Τρεις ηθοποιοί περιγράφουν τη “θολή” νέα πραγματικότητα της τέχνης στην Ελλάδα

Φωτογραφίες: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου- Watkinson

Μερική ικανοποίηση, δεδομένου ότι η διαμαρτυρία τους φάνηκε να εισακούγεται, αλλά και προβληματισμός κυριαρχούν στο χώρο των καλλιτεχνών, μετά τις πρόσφατες ανακοινώσεις της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη για τη στήριξη του πολιτιστικού κλάδου. Ο προβληματισμός έγκειται στην ασάφεια που υπάρχει τόσο για το πώς και πότε θα ξαναλειτουργήσουν οι θεατρικές σκηνές όσο και για το εάν οι νέοι κανόνες και μέτρα ασφαλείας που θα καθιστούν τη λειτουργία τους βιώσιμη. Πρόκειται για ζητήματα που ακόμα και εάν είναι νωρίς να διευθετηθούν, η λύση τους έχει κριτική σημασία για την επιβίωση τόσο των χιλιάδων ανθρώπων που δραστηριοποιούνται σήμερα επαγγελματικά στο θέατρο, το σινεμά, τη μουσική, όσο και του πολιτιστικού αγαθού της χώρας.

Ο Γιώργος Χρυσοστόμου, η Μαριάννα Πολυχρονίδη και ο Τάσος Ιορδανίδης, τρεις ηθοποιοί που αναμφίβολα έχουν καταφέρει να ξεχωρίσουν για τη δουλειά και το ξεχωριστό ταλέντο τους, μιλούν στο News 24/7 για τα μέτρα στήριξης από τις οικονομικές συνέπειες του κορονοϊού αλλά και για τους προβληματισμούς που γεννά η «επόμενη ημέρα» του lockdown.

Πώς βιώσατε την καραντίνα;

Τάσος Ιορδανίδης: «Σίγουρα ήταν ένα ξαφνικό σταμάτημα. Από έναν συγκεκριμμένο ρυθμό ζωής μπήκαμε σε μια άλλη καθημερινότητα. Φυσικά ανησυχήσαμε για την υγεία των δικών μας ανθρώπων, για τη δημόσια υγεία. Από εκεί και πέρα όλο αυτό το θέμα με τον εγκλεισμό ήταν και ψυχολογικά άγριο, πέρα από το πρακτικό άλλο υπόλοιπο επίπεδο.»

Μαριάννα Πολυχρονίδη: «Είμαι άνθρωπος που του αρέσει να είναι στο σπίτι, οπότε ίσως και να χρειαζόμουν αυτήν την ανάπαυλα. Τον πρώτο καιρό πέρασα πάρα ωραία, βρίσκω άπειρα πράγματα να κάνω στο σπίτι. Από ένα σημείο και μετά, κοντά στο Πάσχα, όταν πέρασε ένας μήνας στην καραντίνα, αισθάνθηκα τρομερή αγωνία για το τι έπεται.»

Γιώργος Χρυσοστόμου: «Εγώ βρήκα την αδρεναλίνη και μια σωματική και ψυχολογική ανακούφιση, κάνοντας πολλές χειρονακτικές εργασίες. Ό,τι μπορούσαν να κάνουν τα χέρια μου, το έκανα. Καθάρισα, έφτιαξα αποθήκες, φρόντισα αυλές κοντινών μου ανθρώπων και κήπους. Κι έτσι ακόμα περνάω την καραντίνα μέχρι να έχουμε κάποιο νεότερο. Έκατσα ελάχιστες στιγμές μέσα, τις οποίες δεν τις απόλαυσα γιατί με έπιανε στρες.»

Πώς κρίνετε τις ανακοινώσεις του Υπουργείου Πολιτισμού για τους καλλιτέχνες μετά τις αντιδράσεις;

Μ.Π.: «Παρακολουθώ τις ανακοινώσεις για τα μέτρα και για τα νέα μέτρα που θα έρθουν. Το πάμε μέρα με τη μέρα οι ηθοποιοί. Υπήρχε πολύ μεγάλη ανάγκη και όσα ανακοινώθηκαν κάλυψαν μεν κάτι, αλλά ακόμα δεν έχουν καλυφθεί όλοι, όπως θα έπρεπε.

Νομίζω με όλες αυτές τις κινητοποιήσεις που έγιναν, σίγουρα θα κερδίσουμε κάτι. Το να ακούς πάντως από την υπουργό Πολιτισμού να λέει ότι δεν γνωρίζει ότι υπήρχε μαύρη εργασία στην Τέχνη, είναι τουλάχιστον τραγελαφικό. Αν μη τι άλλο να γνωστοποιηθούν κάποια πράγματα σε κάποιους ανθρώπους.

