ΤΙ ΔΕΝ ΕΚΑΝΕ Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΕΓΚΛΩΒΙΣΤΟΥΜΕ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ

Όλα όσα μας διδάσκουν οι φωτιές, οι πλημμύρες και πλέον οι χιονοπτώσεις είναι πως στην Ελλάδα δεν υπάρχει συνολική αντιμετώπιση του όποιου προβλήματος χρειάζεται ολιστική αντιμετώπιση.

Αυτό ακριβώς είχε πει στο Magazine ο Καθηγητής Αστικής Διαχείρισης στο Manchester Metropolitan University, Διευθυντής του Ινστιτούτου Αστικής Διαχείρισης στο Manchester Metropolitan University και Διευθύνων Σύμβουλος του Inpolis Urbanism (εταιρείας συμβούλων αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης με έδρα το Βερολίνο), Άρης Καλαντίδης, όταν αναζητούσαμε τους λόγους που η Αθήνα πνίγεται με μια βροχή.

Ο διακεκριμένος επιστήμονας είχε εξηγήσει ότι παλιά υπήρχε ανεξάρτητος οργανισμός που έφτιαχνε τον προγραμματισμό και το σχεδιασμό και ήταν υπεύθυνος για την επιτήρηση -των ρυθμιστικών της πόλης. Αλλά καταργήθηκε. Όπως καταργήθηκε και κεντρική υπηρεσία για τη διαχείριση των πυρκαγιών -που επίσης καταργήθηκε και βρεθήκαμε με πολλούς διαφορετικούς που δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους.

Για τα χιόνια δεν προλάβαμε να φτιάξουμε υπηρεσία, ώστε να την καταργήσουμε κι αυτή αργότερα. Δεδομένα δεν φάνηκε και να μάθαμε από τις κακοκαιρίες των τελευταίων διαδοχικών χρόνων, ώστε να αποφύγουμε τα ίδια συμβάντα. Όπως δεν μάθαμε να μην επιρρίπτει ο ένας ευθύνες στον άλλον, αλλά να αναλαμβάνουμε ευθύνες, να μαθαίνουμε από τα λάθη και να τα διορθώνουμε.

Για κάθε “γιατί οι οδηγοί δεν είχαν αντιολισθητικές αλυσίδες”, υπάρχει ένα “γιατί οι πόλεις δεν φροντίζουν να κρατήσουν ανοιχτούς τους κεντρικούς δρόμους”. Αλλά έτσι δεν βγαίνει άκρη. Πάμε να δούμε πώς μπορεί να βγει, αφότου συνεχίστηκε το trend να μοιράζονται ευρώ, για να ‘κλείσει’ το θέμα και να πάμε παρακάτω, πριν επιστρέψουμε σε αυτό στις χιονοπτώσεις του 2023. Έχετε κάποια αμφιβολία ότι θα γίνει αυτό; Εκτός βέβαια και αν αλλάξει κάτι. Μόνο που στην Ελλάδα στα σοβαρά -επιτελικά- θέματα, συνήθως δεν αλλάζουν παρά ‘όσα βλέπει η πεθερά’.

Επικοινωνήσαμε με συγκοινωνιολόγο, για να μάθουμε πώς μπορεί να αλλάξει κάτι, ώστε να μην εγκλωβιστούν άλλοι άνθρωποι, επειδή χιονίζει. Τι πήγε λάθος “και κατέρρευσε ένας κλειστός αυτοκινητόδρομος, με 18 εξόδους, που έχει σύγχρονο κέντρο διαχείρισης κυκλοφορίας και κάμερες στο μεγαλύτερο μέρος του δικτύου”.

Μήπως δεν υπήρχε κάποιος να δει τις κάμερες; Αλλιώς πώς εξηγείται ότι δεν αντέδρασαν σε αυτό που είχε ήδη αρχίσει να συμβαίνει και συνέχισαν να στέλνουν οδηγούς στην ταλαιπωρία; “Αυτό που έγινε γνωστό ήταν ότι ενώ η Νέα Οδός απαγόρευσε την κυκλοφορία στα βαρέα οχήματα στις 8 το πρωί, η Αττική Οδός προέβη στην ίδια απαγόρευση στις 2 το μεσημέρι”. Για την ιστορία, έχει διαταχθεί έρευνα που θα γίνει από ειδική επιτροπή για το χάος της Αττικής Οδού.

