Σαν σήμερα η μάχη του Βατερλώ

«Δε με φτιάχνουν τα ποτά,

δε με φτιάχνουν τα λεφτά,

δε με φτιάχνουν τα στολίδια,

δε με φτιάχνουν τα ταξίδια,

δε με φτιάχνει τίποτα.

Γιατί εγώ τη βρίσκω μόνο με το μωρό μου,

τίποτα άλλο δεν υπάρχει στο μυαλό μου,

η αγάπη αυτή θα `ναι το Βατερλώ μου,

μα αδιαφορώ».

Αυτά τραγουδούσε η Άννα Βίσση το 2003 στο τραγούδι του Νίκου Καρβέλα «Βατερλώ». Δεν ξέρω εάν η αγάπη αυτή τελικά έγινε το Βατερλώ της, αλλά σίγουρα το έπιασε το νόημα: σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, «Βατερλώ» είναι κάθε συντριπτική ήττα. Βέβαια, αυτή είναι η δεύτερη σημασία της λέξης: το Βατερλώ, είναι μια κωμόπολη του Βελγίου, όπου το 1815, πριν από 203 χρόνια, ο Ναπολέων Βοναπάρτης ηττήθηκε από τις ενωμένες δυνάμεις των Άγγλων, των Πρώσων και των Ολλανδών, υπό την αρχηγία του υποστράτηγου Άρθουρ Ουέλσλι, γνωστού και ως Δούκα του Ουέλλινγκτον.

Αυτή η συντριπτική ήττα ήταν η τελευταία μάχη του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Α’ και η αρχή της κατάρρευσής του. Μετά το Βατερλώ ο Γάλλος ηγέτης έχασε την εξουσία του, παραδόθηκε στους Βρετανούς και εξορίστηκε. Οι νικητές εισέβαλαν στη Γαλλία, αποκατέστησαν στο θρόνο του τον Λουδοβίκο ΙΗ’, ενώ ο (πρώην) Μέγας Ναπολέων, πέθανε στην εξορία, στο νησί της Αγίας Ελένης, στο Νότιο Ατλαντικό, έξι χρόνια αργότερα, όταν ξεσπούσε η ελληνική Επανάσταση, το 1821.

Το τοπωνύμιο Βατερλώ στα φλαμανδικά (Waterloo) προέρχεται από το «water», που σημαίνει «νερό» και το «loo», δηλαδή «ιερό δάσος». Προφανώς το νερό του ιερού δάσους δεν έκανε καλό στο μεγάλο κορσικανό στρατηλάτη, που είδε εκεί, σ’ αυτό το ασήμαντο βελγικό χωριό, να καταλήγει, εντελώς άδοξα, μια λαμπρή στρατιωτική και πολιτική καριέρα – από στρατηγός της Γαλλικής Επανάστασης έγινε κατακτητής και Αυτοκράτορας… Να πούμε πως η μάχη του Βατερλώ ήταν «αμφίρροπη», όπως την χαρακτήρισε ο ίδιος ο νικητής, ο Λόρδος Ουέλλινγκτον. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο Ναπολέων έχασε εξαιτίας κάποιων κρίσιμων «λαθών επικοινωνίας, ηγεσίας και κρίσης».

Σίγουρα πάντως η ήττα του κόστισε του Βοναπάρτη, και μάλιστα πολύ, εν αντιθέσει με την Άννα Βίσση, που ήξερε πως αυτή η αγάπη της θα είναι το Βατερλώ της, αλλά αδιαφόρησε…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.