Σωτήρης Μητραλέξης: Να ανοίξει στη Βουλή ο φάκελος της χρεωκοπίας

Την ώρα που, εν μέσω πανδημίας, άλλα θέματα μονοπωλούν το πολιτικό ενδιαφέρον, ίσως το πιο κρίσιμο και ενδιαφέρον να είναι ακριβώς αυτό που δεν συζητείται ποτέ: το να μάθουμε, με ακρίβεια, την αλήθεια για το πώς προέκυψε το δημόσιο χρέος της χώρας — για το πώς οδηγήθηκε η Ελλάδα σε μια αενάως παρατεινόμενη χρεοκοπία. Το να ανοίξει στη Βουλή ο φάκελος της χρεωκοπίας που 2010 και της συνεχιζόμενης καταστροφής και συνολικής υποθήκευσης, το να διερευνηθεί ολόκληρη η περίοδος που μας οδήγησε στη χρεωκοπία του 2010 αλλά και η περίοδος της έκτοτε διαχείρισης μέχρι σήμερα, μέχρι το παρόν.

Το πανταχού παρόν ιδεολόγημα θέλει το δημόσιο χρέος να αποτελεί αποτέλεσμα άλογης σπατάλης, ανεξέλεγκτων προσλήψεων, και ούτω καθεξής — κοινός, εν τέλει «φταίει ο λαός», άρα πρέπει να μετανοήσει για το αμάρτημά του με λιτότητα (όπως πολλάκις υποστηρίχθηκε κατά την πρώτη δεκαετία των μνημονίων). Το ανεξήγητο, βέβαια, είναι το πώς είναι δυνατόν με αυτή τη λογική να υποφέρουν όλες οι χώρες από παράλογα ύψη δημοσίου χρέους: προφανώς, όλοι οι λαοί είναι σκάρτοι, εκτός από τις φωτισμένες μεταρρυθμιστικές μειοψηφίες που ζητούν την επίπονη μετάνοια, ή κάτι τέτοιο.

Η πραγματικότητα όμως είναι θεμελιωδώς διαφορετική. Ο δανεισμός, και άρα το χρέος, αποτελεί πυλώνα του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί ο καπιταλισμός. Και στην περίπτωση της Ελλάδας συγκεκριμένα, το κτηνώδες χρέος μετατρέπεται σε μοχλό εξάρτησης — του κράτους σε άλλα κράτη, και των στρωμάτων εντός του κράτους στην ολιγαρχία τους. Στον ηθικοπλαστικό μύθο, όλα γίνονται για να ξεπληρωθεί το χρέος: στη θλιβερή πραγματικότητα, το τελευταίο πράγμα που θα ήθελαν οι «θεσμοί», οι «εταίροι» και η εκάστοτε «τρόϊκα» θα ήταν ακριβώς η αποπληρωμή του ή, έστω, το να καταστεί όντως βιώσιμο, πέρα από τη μαγειρική των αριθμών. Μόνο έτσι έχει λογική συνοχή το δεδομένο ότι το 2010 μπήκαμε στη «μεγάλη επιχείρηση διάσωσης» από το ανεξέλεγκτο έλλειμμα και χρέος (…δια της παροχής του μεγαλύτερου δανείου στην ιστορία) με ΑΕΠ 226 δισ. ευρώ και χρέος 330 δισ., για να… έχουμε επιτυχώς το 2020 με ΑΕΠ 163 δισ. και χρέος 356 δισ. — δηλαδή, με το χάσμα ανάμεσα στα δύο μεγέθη να αυξάνεται εφιαλτικά.  Η ίδια η συνεχιζόμενη ύπαρξη του χρέους αποτελεί αυταξία, ως «άοπλος» εξουσιαστικός μηχανισμός απροσμάχητης εμβέλειας. Και ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης είναι η πραγματική αναδιάρθρωση.

