“Τα μαθήματα της τελευταίας διετίας και οι προκλήσεις του 2022”

Η ανθρώπινη εφεύρεση της κατάτμησης του χρόνου δεν εξυπηρετεί μόνον την πρακτικότητα αλλά και την ανάγκη ανασκόπησης και επαναπροσδιορισμού του εαυτού μας στο παρόν και το μέλλον. Στο πλαίσιο αυτό, όλες οι ανασκοπήσεις στο τέλος μιας χρονιάς αλλά και οι προβλέψεις για την επόμενη από τη μία εφιστούν την προσοχή μας και από την άλλη «ανακουφίζουν» την αγωνία μας για το αύριο.

Παρακολουθώντας τη διαδικτυακή παρουσίαση που διοργάνωσε η Παπαστράτος, θυγατρική εταιρία της PMI, με ομιλήτρια την «γκουρού» των trends Marian Salzman και θέμα τις σημαντικότερες εξελίξεις που αναμένονται τόσο στο 2022 όσο και στα επόμενα χρόνια, διακρίνει κανείς αυτή την πηγαία αγωνία των ανθρώπων να γνωρίζουν τι επιφυλάσσει για εκείνους το μέλλον – τι αλλάζει, τι παραμένει ίδιο – με στόχο να προετοιμαστούν κατάλληλα για όσα έπονται.

Ιδίως μετά από μια διετία τεκτονικών αλλαγών στην παγκόσμια κοινότητα – είτε εξαιτίας είτε με αφορμή την πανδημία – η τοποθέτηση της Salzman αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα. Διεθνώς γνωστή ως μία εκ των κορυφαίων της επικοινωνίας με έντονο συγγραφικό έργο που άπτεται σύγχρονων πολιτικών και κοινωνικών ζητημάτων, κατέχει τη θέση της Senior Vice President Global Communications στην Philip Morris International (PMI), μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες του πλανήτη. Η Marian, ξεπερνώντας τα στενά εταιρικά όρια, μίλησε για τις «22 τάσεις που θα καθορίσουν το 2022», υιοθετώντας έναν εύληπτο συμβολισμό και υπογραμμίζοντας την πολυπλοκότητα που θα κυριαρχήσει το επόμενο διάστημα στη ζωή μας.

Για εκείνη το 2021 αποτέλεσε την πιο «πολυαναμενόμενη χρονιά» της σύγχρονης ιστορίας μετά την υπαρξιακή απειλή της πανδημίας, καθώς όλη η υφήλιος αγωνιούσε για την εξαφάνισή της. Δώδεκα μήνες μετά πολλά έχουν αλλάξει, αλλά το «μόνο βέβαιο, είναι η αβεβαιότητα», όπως επεσήμανε στον πρόλογό της. Αναγνώρισε, επίσης, ότι ο φόβος και η αγωνία δεν εξαιρεί καμία κοινωνία, καθιστώντας με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι τα προβλήματα είναι, πλέον, παγκοσμιοποιημένα.

Αποτιμώντας το 2021, η Salzman εκτίμησε πως το μεγαλύτερο κέρδος της χρονιάς ήταν «η καλή χρήση του οικιακού περιβάλλοντος και η εξοικονόμηση χρόνου από τις καθημερινές μετακινήσεις». Δεν παρέμεινε στο αυτονόητο πρακτικό κέρδος αλλά στο ποιοτικό όφελος, τη σύσφιξη των οικογενειακών σχέσεων, την απόρριψη των περιττών ακόμη και των καταπιεστικών καθημερινών συνθηκών, ενώ αναφέρε χαρακτηριστικά: «Κρατήστε όσο πιο πολύ μπορείτε τις πυτζάμες που φοράτε, και μακαρίστε την τύχη σας να μην φοράτε στενά παπούτσια». Κάποιοι τα κατάφεραν, ήδη, και βρήκαν τον χρόνο για επιμόρφωση, διάβασμα ή ενασχόληση με ένα αγαπημένο χόμπι.