Ο υπεύθυνος κυκλοφορίας της Αττική Οδού, Φάνης Παπαδημητρίου διευκρίνισε ως προς αυτό ότι “δεν είχα τέτοια εντολή από το Υπουργείο. Μάλιστα είχαμε εισηγηθεί στον Υπουργό Πολιτικής Προστασίας, να απαγορευτούν τα φορτηγά από την Κυριακή το απόγευμα”. Αυτό δεν συνέβη “γιατί η κυβέρνηση δεν ήθελε να κόψει την εφοδιαστική αλυσίδα”, νταλίκες δίπλωσαν και έγινε μαρτύριο η ζωή χιλιάδων οδηγών και συνεπιβατών. Μεταξύ τους ήταν και τα πληρώματα της πλειοψηφίας των 35 εκχιονιστικών μηχανημάτων που βγήκαν να επιχειρήσουν, πριν κόλλησαν κι αυτά -καθώς δεν μπορούσαν να προσπεράσουν ή γλιστρούσαν στο οδόστρωμα ή ήταν σταθμευμένα σε λάθος σημεία (όλα αυτά αναφέρθηκαν ως προβλήματα) και επιχειρούσαν ανάποδα.

Ο κύριος Παπαδημητρίου ξεκαθάρισε στο MEGA και πως η εταιρία που διαχειρίζεται την Αττική Οδό δεν μπορεί να κλείσει μόνη το δρόμο. “Χρειάζεται συντονισμός και διαταγή της τροχαίας”. Δεν απάντησε στην ερώτηση ‘γιατί εισέρχονταν οδηγοί, ενώ υπήρχε ήδη πρόβλημα;’.

Πίσω στο θέμα μας.

“Δεν γίνεται να κλείνουν όλες οι κεντρικές αρτηρίες”

Τα πάντα ‘νέκρωσαν’ από το μεσημέρι της Δευτέρας 24/1 έως και την Τετάρτη 26/1, με την Κυβέρνηση να παραδέχεται κατ’ αυτόν τον τρόπο πως δεν μπορεί να διαχειριστεί ούτε αυτό που συνέβη, μηδέ την επαύριον. Ο άνθρωπος μας σχολίασε πως “η κλιματική αλλαγή είναι δεδομένη και επιβαρύνει τα προβλήματα. Μας υποχρεώνει να προσαρμοστούμε και να αντιδράσουμε. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα είναι πιο τακτικά και ως εκ τούτου χρειάζεται βελτίωση στις υποδομές. Είναι φαινόμενα που πρέπει να αντιμετωπίζουν οι πόλεις, σε επίπεδο υποδομών και κυκλοφορίας. Υπάρχει όμως, έλλειψη συνεννόησης, μεταξύ αυτών που καλούνται να πάρουν τις αποφάσεις”. Οι οποίοι είναι πολλοί.

Αυτό που κατάφεραν οι αξιωματούχοι να συμβεί στην Αθήνα είναι να ‘κολλήσουν’ όλες οι βασικές αρτηρίες. “Επιπρόσθετα αποσύρθηκαν όλα τα λεωφορεία. Η λογική σε άλλες χώρες είναι να κρατούν ανοιχτές έστω κάποιες κεντρικές οδικές αρτηρίες και να λειτουργούν βασικές γραμμές μέσω μαζικής μεταφοράς. Συνεχίζει όμως, να μην υπάρχει ένας φορέας για τις μεταφορές, που να είναι υπεύθυνος και θα τροφοδοτεί την πολιτική προστασία με τα απαραίτητα δεδομένα για όλο το λεκανοπέδιο, ώστε να λαμβάνονται οι καλύτερες δυνατές αποφάσεις. Φάνηκε αυτή η έλλειψη ξεκάθαρα”.