Πέρα από την πανδημία, η τριβή με την Τουρκία και η συζήτηση για τα ναυτικά μίλια της αιγιαλίτιδας ζώνης έχει φέρει στο προσκήνιο την εθνική κυριαρχία. Όμως, το ζήτημα του χρέους αποτελεί την πραγματική άρση κάθε εθνικής κυριαρχίας — εξ ου και καθίσταται μοχλός για μια σειρά άνωθεν και έξωθεν επιβαλλόμενων πολιτικών, από την ιδιωτικοποίηση της δημόσιας περιουσίας, την καταλήστευση της ιδιωτικής περιουσίας και τη μετατροπή δικαιωμάτων (υγεία-παιδεία-πρόνοια) σε προνόμια για τους λίγους μέχρι την όλο και εντεινόμενη απορρύθμιση της εργασίας, την παράδοση του φυσικού περιβάλλοντος στην «ανάπτυξη» που ουδέποτε εμφανίζεται. Η συζήτηση για την εθνική κυριαρχία η οποία περιστρέφεται αποκλειστικά γύρω από πλοία, ζώνες, όπλα και μίλια αλλά αρνείται πεισματικά να αγγίξει το κατ’ εξοχήν ζήτημα παράδοσης εθνικής κυριαρχίας, τη γιγάντωση και διαιώνιση ενός μη βιώσιμου χρέους το οποίο απέχει όλο και περισσότερο από το ΑΕΠ της χώρας, συνιστά εξαπάτηση — είτε συνειδητή, είτε δια της αφελείας. Την ίδια ώρα, αυτά τα δύο πεδία συνδέονται με ζωτικό τρόπο: διότι αποτελεί εξίσου εξαπάτηση ο ισχυρισμός ότι είναι εφικτός ο ακηδεμόνευτος σχεδιασμός της οποιασδήποτε εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής την ίδια ώρα που η εξάρτηση του χρέους δίνει αποφασιστικό ρόλο και λόγο για κάθε θέμα σε τρίτα πρόσωπα, κράτη, θεσμούς, φορείς. Συζητάμε, δηλαδή, γι’ αυτό που έχουμε διασφαλίσει ότι δεν έχουμε πλέον τη δυνατότητα να συζητήσουμε, ακριβώς ώστε να μη συζητήσουμε το μείζον και αποφασιστικό. Και η σοβαρή συζήτηση για την ανάκτηση της εθνικής κυριαρχίας στη δημόσια περιουσία αποσιωπείται με κάθε τρόπο.

Γνωστά πράγματα. Όμως, το χρέος —και η συνακόλουθη χρεωκοπία— δεν έπεσε από τον ουρανό. Αυτό που δεν είναι γνωστό, σε επίπεδο κράτους, θεσμικού πλαισίου και κοινοβουλίου, είναι το πώς ακριβώς φτάσαμε στο 2010, κατ’ επέκταση στο 2020/21 και ακολούθως στον μετα-πανδημικό «μεγάλο λογαριασμό» των δημοσιονομικών μας. Το ποιοι ακριβώς φέρουν ευθύνες για τι ακριβώς, βήμα-βήμα και κομμάτι-κομμάτι: όλα τα στάδια της ενορχήστρωσης της αυτοακύρωσής μας μέσω ενός νομοτελειακά μη βιώσιμου χρέους (όσες ταχυδακτυλουργίες κι αν επιχειρηματολογήσουν για το αντίθετο).

Τώρα, στο ξεγύμνωμα της κρατικής αδυναμίας σε συνθήκες πανδημίας. Τώρα, στις γεωπολιτικές τριβές και στη νέα επικαιρότητα του ζητουμένου της εθνικής κυριαρχίας. Τώρα, που βλέπουμε τον λογαριασμό του «κόστους Μητσοτάκη» να έρχεται από όχι-και-τόσο-μακριά. Τώρα είναι η ώρα να ανοίξει, επιτέλους, ο φάκελος της χρεωκοπίας της χώρας στη Βουλή των Ελλήνων. Μια συζήτηση που επιχειρήθηκε να σκοτωθεί πριν καν αρχίσει, όταν η σχετική (και βαθιά ενοχλητική για πολλούς, όχι για ένα ή δύο κόμματα…) αναφορά του Γιάνη Βαρουφάκη στο Κοινοβούλιο «θάφτηκε» με τον γνώριμο τρόπο της γάτας και της άμμου της. Δεν αποτελεί απλώς θεμελιώδες ζήτημα επίγνωσης της πρόσφατης ιστορίας μας, αλλά απαραίτητο εργαλείο για την αντιμετώπιση ενός μέλλοντος που είναι ήδη εδώ. Και έχει ενδιαφέρον το να βλέπουμε ποιοι ξορκίζουν μια τέτοια συζήτηση — απ’ όλες τις πτέρυγες του κοινοβουλίου.

* Ο Σωτήρης Μητραλέξης είναι μέλος Πολιτικού Σχεδιασμού του ΜέΡΑ25