Δεμίρης: Από πού κρατά η σκούφια του

Το επώνυμο «Δεμίρης» σημαίνει «σιδεράς», από τον τούρκικο όρο «demir», που σημαίνει σίδερο. Επίσης, το επώνυμο απαντάται και ως «Ντεμίρης», αλλά και «Ντεμοίρης», με αλλαγή του θέματος (ντεμίρ) με το ουσιαστικό «μοίρα», ώστε να απαλειφθεί η τουρκική προέλευση του επωνύμου, και να αποκτήσει αυτό μια «ελληνικότητα».

Επίσης, από το «ντεμίρ», το σίδερο, παράγονται και άλλα επώνυμα, με διαφορετικές παραγωγικές καταλήξεις, ανάλογα τη γεωγραφική εξάπλωση του επωνύμου. Έτσι, έχουμε τον Ντεμερτζή, και τον Δεμερτζή, δηλαδή τον σιδερά, τον σιδηρουργό, αλλά και τον Δερμιτζάκη ή Ντερμιτζάκη (στην Κρήτη). Ο γιος του σιδερά είναι ο Δεμιρτζόγλου ή Ντεμιρτζόγλου. Κάποιοι από τους αρχικούς φορείς του μικρασιατικού ονόματος, να πούμε πως το μετέφρασαν στα ελληνικά, όταν ήλθαν ως πρόσφυγες μετά την Μικρασιατική Καταστροφή: έτσι έχουμε το επώνυμο «Σιδηρόπουλος», που είναι κατά λέξη μετάφραση του Ντερμιντζόγλου.

Να συμπληρώσω πως, επειδή η τέχνη του σιδερά είναι πολύ σημαντική, και απαραίτητη σε κάθε κοινωνία, καθώς ο σιδηρουργός παραδοσιακά κατασκεύαζε τα εργαλεία, τα σκεύη και τα όπλα των ανθρώπων, τα επώνυμα που προκύπτουν από την επαγγελματική ιδιότητα του σιδερά είναι πολύ κοινά στην Ευρώπη.

Στην Αγγλία οι Σμιθ κατάγονται απο σιδεράδες, στη Γερμανία είναι οι Σμιτ, Φερέιρα στην Πορτογαλία, Φεράρι ή Φερέρο στη Ιταλία, Λεφέβρ στη Γαλλία, Σμιτς στην Ολανδία, Κόβακς στην Ουγγαρία, ενώ οι Βέλγοι καταγόμενοι από σιδηρουργούς ονομάζονται Ντε Σμετ.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.