ΕΝΑΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΚΙ ΕΝΑΣ ΟΛΛΑΝΔΟΣ “ΕΙΣΒΑΛΛΟΥΝ” ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟ

Το περασμένο καλοκαίρι είδαμε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου τη λαμπερή παγκόσμια πρεμιέρα του έργου “Οιδίποδας” που σκηνοθέτησε στον Αρχαίο Χώρο της Επιδαύρου ο Γερμανός σκηνοθέτης Τόμας Οστερμάιερ. Και όχι δεν επρόκειτο για το εμβληματικό και κλασικό έργο του Σοφοκλή, αλλά για μία ολοκαίνουρια δραματουργία διά χειρός της Μάγιας Τσάντε.

Ήταν η πρώτη φορά που είδαμε στον αρχαίο αυτό χώρο ένα έργο σύγχρονης δραματουργίας και είχε ενδιαφέρον καθώς παρακολουθήσαμε μία διαφορετική οπτική του “Οιδίποδα” σ’ ένα σύγχρονο έργο δωματίου για τέσσερα πρόσωπα. Μία δραματουργία αφορμόμενη από την ελληνική τραγωδία, που πάτησε πάνω στον σοφόκλειο μύθο και αξιοποίησε δημιουργικά μοτίβα και θεματικές του με μία ματιά επίκαιρη, πολιτική, ριζοσπαστική και πάνω από όλα φεμινιστική.

Φέτος, η Κατερίνα Ευαγγελάτου επέλεξε να μας συστήσει τις δουλειές δύο καταξιωμένων και περιζήτητων σκηνοθετών στην Ευρώπη. Ενός Ολλανδού, του Γιόχανς Σίμονς, και ενός Γερμανού, του Ούλριχ Ράσε, που “εισβάλλουν” στο αργολικό θέατρο παρουσιάζοντας στο “Επιδαύριο Βάπτισμά” τους τις δικές τους ματιές πάνω σε δύο εμβληματικές τραγωδίες την “Άλκηστη” του Ευριπίδη και τον “Αγαμέμνονα” του Αισχύλου.

Μία Άλκηστη υπό Όλλανδική ματιά

Αυλαία στα φετινά Επιδαύρια θα σηκώσει το πρώτο Σαββατοκύριακο του Ιουλίου (1 & 2/07) ο Ολλανδός Γιόχανς Σίμονς, ιδρυτής του διάσημου Theater Hollandia και ένας από τους πρωτεργάτες της ευρωπαϊκής θεατρικής πρωτοπορίας, με την πολυαναμενόμενη παγκόσμια πρεμιέρα της “Άλκηστης”. Η παράσταση στην Ελλάδα θα παρουσιαστεί αποκλειστικά στην Επίδαυρο, πριν αναχωρήσει για τη Γερμανία, καθώς πρόκειται για συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου με το κρατικό γερμανικό Schauspielhaus Bochum.

Ο Σίμονς δεν είναι άγνωστος στο ελληνικό κοινό. Το 2002 είχε παρουσιάσει τη δική του εκδοχή των “Βακχών” του Ευριπίδη στο Ηρώδειο και το 2009 είχαμε δει τη συν-σκηνοθεσία του με τον συνεργάτη του Paul Koek στο “Καζιμίρ και Καρολίνα” του Χόρβατ.

Αυτό που διακρίνει τις σκηνοθεσίες του Σίμονς είναι η μίνιμαλ αισθητική του και η μουσική προσέγγιση των κειμένων που ανεβάζει. Τώρα επιχειρεί μια σύγχρονη μεταγραφή της ευριπίδειας Άλκηστης, ενός από τα πιο αλλόκοτα έργα του Ευριπίδη, που βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ τραγωδίας και κωμωδίας. Η Άλκηστη αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας που θυσιάζει τη ζωή της για να σώσει τη ζωή του ετοιμοθάνατου άντρα της.

Καθοδηγώντας ένα καστ καταξιωμένων και νεότερων διεθνών –Γερμανών και Ολλανδών– ηθοποιών, μεταξύ των οποίων και ο βραβευμένος με EMMY α’ ανδρικού ρόλου Πιερ Μπόκμα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η επιλογή του να τοποθετήσει στη θέση του Χορού τέσσερις τραγουδιστές και ένα εκκλησιαστικό όργανο, με όχημα τη μουσική της ομώνυμης όπερας του Γκλουκ.