Πώς έχει όμως, το σύστημα; Ποιος αποφασίζει για τι;

“Ο κάθε δήμος αποφασίζει για τους δικούς του δρόμους, η περιφέρεια για τους μεγάλους, ο ΟΑΣΑ για τα μέσα του, η Αττική Οδός για το δρόμο της, η εταιρία που διαχειρίζεται τη Νέα Οδό για το δικό της και το Υπουργείο για το παλιό εθνικό δίκτυο. Μετά, υπάρχουν οι δημοτικές αστυνομίες, που σε άλλες χώρες κάνουν την αστυνόμευση για την απομάκρυνση των αυτοκινήτων από σημεία που θα δημιουργήσουν πρόβλημα κατά την χιονόπτωση (είναι προληπτικό το μέσο), ενώ η τροχαία κάνει τις έκτακτες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις”.

Εδώ δεν υπάρχουν τέτοιες, πριν να είναι αργά. Και τότε σταματούν όλα. “Χωρίς έναν κεντρικό φορέα, ο κάθε δήμος δεν ξέρει ποιους δρόμους πρέπει να κρατήσει ανοιχτούς, για να βοηθήσει το συνολικό σύστημα, όπως και η περιφέρεια δεν ξέρει ποιες είναι οι προτεραιότητες της και εύλογα δεν ξέρει τι χρειάζεται να κάνει και ο ΟΑΣΑ. Χρειάζεται ένας φορέας, ώστε να λύνεται το όποιο θέμα, πριν γίνει πρόβλημα”.

Πώς κάνουν τη δουλειά, εκεί όπου ξέρουν

Στη Νέα Σμύρνη, όπου μένω δεν είδαμε κανέναν άνθρωπο του Δήμου να ασχολείται, έστω για τους τύπους, έστω στις κεντρικές οδικές αρτηρίες της πόλης. Σε μια προσπάθεια να προσφέρω μια χείρα βοηθείας (αν και ομολογώ ότι άλλο είναι που θέλω πραγματικά να προσφέρω), βρήκα τι κάνουν σε περιοχές που ενδιαφέρονται για τους πολίτες, μήπως και συγκινήσω.

Από 48 έως 24 ώρες πριν τη χιονοθύελλα πληρώματα μπορούν να ρίχνουν μείγμα νερού και αλατιού (άλμη -με το 23% να είναι αλάτι) στα πεζοδρόμια και τους δρόμους, για να μην ‘πιάσουν’ χιόνι και πάγο. Δεν συνιστάται όταν βρέχει -γιατί αραιώνεται το διάλυμα και γίνεται αναποτελεσματικό. Άνευ βροχής, το μείγμα αυτό είναι πιο αποτελεσματικό από το απλό αλάτι, ενώ δίνει χρόνο στα πληρώματα να τακτοποιήσουν την κατάσταση αφού μπορούν να το εναποθέσουν δυο μέρες πριν το ακραίο καιρικό φαινόμενο. Το κόστος για να καθαρίσει 1.600 μέτραείναι στα 5.30 ευρώ. Αν χρησιμοποιηθεί μόνο αλάτι, το κόστος ανεβαίνει στα 13 ευρώ.

Για την εκκαθάριση των δρόμων, ενώ είναι σε εξέλιξη η χιονοθύελλα, συνιστάται η χρήση αλατιού και άμμου, μετά το πέρασμα του εκχιονιστικού. Το αλάτι βοηθά στο λιώσιμο του χιονιού και του πάγου που έχει απομείνει και η άμμος στη διάσπαση του πάγου, ενώ προσθέτει επιπλέον πρόσφυση στα οχήματα.

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΒΙΡΤΖΙΝΙΑ

Στις 3 του Γενάρη στην Interstate 95 (κύριος διακρατικός αυτοκινητόδρομος βορρά-νότου, στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ), στο ύψος της Βιρτζίνια μπλοκαρίστηκαν τα πάντα -λόγω του πάγου και ατυχημάτων- για 39 ώρες. Οι άτυχοι οδηγοί δεν μπορούσαν να πάνε πουθενά, για τουλάχιστον 24 ώρες.