Στα αρνητικά της χρονιάς, ωστόσο, υπογράμμισε «την αδυναμία συνεννόησης μεταξύ κοινοτήτων, πολιτικών χώρων και ανθρώπων», διαπίστωση που εν πολλοίς απασχολεί παντού την κοινωνία. «Είναι γεγονός ότι στραφήκαμε ο ένας εναντίον του άλλου και ξεχάσαμε να συμφωνούμε ή να διαφωνούμε με έναν ωφέλιμο και παραγωγικό τρόπο», τόνισε η Marian.

Επίσης, μοιράστηκε μαζί μας ότι στην περυσινή ανάλυσή της παρέλειψε δύο σημαντικές τάσεις: τη δημιουργία μίας διαφορετικής αντίληψης για τη συνταξιοδότηση και το γήρας από χώρα σε χώρα και την ολοένα μεγαλύτερη άρνηση για τεκνοποίηση. Σε ό,τι αφορά στην πρώτη ανέφερε χαρακτηριστικά ότι της «κάνει εντύπωση το πόσο διαφορετική αντίληψη διατηρούν οι οικονομίες και οι κοινωνίες ανά τον κόσμο για την έξοδο από την εργασία και τη συνταξιοδότηση. Υπάρχει τελείως διαφορετική αντίληψη για το γήρας. Ένας εξηντάρης στις ΗΠΑ θεωρεί αδιανόητη την παραίτηση από την εργασία, την ίδια ώρα που ένας Ελβετός προετοιμάζεται ασμένως για αυτή», ανάφερε χαρακτηριστικά. Παράλληλα, αναφερόμενη στην απόκτηση παιδιών είπε ότι «όσοι έχουν ήδη παιδιά είναι επιφυλακτικοί με την προσθήκη ενός νέου μέλους στην οικογένειά τους, ενώ αυξάνονται εκείνοι που δεν έχουν τεκνοποιήσει και που δεν προτίθενται να το κάνουν». Για εκείνη αυτή η αντίληψη προέρχεται τόσο από το φόβο, το άγχος για το μέλλον και την αβεβαιότητα όσο και από την απογοήτευση των νεαρότερων ανθρώπων ως προς την αδυναμία προσαρμογής σε ένα βιώσιμο μέλλον. Η Salzman υπογράμμισε πως αυτή η τάση μπορεί να υπονομεύσει τόσο τις κοινωνίες όσο και τις οικονομίες μελλοντικά.

Για εκείνη ο υπαρξιακός φόβος που ξεκινήσαμε να αισθανόμαστε μετά την έλευση της πανδημικής κρίσης παραμένει και το 2022, ενώ είναι παγκόσμιος και διαστρωματικός. «Δεν αφορά μόνον τις φτωχές και μη προνομιούχες τάξεις. Η πανδημία έσπειρε το άγχος σε όλα τα μήκη και πλάτη». Όμως, δεν σχετίζονται όλα με εκείνη. Στις εκτιμήσεις της, η Salzman κάνει λόγο για νέες τάσεις που διαμορφώνουν μία διαφορετική αντίληψη για τη διαβίωση, τη δικαιοσύνη, την πολιτική και την εργασία.