Ποιος είναι ο Γιόχαν Σίμονς;

Γεννημένος το 1946 στην Ολλανδία, με σπουδές χορού στην Ακαδημία του Ρότερνταμ και υποκριτικής στη Θεατρική Ακαδημία του Μάαστριχτ, ο Γιόχαν Σίμονς είναι εκ των ιδρυτών του εμβληματικού Theater Hollandia μαζί με τον μουσικό Πωλ Κουκ.

Από την ίδρυσή του το 1985, το Theater Hollandia επιλέγει μια ριζοσπαστική προσέγγιση απέναντι στα κείμενα, ρίχνοντας βάρος στη μουσική διάσταση του λόγου και στοχεύοντας στη μουσικότητα της παράστασης. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι η συστηματική ενασχόληση του Hollandia με την αρχαία τραγωδία από το 1989, και αφότου δούλεψε πάνω στον Προμηθέα, έχει δώσει σημαντικές σκηνικές προτάσεις, όπου η μουσική συνδυάζεται με τον χορό, την εικαστική έκφραση και την περφόρμανς.

Το 2001 ο Σίμονς έγινε καλλιτεχνικός διευθυντής του θεατρικού οργανισμού ZT/Hollandia και το 2005 ανέλαβε το βελγικό Publiekstheater, το οποίο μετονόμασε σε NTGent, δίνοντας νέα καλλιτεχνικά ερεθίσματα και σκηνοθετώντας μεταξύ άλλων κλασικά έργα του Αισχύλου και του Μπέκετ, και σενάρια των Κριστόφ Κισλόφσκι και Μπίλλι Γουάιλντερ.

Το 2009 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Γάνδης. Από το 2010 έως το 2015 ο Σίμονς ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής του βραβευμένου επί των ημερών του Münchner Kammerspiele. Το 2014 έλαβε το γερμανικό θεατρικό βραβείο Der Faust για την παράσταση Ο θάνατος του Νταντόν. Την ίδια χρονιά τιμήθηκε επίσης με το θεατρικό βραβείο του Βερολίνου, αλλά και με το Prinz Bernhard Kulturfonds Preis, το σημαντικότερο καλλιτεχνικό βραβείο των Κάτω Χωρών, για τη συνολική προσφορά του στο θέατρο εντός και εκτός συνόρων.

Από το 2015 έως το 2017 ο Σίμονς ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής της Ruhrtriennale και επέστρεψε στο NTGent ως καλλιτεχνικός σύμβουλος, ενώ από τη σεζόν 2018/2019 έχει αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση του Schauspielhaus Bochum.

Ένας “Γερμανός” Αγαμέμνονας

Στις 22 και 23 Ιουλίου στην Επίδαυρο “κατεβαίνει” ο έτερος ξένος σκηνοθέτης, ο καταξιωμένος Γερμανός σκηνοθέτης, Ούλριχ Ράσε, που θα κρατήσει το τιμόνι του αισχύλειου “Αγαμέμνονα” στην παγκόσμια πρεμιέρα του έργου του στην Επίδαυρο.

Ο Ράσε είναι από τους πιο συναρπαστικούς και περιζήτητους Γερμανούς σκηνοθέτες, με σημαντική απήχηση στο νεανικό θεατρόφιλο κοινό κυρίως λόγω της ασυνήθιστης και εντυπωσιακής σκηνικής του γλώσσας – σε πολλούς θα φέρει στο μυαλό τις παραστάσεις του Άρη Μπινιάρη. Όχι τυχαία. Με μηχανοκίνητα σκηνικά, εντυπωσιακούς φωτισμούς και έντονη μουσική, ο Ράσε εξωθεί τους ηθοποιούς του σε μια βαθιά υπαρξιακή όσο και «μανιακή» ερμηνεία που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο.

Έχοντας αναμετρηθεί στο πρόσφατο παρελθόν με το αρχαίο δράμα σε μεγάλα ευρωπαϊκά θέατρα (Επτά επί Θήβας, Αντιγόνη – 2017, Πέρσες – 2018, Βάκχες, Ηλέκτρα – 2019, Οιδίποδας – 2020), έρχεται για πρώτη φορά στην Επίδαυρο για να παρουσιάσει τη δική του ανάγνωση πάνω στον Αγαμέμνoνα, μία τραγωδία όπου κυριαρχεί ο αιώνιος κύκλος εκδίκησης και ανταπόδοσης.