Γ.Χ.: «Θα παραδεχτώ ότι δεν παρακολούθησα πολύ τα πράγματα μετά από αυτήν την περιβόητη σκηνή με το Υπουργείο Πολιτισμού. Δεν έχω λογαριασμούς σε κοινωνικά μέσα δικτύωσης οπότε ενημερώνομαι μόνο από την τηλεόραση. Κατάλαβα όμως ότι δεν πολυκατάλαβαμε τι είπε η υπουργός – η λέξη που μου έρχεται στο μυαλό με τις ανακοινώσεις είναι “Θολό”. Στο θολό αλλάζω κατεύθυνση. Δεν μπορώ να μπω μέσα στη θολούρα και να μην καταλάβω τι γίνεται. Επέλεξα να εστιάσω στα πιο πρακτικά ζητήματα, στο μέρα με τη μέρα.

Μίλησα με κάποιους από τους παραγωγούς, με τους οποίους συνεργάζομαι καιρό, και μου είπαν ότι θα κάνουν μια τηλεδιάσκεψη όχι για να πάρουν κάποιες αποφάσεις αλλά για να ρωτήσουν ο ένας τον άλλο τι κατάλαβε από τις ανακοινώσεις…

Ο κόσμος ίσως δεν ξέρει όμως ότι σε αυτή τη “θολή” φάση είμαστε πολύς λαός. Δεν έχετε ιδέα πόσοι πολλοί άνθρωποι δουλεύουν στον Πολιτισμό.»

T.I.: «Θέλω να πιστεύω ότι κάθε υπουργείο θέλει να έχει ευχαριστημένους τους ανθρώπους του. Δεν νομίζω ότι υπάρχουν από πίσω πράγματα από πίσω που κρύβουν δόλο ή ότι το υπουργείο Πολιτισμού θέλει να “ρίξει” τους καλλιτέχνες. Το θέμα είναι καθαρά πρακτικό: Είναι μια πρωτόγνωρη κατάσταση και για το ίδιο το υπουργείο. Το δεδομένο είναι ότι τα μέτρα αυτά τα οποία έχουν ανακοινωθεί – που δεν έχουν ανακοινωθεί σαφώς – δεν επαρκούν ούτε στο ελάχιστο.

Για μένα το υπουργείο πρέπει να απευθυνθεί σε ανθρώπους, οι οποίοι έχουν δραστηριοποιηθεί εκτός από καλλιτεχνικά και επιχειρηματικά και ξέρουν πολύ καλύτερα τις καταστάσεις. Καλλιτέχνες οι οποίοι έχουν δραστηριοποιηθεί στην παραγωγή και γνωρίζουν και τα δύο μετερίζια: και το τι σημαίνει επιχειρείν στον πολιτισμό αλλά και το τι σημαίνει ένας ηθοποιός να ψάχνεται για δουλειά κάθε τρεις ή έξι μήνες.»

Πήρατε το επίδομα;

T.I.: «Ναι το πήρα.»

Μ.Π.: «Πήρα έτσι και αλλιώς τα 800 ευρώ επειδή η παράστασή μου είχε κατέβει λόγω του κορονοϊού. Το επίδομα όμως δεν είναι δα και κάτι. Πόσο μάλλον όταν δεν ξέρουμε πότε θα ξαναδουλέψουμε…»

Γ.Χ.: «Βεβαίως, πήρα 800 ευρώ. Ελπίζω να πάρω και άλλα. Προσπαθώ όμως να δω τι έπεται.»

Πολλοί ηθοποιοί και καλλιτέχνες δεν είναι κατοχυρωμένοι εργασιακά. Πιστεύετε ότι δόθηκε μια ακόμη αφορμή να αλλάξει αυτό στο εξής;

Γ.Χ.: «Δεν ήμασταν ποτέ κατοχυρωμένοι. Χωρίς να σηκώνω σε κανένα το δάχτυλο πρέπει να πω ότι κάποια πράγματα που διεκδικούν σήμερα οι καλλιτέχνες, τα άφησαν να συμβαίνουν στραβάπάρα πολύ καιρό. Οπότε τώρα που ήρθε έτσι η κατάσταση, ζητάμε κάτι πίσω που τόσο καιρό δεν το διεκδικούσαμε έντονα… Και οι δύο πλευρές ίσως να έχουν δίκιο σε αυτό το κομμάτι γιατί και εμείς οι καλλιτέχνες αφήσαμε πολύ καιρό κάποια πράγματα, να δουλεύουμε ανασφάλιστοι, χωρίς ένσημα, με τη λαχτάρα να είμαστε στη σκηνή.»