Μία από τις σημαντικότερες αναδυόμενες τάσεις εκτιμά ότι είναι το αίτημα για μεγαλύτερη προστασία της ψυχικής υγείας, θέμα που, μέχρι πρότινος, ήταν ταμπού. Η ψυχική ευεξία εντάσσεται, σταδιακά, στον δημόσιο διάλογο ως κυρίαρχη ανάγκη για ισορροπία σε έναν κόσμο που ακροβατεί ανάμεσα στο αβέβαιο και το χαοτικό. Πέραν, όμως, από την αυτονόητη προστιθέμενη αξία της επηρεάζει και τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι νέοι την εργασία. «Στη δική μου γενιά, αναφέρει η Marian, το να έχεις μια καλή, σωστά αμειβόμενη δουλειά, περίθαλψη και την προοπτική συνταξιοδότησης ήταν αρκετά για να αισθανθείς -τουλάχιστον στο σκέλος των εργασιακών- ψυχικά καλυμμένος και ικανοποιημένος. Στις μέρες μας, ωστόσο, αναδεικνύεται όλο και περισσότερο το ζήτημα διατήρησης της «ψυχικής υγείας» με ολοένα και περισσότερους εργαζόμενους να παραιτούνται ή να αναζητούν μια νέα προοπτική καριέρας». Υπογραμμίζει ότι η κατανόηση αυτής της θέσης είναι ακόμη μικρή. «Όπως η γενιά των γονιών μας δεν κατανοούσε την ανάγκη αλλαγής θέσεων και εταιρειών μέσα στον εργασιακό μας βίο, έτσι κι εμείς δεν μπορούμε να αντιληφθούμε αυτή τη νέα τάση, δυσκολευόμαστε να δούμε τι εκφράζει και πού θα οδηγήσει».

Στον ίδιο τομέα της εργασίας, η Salzman ξεχώρισε ακόμη μία τάση που αφορά στην αναζήτηση «σκοπού» από τους εργαζόμενους και τους εταιρικούς οργανισμούς. Αν παλιότερα ο καθένας εργαζόταν για την προσωπική του εξέλιξη και ευημερία, αδιαφορώντας για το ηθικό πλαίσιο της δουλειάς του, στις μέρες μας αυτό έχει αλλάξει άρδην. «Οι εργαζόμενοι, πλέον, έχουν άποψη και αναζητούν δουλειές σε εταιρείες, οι οποίες προσαρμόζονται στα κριτήρια βιωσιμότητας και διαθέτουν έναν σκοπό, πέραν του οικονομικού κέρδους», ανέφερε.

Στο ίδιο σκεπτικό εκτιμά πως το 2022 θα επικρατήσουν διάφορες τάσεις που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της, με κυριότερες την ανησυχία για το νερό, την ανάγκη δημιουργίας νέων “πράσινων” πόλεων – όπου οι μετακινήσεις θα γίνονται σε ελάχιστο χρόνο – και την υιοθέτηση αυστηρού πλαισίου βιωσιμότητας τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από τα κράτη.

Σε ό,τι αφορά την πολιτική, τέλος, θεωρεί πως θα διατηρηθούν οι ακρότητες εκ μέρους σκληροπυρηνικών ομάδων, αλλά και η άνοδος της μισαλλοδοξίας και του εθνικισμού. Δεν πιστεύει, ωστόσο, ότι η απάντηση σε αυτό το φαινόμενο είναι να αγνοούμε ή να «διαγραφούμε» από τον δημόσιο χώρο τις ακραίες φωνές. «Ακόμη κι αν δεν μας αρέσει, το άσχημο πρόσωπο της πολιτικής δεν μπορεί να καταπολεμηθεί με την πόλωση».

Εν κατακλείδι, η Marian Salzman υπογραμμίζει ότι «οι περισσότεροι από εμάς δεν οδεύουμε προς το 2022 με την ίδια αίσθηση ανακούφισης και τον ενθουσιασμό με τον οποίο μπήκαμε στο 2021. Αναγνωρίζουμε τώρα ότι ο ιός δεν θα εξαφανιστεί σύντομα με αρκετές χώρες να μην έχουν, ακόμα, δυνατότητα εμβολιασμού. Παράλληλα, όμως, την αυγή του 2022 βλέπουμε πιο καθαρά τα ρήγματα στις κοινωνίες μας, στην προσωπική και στην επαγγελματική ζωή μας. Η πορεία μας, ελπίζει κανείς, δεν θα είναι τόσο ανώμαλη το 2022 όσο το 2020. Σε κάθε περίπτωση οι προνοητικότεροι από εμάς θα διαβάσουν προσεχτικά τις οδηγίες και θα κρατήσουν τις ζώνες ασφαλείας τους δεμένες».