Η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία είχε εκδώσει προειδοποίηση για χιονοθύελλα την Κυριακή 2/1 -για το σημείο όπου συνέβη ο εγκλωβισμός-, ενημερώνοντας πως θα ξεκινήσει στη 1 τα ξημερώματα της Δευτέρας. Άρα όλοι ήξεραν τι έρχεται. Τότε πώς εγκλωβίστηκαν εκατοντάδες άνθρωποι;

Fact: Η Βιρτζίνια έχει το τρίτο μεγαλύτερο σύστημα κρατικών αυτοκινητόδρομων. Δια νόμου (1932) ο έλεγχος μεταβιβάστηκε από τις κυβερνήσεις της κομητείας, στο κράτος. Αυτοκινητόδρομοι που θα συντηρούνται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση σε άλλες πολιτείες, συχνά συντηρούνται από τη Βιρτζίνια. Ως εκ τούτου, ο σχετικός κρατικός μηχανισμός πρέπει να μοιράσει τους πόρους του σε έναν μεγάλο αριθμό αυτοκινητόδρομων -χωρίς να μπορεί να εστιάσει στους διακρατικούς. Επιπροσθέτως, η υπηρεσία Virginia Department of Transportation είναι διεφθαρμένη (χρόνια και αχαλίνωτη, όπως είχε αναφέρει ερευνητής στη Washington Post, το 2018). Υπάρχουν στοιχεία για δωροδοκίες εκατοντάδων δολαρίων μεταξύ εργολάβων εκχιονιστικών μηχανών.

Αξιωματούχοι του VDOT δήλωσαν ότι ο εγκλωβισμός οδηγών στο τμήμα νότια της Ουάσιγκτον DC (είχαν ‘κολλήσει’ 80 χιλιόμετρα) οφειλόταν σε ατυχήματα που προκάλεσε ο χιονιάς. Όπως είχαν ακινητοποιηθεί αυτοκίνητα και φορτηγά, το χιόνι συσσωρευόταν γύρω τους και έκανε ακόμα πιο δύσκολη την κατάσταση, με τις θερμοκρασίες να πέφτουν υπό το μηδέν. Οι ώρες του εγκλωβισμού ήταν τόσες που τα περισσότερα οχήματα ‘έμειναν’ και από βενζίνη -και άρα δεν υπήρχε τρόπος να ζεσταθούν οι άνθρωποι που δεν μπορούσαν να πάνε πουθενά. Αξιωματούχος είχε καταδικαστεί σε επτά χρόνια κάθειρξης, για σχέδιο δωροδοκίας 11 εκατομμυρίων δολαρίων που ‘έτρεξε’ σε μια πενταετία. Ο Άντονι Ουίλι με έναν συνεργάτη του “χρησιμοποίησαν κρυφά τις επίσημες θέσεις τους για να πλουτίσουν, ζητώντας και λαμβάνοντας δωροδοκίες σε μετρητά σε αντάλλαγμα για διάφορες ευνοϊκές επίσημες πράξεις, όπως η ανάθεση προσοδοφόρων εργασιών απομάκρυνσης χιονιού σε τοπικές εταιρείες φορτηγών, κατά τη διάρκεια του χειμώνα”.

Όλα αυτά στα λέω για να καταλάβεις πως σε όλον τον κόσμο συμβαίνουν τα ίδια. Κάπου υπάρχουν και όρια. Περίμενε λίγο. Δεν είναι το μόνο που θα σου θυμίσει κάτι.