Μ.Π.: «Είμαστε εντελώς ανοχύρωτοι έτσι και αλλιώς. Είναι πολλά τα χρόνια που πολλοί δουλεύουμε χωρίς ασφάλεια. Εθελοτυφλούμε, δε μας νοιάζει προκειμένου να παίξουμε κάπου, δεν μας νοιάζει να παίρνουμε 10 ευρώ την παράσταση. Προσωπικά με νοιάζει και δεν πάω, αλλά θα ήθελα να μην πηγαίνει κανείς. γιατί έτσι φτάσαμε εδώ.»

T.I.: «Με τον κορονοϊό όντως τα κακώς κείμενα του χώρου μας όσον αφορά στα εργασιακά δικαιώματα ήρθαν στην επιφάνεια. Εκεί που ρίχνω ευθύνη στην πολιτική σκηνή είναι ότι δεν είχε ασχοληθεί ιδιαιτέρως με αυτά. Μιλώ για τον δικό μου επαγγελματικό χώρο μου μόνο, δεν γνωρίζω για τους άλλους χώρους. Φαντάζομαι ότι και αλλού ίσως υπάρχουν κακώς κείμενα.»

Τι σχέδια έχετε για το επόμενο διάστημα;

Μ.Π.: «Ήμουν από τους ‘τυχερούς” που είχα κλείσει θέατρο για τον επόμενο χειμώνα. Θα γίνουν όμως οι παραστάσεις; Δεν το γνωρίζουμε. Μίλησα με τους παραγωγούς και έχουν όλοι την καλή πρόθεση να προχωρήσουν, αλλά από εκεί και πέρα εγώ φοβάμαι πολύ, ειδικά για τα μικρομεσαία θέατρα. Όταν ακούω από τα μεγάλα εμπορικά και κεντρικά θέατρα ότι σκέφτονται να μην ανοίξουν καν, τι θα γίνει με τα μικρότερα θέατρα, των 100 και 150 θέσεων που έβγαζαν ίσα ίσα τα έξοδά τους και αυτό εάν είχαν πληρότητα 80% ή 100%. Τώρα εάν δια νόμου πρέπει να έχουν πληρότητα 50-60%, δεν γίνεται να λειτουργήσουν. Δεν γίνεται να μη ληφθούν μέτρα για αυτά και για εμάς. Γιατί αν δε ληφθούν, αναγκαστικά θα μείνουμε στο σπίτι μας, δεν θα μπορούμε να δουλέψουμε..»

T.I.: «Αυτή την στιγμή κοιτάμε να προσαρμοστούμε σε μια νέα πραγματικότητα. Και η νέα αυτή πραγματικότητα βέβαια έχει φέρει πίσω σχέδια. Κοιτάμε να δούμε πώς θα μπορέσουμε να υπάρξουμε καλλιτεχνικά και βιοποριστικά μέσα σε όλη αυτήν τη νέα κατάσταση, η οποία όμως ακόμα, θεωρώ, δεν έχει διαμορφωθεί πλήρως. Δεν ξέρουμε ακόμα τι μέλλει γεννέσθαι. Ισχύει ότι δεν ξέρουμε ακόμα αν θα ανοίξουν τα θέατρα από τον χειμώνα.

Αυτή τη στιγμή υπάρχει όλη η καλή διάθεση – και επιβάλλεται να υπάρχει – αλλά πρέπει να δούμε τι θα γίνει, δεν ξέρουμε. Είναι ένα μέλλον ιδιαίτερα ασαφές και ίσως και για αυτό δεν μπορεί να παρθεί μια σαφής θέση γενικότερα.»

Γ.Χ.: «Είχα κλείσει κάποιες δουλειές – αυτό που κάνουμε οι νομίζοντες ότι κατέχουμε τον έλεγχο – για δύο χρόνια μπροστά. Τώρα φλερτάρω με την τηλεόραση. Βλέποντας και κάνοντας. Εάν ανοίξουν τα θέατρα το καλοκαίρι, θα τηρήσω τη δέσμευσή μου στον προηγούμενο παραγωγό. Δεν ξέρω πώς θα είναι να παίζω με ανά τρεις θέσεις θεατές. Δεν μου έχει ξανασυμβεί. Από ‘κει και πέρα δεν μπορούμε να κάνουμε κάποιο πλάνο ή σχέδιο πέραν από το “σήμερα κατάφερα να πάω σούπερ μάρκετ και αύριο θα δούμε για το θέατρο”.

