης)

• Carnation

Η περιγραφή του βιβλίου

Η δεκαετία του 1980 στην Ελλάδα σημαδεύτηκε από οικονομικές αλλαγές που έφεραν στο προσκήνιο την τηλεόραση, η οποία για πρώτη φορά δεν θεωρούνταν άπιαστο είδος πολυτελείας για τους πολλούς. Μαζί με αυτήν, δυναμική είσοδο στη ζωή των πολιτών έκανε η διαφήμιση, αλλάζοντας για πάντα τις καταναλωτικές συνήθειές τους. Η επίδραση της διαφήμισης όμως δεν περιορίστηκε εκεί, καθώς διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό τις καθημερινές σταθερές των θεατών. Διαφημιστικά σποτ όπως εκείνο που μιλάει για μια κατσαριδούλα, εν ονόματι Μικρή Τερέζα,παρέμειναν στα χείλη των ανθρώπων αρκετά χρόνια αφότου η διαφήμιση είχε πάψει να προβάλλεται. Και η pop κοινωνιολογική μελέτη “Ο Επιμένων 80s” δεν εξετάζει μόνο τις διαφημίσεις, αλλά και την ίδια την κοινωνία!

Η συγγραφέας Δήμητρα Σταθοπούλου, έχοντας σπουδάσει Επικοινωνία, Μέσα και Πολιτισμό στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, μας παραδίδει μια νοσταλγική ανάλυση σαράντα εμβληματικών τηλεοπτικών διαφημίσεων της δεκαετίας του ’80 με εξαιρετικά πρωτότυπο τρόπο! Παράλληλα, εξετάζει τον τρόπο µε τον οποίο αυτές αφενός συµβολοποίησαν τις µεταβολές των κοινωνικών και οικονοµικών ταυτοτήτων της εποχής και αφετέρου επηρέασαν τους καταναλωτές όλων των ηλικιών, διαµορφώνοντας τις αγοραστικές τους προτιµήσεις και δηµιουργώντας συγκεκριµένα πρότυπα “χαρακτήρα”. Η pop κοινωνιολογική μελέτη “Ο Επιμένων 80s” είναι μια μελέτη που δεν μπορεί να λείπει από καμιά βιβλιοθήκη!

“Η δεκαετία µιας γενιάς που µεγάλωσε παίζοντας στον δρόµο και έγινε µάρτυρας της εντυπωσιακής µετάβασης από τον αναλογικό κόσµο, στον ψηφιακό.”

Η συγγραφέας

Η Δήµητρα (Μέµα) Ι. Σταθοπούλου είναι πτυχιούχος του Τµήµατος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισµού (Κατεύθυνση Μέσα Επικοινωνίας) του Παντείου Πανεπιστηµίου, και κάτοχος του µεταπτυχιακού τίτλου σπουδών Δηµιουργικής Γραφής του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου και του Πανεπιστηµίου Δυτικής Μακεδονίας. Έχει γεννηθεί στα Κρέστενα του Νοµού Ηλείας, όπου ζει και εργάζεται. Ασχολείται µε την Τοπική Αυτοδιοίκηση και έχει ενεργό ρόλο στα πολιτιστικά και κοινωνικά δρώµενα της περιοχής. Στον ελεύθερο χρόνο της διαβάζει και γράφει ποιήµατα και διηγήµατα.

Το βιβλίο κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις iWrite