Η υπηρεσία μεταφορών της Βιρτζίνια κλήθηκε να εξηγήσει τα φαινομενικά ανεξήγητα. Εκπρόσωπος του VDOT είπε ότι “ήμασταν προετοιμασμένοι για τη χιονοθύελλα, αλλά το χιόνι έπεσε πιο γρήγορα από ό,τι είχαμε εκτιμήσει και οι ποσότητες ήταν μεγαλύτερες, από αυτές που μπορούσαμε να διαχειριστούμε. Νταλίκες άρχισαν να ‘διπλώνουν’ στις 8.20 το πρωί τς Δευτέρας 3/1 και προκλήθηκαν συγκρούσεις. Κλείσαμε το δρόμο για 24 ώρες, για να αποφευχθεί η είσοδος άλλων οδηγών στον αυτοκινητόδρομο και να βοηθήσουμε τους εγκλωβισμένους να βγουν από αυτόν”.

Η υπηρεσία ζήτησε συγγνώμη “για τις τρομακτικές και αγχωτικές καταστάσεις” που προέκυψαν και δεσμεύτηκε να κάνει έρευνα.

Ο ειδικός ασφαλείας φορτηγών και “οδικού καιρού” (εξετάζει τις συνθήκες στις επιφάνειες των δρόμων που προκαλούνται από χιόνι, πάγο κλπ) και επικεφαλής επιστημονικός συνεργάτης του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Μεταφορών της Βιρτζίνια, Andy Alden εξήγησε στην Washington Post τους ευρύτερους παράγοντες που συνέβαλαν στην πανωλεθρία.

Γιατί τα βαρέα οχήματα αλλάζουν όλο το ‘παιχνίδι’

Η πρώτη ερώτηση που κλήθηκε να απαντήσει ήταν γιατί είναι δύσκολο να βγάλεις τις νταλίκες και τα φορτηγά από τους αυτοκινητόδρομους. “Τα φορτηγά είναι τελείως διαφορετική περίπτωση, από τα ελαφρά οχήματα. Δεν είναι το ίδιο προηγμένα και δεν υπάρχει δυνατότητα να γνωρίζουμε την κατάσταση των φρένων και των ελαστικών τους. Τις περισσότερες φορές δεν φροντίζονται πραγματικά καλά. Τα ελαστικά είναι κατασκευασμένα για μακροχρόνια λειτουργία και οικονομία -και όχι βάσει πρόσφυσης. Όταν βάζεις στην εξίσωση τον πάγο, αντιλαμβάνεται κανείς πως με το φρένο ‘διπλώνουν’. Αυτή είναι η φυσική των πραγμάτων. Μόλις συμβεί το πρώτο ‘δίπλωμα’ ακυρώνονται όσα είχαν προβλεφτεί, για τη γενικότερη διαχείριση της κατάστασης.

Επειδή τα φορτηγά είναι βαριά είναι δύσκολο να απομακρυνθούν. Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιούμε για τη μετακίνηση, υπόκειται στην ίδια ολίσθηση με τα φορτηγά. Είναι μια πολύπλοκη διαδικασία”.

Οι πολίτες που εγκλωβίστηκαν κατηγόρησαν το VDOT πως δεν ήταν σε θέση να διαχειριστεί 5 εκατοστά χιονιού, τη στιγμή που άλλες πολιτείες τα καταφέρνουν με πολύ μεγαλύτερο ύψος. “Το VDOT προετοιμάζεται αρκετά καλά, πάντα. Έχει εργολάβους ή δικούς του ανθρώπους που κάθονται σε εκχιονιστικά μηχανήματα, στην άκρη του δρόμου και είναι έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να πιάσουν δουλειά. Βασίζονται ωστόσο, στην ικανότητα τους να πάνε τα εκχιονιστικά εκεί όπου πρέπει. Όταν έχεις μια σύγκρουση ή έχει μπλοκαριστεί ολόκληρος ο δρόμος, ουδείς μπορεί να κουνηθεί. Συμπεριλαμβανομένων των εκχιονιστικών, που δεν έχουν μαγικές ικανότητες να παρακάμψουν το μποτιλιάρισμα. Αν δεν υπήρχαν ‘διπλώματα’ και συγκρούσεις, θα έκαναν τη δουλειά τους”.