Ο Αγαμέμνονας του Αισχύλου είναι το πρώτο έργο της «Ορέστειας» (458 π.Χ.), της μοναδικής σωζόμενης αρχαίας τριλογίας, όπου περιγράφεται η επάνοδος του βασιλιά στην πατρίδα του, η υποδοχή και ο φόνος του, καθώς και ο φόνος της Κασσάνδρας την οποία είχε φέρει μαζί του ως «λεία του πολέμου» από την Τροία. Το έργο ολοκληρώνεται με την ικανοποίηση της Κλυταιμνήστρας για το γεγονός ότι σκότωσε εκείνον που είχε θυσιάσει την κόρη της Ιφιγένεια. Ο Χορός όμως αφήνει να εννοηθεί ότι τίποτα δεν μένει ατιμώρητο, δίνοντας τη «σκυτάλη» στον Ορέστη για να αποκαταστήσει την δικαιοσύνη.

Μία εντυπωσιακή φωτό που φανερώνει τους μηχανισμούς που στήνει επί σκηνής στην Ηλέκτρα του Στράους

Η σκηνή που θα στηθεί πάνω στο αργολικό θέατρο αναμένεται άκρως εντυπωσιακή, καθώς θα είναι περιστρεφόμενη, με τους ηθοποιούς να χορεύουν, να τρέχουν και να μιλάνε σε μια απολύτως καλοκουρδισμένη χορογραφία, που θα εκτελείται υπό τους ήχους ζωντανής μουσικής με post rock στοιχεία.

Ο ίδιος αναφέρει για τον Αγαμέμνονα: «Πριν από χιλιάδες χρόνια, ο Τάνταλος εξαπάτησε τους θεούς, ετοιμάζοντας ένα αποτρόπαιο γεύμα, με αποτέλεσμα να καταραστούν την οικογένειά του. Σε κάθε γενιά που ακολούθησε, οι απόγονοι του Τάνταλου δολοφονούνταν από τα ίδια τα μέλη της οικογένειάς τους. Με εκδίκηση και μίσος, οι θεοί έθεσαν σε κίνηση ένα ασταμάτητο ντόμινο δολοφονιών που μόνο ο Ορέστης θα μπορούσε να τερματίσει. Έχοντας απολέσει σήμερα την πίστη στους θεούς, εξακολουθούμε να βρισκόμαστε αντιμέτωποι με έναν ασταμάτητο κύκλο βίας και ατελείωτων πολέμων. Μπορεί η “Ορέστεια” του Αισχύλου να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τους ορατούς και αόρατους μηχανισμούς της εξουσίας; Και τι μπορούμε να διδαχθούμε από αυτήν για να σταματήσουμε τους φόνους»;

Ποιος είναι ο Ούλριχ Ράσε

Γεννημένος το 1969 στο Μπόχουμ της Γερμανίας και με σπουδές στην ιστορία της τέχνης και στη συγκριτική λογοτεχνία, ο Ούλριχ Ράσε είναι από τους πιο πρωτοπόρους σκηνοθέτες της γενιάς του. Το 2013 τιμήθηκε με το Βραβείο Τέχνης της Ακαδημίας Τεχνών του Βερολίνου, ενώ –εκτός από τις αρχαίες τραγωδίες– στο ρεπερτόριό του περιλαμβάνονται και άλλα σημαντικά έργα, όπως η Σαλώμη του Όσκαρ Ουάιλντ (2009), η Αποκάλυψη του Ιωάννη (2013), ο Θάνατος του Ντάντον (2015), ο Βόιτσεκ (2017) του Γκέοργκ Μπύχνερ, το τελευταίο έργο της Σάρα Κέιν «4. 48 Ψύχωση» (2020) αλλά και η “Ηλέκτρα” του Ρίχαρντ Στράους– όλα ανεβασμένα σε μεγάλα θέατρα κυρίως της Γερμανίας και της Αυστρίας, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Δείτε βίντεο από τις Βάκχες που ανέβασε στο παρελθόν

«Ο κόσμος που συγκεντρώνεται στις παραστάσεις του Ούλριχ Ράσε θυμίζει λαϊκό προσκύνημα σε μεγάλο techno club», γράφτηκε στον ξένο τύπο, με αφορμή τον Οιδίποδα που παρουσίασε στο Deutsches Theater Berlin τον περασμένο Αύγουστο, σημειώνοντας στη συνέχεια ότι το «μηχανικό θέατρό» (machine theatre) του Γερμανού σκηνοθέτη επιτρέπει στο κοινό «να περιέλθει σε κατάσταση έκστασης και να φτάσει σε βαθύτερα στρώματα συνείδησης, εκεί που συνήθως αδυνατεί να φτάσει σε μια κατακερματισμένη καθημερινότητα, όπως αυτή που ζούμε».