Δεν είμαι φύσει αισιόδοξος και αυτόν τον καιρό εκπαιδεύομαι σε δύο βασικά ζητήματα που είναι η αισιοοδοξία και η υπομονή – είναι και τα δύο αρκετά δύσκολα tasks.»

Πώς βλέπετε το μέλλον του επαγγέλματος;

T.I.: «Ίσως ακουστεί κοινότυπο αλλά η θεατρική τέχνη έχει αντέξει πάρα πολλά χρόνια. Νομίζω ότι θα βρει τον τρόπο και αυτή τη φορά. Το ενδεχόμενο τα θέατρα να μην ανοίξουν τον Οκτώβρη ή τον Νοέμβρη υπάρχει μεν αλλά οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι και οφείλουμε να κάνουμε σχέδια και όνειρα.»

Γ.Χ.: «Το θέατρο θα τη βρει τη λύση – τώρα είναι απλά σε σοκ. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός, εγώ έτσι το αντιλαμβάνομαι, σαν ένας έφηβος που του τράβηξαν το χαλί. Πάντα στο μυαλό μας υπάρχει ότι θα γίνονται οι παραστάσεις και οι πρεμιέρες για πάντα. Δεν υπάρχει άλλωστε κάποιος νόμος που να απαγορεύει τις παραστάσεις (εκτός αν μιλάμε για καθεστώς χούντα). Δεν το περίμενε κανένας αυτό που έγινε. Από την άλλη τα καλύτερα έργα γράφτηκαν στις πιο δύσκολες καταστάσεις.

Ίσως έπρεπε και να φάει ένα χαστούκι το θέατρο για να δει και αυτό τη μούρη του λίγο στον καθρέφτη. Και δεν το λέω με θυμό. Κάνω 22 χρόνια προσπάθεια για να ακούω το “μπράβο” του κοινού. Πλέον δεν υπάρχει αυτό γιατί έχουμε αποξενωθεί. Καταναλώναμε ενέργεια, προσπάθεια να “αρέσουμε”, να κλείσουμε δουλειές για του χρόνου, να χτίσουμε ένα όνομα… Και ξαφνικά η λέξη “μέλλον” έρχεται να μην ισχύει στο θέατρο.»

Μ.Π.: «Χαίρομαι πολύ που λιγάκι “ξεκουνηθήκαμε” και μπήκαμε σε μια διαδικασία να διεκδικήσουμε πράγματα. Είμαι αισιόδοξος άνθρωπος κι εύχομαι να βρεθούν κάποιες λύσεις και αν μη τι άλλο να διαφυλαχθούν κάποια πράγματα.

Βλέπω ένα αχνό φως στην άκρη του τούνελ αλλά και πάλι φοβάμαι -επειδή σαν λαός ξεχνάμε εύκολα- ότι αυτήν την “ενότητα” που νιώσαμε οι καλλιτέχνες τώρα με όλο αυτό το κίνημα σύντομα θα την ξεχάσουμε. Ήδη βλέπω κάποιους που είναι “ψιλοβολεμένοι” να μην τους αφορά αυτό, να μην τους νοιάζει τι θα συμβεί.»

Βλέπετε να βρίσκονται εναλλακτικές προτάσεις όπως περισσότερες παραστάσεις σε αίθριους χώρους;

T.I.: «Όποια πρόταση έρθει η οποία μπορεί να διαφυλάξει τη δημόσια υγεία και μπορεί να παράξει καλλιτεχνικό – πολιτιστικό έργο για μένα είναι ευπρόσδεκτη.»

Γ.Χ.: «Το θέατρο είχε πάντοτε την ευελιξία να κινείται πολύ μαγικά ανάμεσα σε δύσκολες καταστάσεις και να παράγει ιδιαίτερη τέχνη τις περιόδους αυτές. Θα δούμε τι θα προκύψει.»

Μ.Π.: «Μπορεί να γίνουν. Θα γίνουν άλλωστε κάποιες παραστάσεις στο Φεστιβάλ Επιδαύρου και στο Ηρώδειο, οι οποίες είναι πολύ ακριβές παραγωγές. Εάν μπουν οι μισοί θεατές, θα βγαίνουν ίσα ίσα (αν φυσικά πάνε οι μισοί θεατές). Και να πάνε όμως, είναι πολύ λίγες οι παραστάσεις – Και είναι ένας κλάδος που όπως είπαμε απασχολεί πάρα πολύ κόσμο. Έχω την αίσθηση ότι μετά από αυτό θα ξεκαθαρίσουν τα πράγματα, θα φανεί πόσοι βιοπορίζονται από αυτό, πόσοι είναι οι επαγγελματίες.»

