Τα πρόσωπα της Επανάστασης: Ο Δημήτριος Υψηλάντης

Ο Δημήτριος Υψηλάντης, γόνος επιφανούς φαναριωτικής οικογένειας, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1793. Ήταν δευτερότοκος γιός του Κωνσταντίνου Υψηλάντη και της Ελισάβετ το γένος Βακαρέσκου, σημαντικής ρουμάνικης οικογένειας πολιτικών και λογίων. Ήταν επίσης αδερφός του Αλέξανδρου Υψηλάντη γενικού επιτρόπου (αρχηγού) της Φιλικής Εταιρείας. Ο Δημήτριος Υψηλάντης, έλαβε εγκύκλιες σπουδές αρχικώς στην Κωνσταντινούπολη και μετά τον διορισμό του πατέρα του ως ηγεμόνα στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι (Ρουμανία).

 Αργότερα, πραγματοποίησε στρατιωτικές σπουδές στη Γαλλία και στη συνέχεια εντάχθηκε στον ρωσικό αυτοκρατορικό στρατό από τις γραμμές του οποίου μαζί με τον αδερφό του Αλέξανδρο έλαβαν μέρος στους Ναπολεόντειους πολέμους. Στα 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον μικρότερο αδελφό του Νικόλαο.

Μετά την έκρηξη της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες κατά τον Φεβρουάριο 1821, εγκατέλειψε το αξίωμα του λοχαγού στο Κίεβο και συναντήθηκε με τον αδερφό του Αλέξανδρο, στο Κισνόβι της Βεσσαραβίας.

Εκεί αποφασίστηκε ο Δημήτριος να μεταβεί στην Πελοπόννησο ως πληρεξούσιος του Αλέξανδρου και να συντονίσει τις πολεμικές επιχειρήσεις. Είχαν προηγηθεί σχετικά αιτήματα Φιλικών της Πελοποννήσου και κυρίως του Παπαφλέσσα. Έτσι, κατά τον Ιούνιο του 1821 μέσω Οδησσού και Τεργέστης, όπου συγκέντρωσε χρήματα και πολεμοφόδια για την υποστήριξη του Αγώνα, αποβιβάσθηκε στην Ύδρα και κατόπιν στον επαναστατημένο Μοριά (Άστρος) όπου έγινε δεκτός με ενθουσιασμό, θεωρούμενος ότι έφερνε την υποστήριξη της Ρωσίας. Τον Υψηλάντη συνόδευαν και άλλα επιφανή μέλη της Φιλικής Εταιρείας όπως ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος, ο Μιχαήλ Κομνηνός και Κωνσταντίνος Καντιώτης. Πέρα από τα πολεμοφόδια, με την αποστολή του Δ. Υψηλάντη κατέφτασε στην Πελοπόννησο κι ένα τυπογραφείο, με το οποίο τυπώθηκε στην απελευθερωμένη Καλαμάτα η πρώτη ελληνική επαναστατική εφημερίδα «Σάλπιγξ Ελληνική» κατά τον Αύγουστο 1821.

Στη συνέχεια ορίστηκε γενικός αρχηγός στην πολιορκία της Τριπολιτσάς αλλά σύντομα ήρθε σε σύγκρουση με τους προκρίτους της Πελοποννήσου για την οργάνωση της επαναστατικής εξουσίας. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ορίστηκε Πρόεδρος της Πελοποννησιακής Γερουσίας, ενώ ένα μήνα αργότερα εξελέγη πρόεδρος του Α΄ Βουλευτικού. Μετά τη διακοπή των συνεδριάσεων του Σώματος, τον Ιούνιο του 1822, παρέμεινε πρόεδρος της Βουλευτικής Επιτροπής. Τον Απρίλιο του 1826 διαφώνησε με την απόφαση της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για την υπογραφή συμβιβασμού με την Υψηλή Πύλη, με αποτέλεσμα να του επιβληθεί στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων έως τον Μάρτιο του 1827, οπότε και αποκαταστάθηκαν στην Γ΄ Εθνική Συνέλευση της Τροιζήνας.

Η άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια ως Κυβερνήτη συνοδεύτηκε από την ανάθεση της διοίκησης των στρατιωτικών δυνάμεων στον Δημήτριο Υψηλάντη, με βασική στόχευση την οργάνωση τακτικού στρατού στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος.

Υπό την στρατιωτική διεύθυνση του Δ. Υψηλάντη διεξήχθη και η τελευταία μάχη της Επανάστασης στην Πέτρα Βοιωτίας (12.9.1829). Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια στις 27 Σεπτεμβρίου 1831 και το κενό διακυβέρνησης που προέκυψε, συμμετείχε στην επταμελή Διοικητική Επιτροπή, ενώ λίγους μήνες αργότερα έλαβε μέρος στη Δ΄ κατά συνέχειαν Εθνοσυνέλευση που συγκροτήθηκε αρχικώς στο Άργος και συνεχίστηκε στο Ναύπλιο, κατά την διάρκεια των εργασιών της οποίας απεβίωσε (4 Αυγούστου 1832). Κατά τις πολεμικές επιχειρήσεις του πρώτων επαναστατικών χρόνων ο Δημήτριος Υψηλάντης επέδειξε πολεμική αποφασιστικότητα και πυγμή παρά την κλονισμένη υγεία του ενώ συνδέθηκε στενά με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.

_ΠΗΓΕΣ

_{Στέφανος Παπαγεωργίου, λήμμα «Υψηλάντης Δημήτριος», 1821 Lexicon, Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας (ΚΕΝΙ) – Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο, προσβάσιμο στο  https://drive.google.com/file/d/0B4dqYlrQi2zhYjJRLTN4VjR1MndRaDRuU1JWQUVmajU3amZr/view (ημερομηνία πρόσβασης 25/08/2020)}

_{Λήμμα «Υψηλάντης Δημήτριος», Αντιπρόσωποι Εθνοσυνελεύσεων και Βουλευτικό, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων – Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/ΕΙΕ – Βιβλιοθήκη της Βουλής, Αθήνα 2019, http://representatives1821.gr, (ημερομηνία πρόσβασης 25/08/2020)}

_{Λήμμα «Υψηλάντης Δημήτριος», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ. ΚΓ΄, Πυρσός 1933, σελ. 762-763.}

 

* H ύλη προέρχεται από το Ερευνητικό Πρόγραμμα «Τόποι μνήμης για την Ελληνική Επανάσταση, 19ος -20ος αιώνας» που εκπονήθηκε από το Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας (ΚΕΝΙ) του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου σε συνεργασία με το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία.

**Ο Στάθης Παυλόπουλος είναι υποψήφιος διδάκτορας του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Παντειο Πανεπιστήμιο.