Το αλάτι δεν το ρίχνεις ανά πάσα ώρα και στιγμή

Όταν βγήκε ο ήλιος, τα συνεργεία είχαν να αντιμετωπίσουν 3 πόντους πάγου, με τον απεγκλωβισμό να κρατά πολύ περισσότερο από όσο είχε εκτιμηθεί. “Συνήθως η υπηρεσία κάνει προεργασία και ρίχνει αλάτι, όταν ξέρει πως έρχεται χιονοθύελλα. Εν προκειμένω όμως, του χιονιού προηγήθηκε βροχή που θα ξέβραζε την όποια προετοιμασία. Κάτι άλλο που πρέπει να σκεφτούμε όλοι, είναι ότι το αλάτι που ρίχνουμε στους δρόμους είναι πολύ καταστροφικό. Καταστρέφει τα αυτοκίνητα μας, τις υποδομές και μολύνει το περιβάλλον. Επομένως, δεν θέλετε να βγείτε εκεί έξω και να ρίξετε ένα ολόκληρο μάτσο αλάτι, ανά πάσα στιγμή, ειδικά όταν ξέρετε ότι απλώς θα ξεβραστεί στα αυλάκια και είναι τόσο μολυσμαντικά που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία των ανθρώπων -όταν φτάσουν στα αποθέματα νερού”.

Υπάρχει ελπίδα;

“Πάνω από όλα, χρειάζεται καλή επικοινωνία. Στο Virginia Tech Transportation Institute εργαζόμαστε εδώ και χρόνια πάνω σε αυτό που έχουμε ονομάσει ‘σύστημα συνδεδεμένων οχημάτων’. Είναι μια συσκευή που μπαίνει στο αυτοκίνητο μας και παρέχει πληροφορίες για τέτοιου τύπου συνθήκες, σε πραγματικό χρόνο -εντός του οχήματος. Οπότε δεν χρειάζεται να βασίζεστε στο κινητό σας τηλέφωνο ή σε όποιον άλλον τρόπο σας δίνει πληροφορίες ή να ανησυχείτε για τις πινακίδες που υπάρχουν πάνω στους δρόμους. Όχι μόνο ενημερώνει για τα προβλήματα που υπάρχουν μπροστά σας, αλλά δίνει και εναλλακτικές διαδρομές, όπως και ποιοι εκ των δρόμων που θα συναντήσετε είναι ολισθηροί -μπορείτε και να κάνετε σχετικές αναφορές.

Αυτό που προβλέπουμε για το μέλλον, είναι πως τα ίδια τα αυτοκίνητα θα λειτουργούν σαν ανιχνευτές στο περιβάλλον, θα μοιράζονται πληροφορίες με τους οδηγούς που πλησιάζουν στα ίδια σημεία και με τους ανθρώπους που κάνουν τη συντήρηση στους δρόμους, ώστε να ξέρουν πού πρέπει να δράσουν”.

Πώς μπορείς να βοηθήσεις εγκλωβισμένους οδηγούς

Σε ό,τι αφορά την έρευνα που διατάχθηκε, ο Αμερικανός ερευνητής είπε πως “θα ήθελα να μάθω περισσότερα για τη μηχανική του τι συνέβη στην επιφάνεια του οδοστρώματος. Είχαμε ασυνήθιστα αυξημένη θερμοκρασία, πριν έλθει η βροχή και μετά το χιόνι και το κρύο. Εάν δεν μπορούμε να κάνουμε προεργασία, ώστε να βοηθήσουμε τους οδηγούς, τι μπορούμε να κάνουμε; Σίγουρα πρέπει να διαχειριστούμε όσα προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή -γιατί θα τα ξαναβρούμε μπροστά μας. Σκέφτομαι πως οι λύσεις μπορεί να είναι τεχνολογικές.

“Όταν όμως, υπάρχουν εγκλωβισμένοι οδηγοί πώς μπορούμε να τους προσεγγίσουμε; Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε drones για να στείλουμε προμήθειες -όπως φαγητό, κουβέρτες ή φάρμακα που ενδεχομένως να χρειάζονταν κάποιοι. Αυτή είναι τεχνολογία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σήμερα”.