Ένα σχόλιο για τις διαδικτυακές παραστάσεις;

Μ.Π.: «Προσωπικά μου άρεσε που δόθηκε η ευκαιρία σε πολύ κόσμο να δει παραστάσεις που δεν είχε δει. Έχω μεγαλώσει στην επαρχία κι έχω πολλούς φίλους που ζουν εκτός Αθήνας – πήραν μεγάλη χαρά που μπόρεσαν να δουν πράγματα, δεδομένου ότι δεν ήταν εύκολο να έρθουν στην Αθήνα. Κι εγώ επειδή δουλεύω, δεν έχω πολλές φορές τον χρόνο να δω κάποιες παραστάσεις και τώρα κατάφερα να δω μερικές. Δεν είμαι αρνητική σε αυτό, άλλωστε είναι παραστάσεις που παίζονταν στο παρελθόν. Είναι καλό να υπάρχει ένα προσβάσιμο αρχείο παραστάσεων όπου μπορεί να ανατρέξει κανείς και να δει παλιές παραστάσεις, όπως αυτό του Εθνικού Θεάτρου.»

T.I.: «Προσωπικά είμαι λίγο αντίθετος στην προβολή παραστάσεων μέσω του Διαδικτύου γιατί φοβάμαι μην “κακοσυνηθίσει” ο κόσμος. Βεβαίως και ήταν μια πολύ ωραία συντροφιά και μια πολύ ωραία πρωτοβουλία από πολλούς συναδέλφους και οργανισμούς. Απλώς φοβάμαι ότι υπάρχει ο κίνδυνος σε μία μεγάλη μερίδα του κόσμου να παρεξηγηθεί το τι εστί θεατρική πράξη και πραγμάτωση μιας θεατρικής παράστασης. Σε μια θεατρική παράσταση υπάρχουν πολλά έξοδα και οι άνθρωποι, οι οποίοι δουλεύουν σε αυτή οφείλουν να αμείβονται. Δεν γίνεται πρώτον να είναι “χαριστικός” όλος αυτός ο κόπος και δεύτερον να χαθεί η μαγεία της τέχνης αυτής που είναι η θεατρική αίθουσα, οι συναντήσεις σε μια θεατρική αίθουσα κι όλος αυτός ο παλμογράφος που υπάρχει ανάμεσα στον θεατή και στη σκηνή.

Χρειάζεται μέτρο πιστεύω. Να υπάρχουν μεν διαδικτυακές προβολές γιατί διαμορφώνουν νέες συνθήκες αλλά νομίζω ότι πρέπει να υπάρξουν με κάποιους κανόνες αν μη τι άλλο.»

Γ.Χ.: «Δεν με έχω δει ποτέ σε βίντεο, το αποφεύγω (γέλια). Επομένως δεν έχω δει ποτέ διαδικτυακή παράσταση, μόνο κάποιες σκηνές έχω καταφέρει. Νομίζω η μαγνητοσκόπηση λειτουργεί μόνο νοσταλγικά. Δεν μπορεί να πει κάποιος “ωραία παράσταση είδα χθες στον υπολογιστή μου”. Γιατί δεν την είδε. Πρέπει να είσαι παρών.

Όταν είναι παρών ο θεατής με τον ηθοποιό, ο ηθοποιός ξέρει πολύ καλά να “κρύψει” κάποια πράγματα, παρόλο που είναι ολόκληρος εκτεθειμένος. Η κάμερα δεν κρύβει και αυτό λειτουργεί αρνητικά όταν βλέπεις μια παράσταση – μπορεί να νιώσεις ότι κάτι δεν κολλάει καλά, χωρίς να ξέρεις τι είναι.

Δεν διαφωνώ να υπάρχουν οι διαδικτυακές παραστάσεις αλλά δεν είναι θέατρο. Ό,τι βλέπει ο θεατής στην οθόνη είναι μια ανάμνηση που είδε και τράβηξε κάποιος άλλος. Είναι σαν να κάνεις σεξ με πλαστική κούκλα. Αν όμως έρθει στο θέατρο θα δει κάτι μαγικό κι ίσως συντονιστεί συναισθηματικά με άλλους δίπλα του.»