Αυτά είναι τα ξηρότερα μέρη του πλανήτη μας

Παρόλο που η Ανταρκτική μας παραπέμπει σε μια εικόνα του χιονισμένου εδάφους, οι Dry Valleys είναι το πιο ξηρό σημείο του κόσμου. Οι κοιλάδες αυτές που βρίσκονται στην Ανταρκτική έχουν εξαιρετικά χαμηλή υγρασία και σχεδόν κανένας πάγος ή χιόνι δεν καλύπτει τη περιοχή αυτή στην ήπειρο.

Τα κοντινά βουνά είναι αρκετά υψηλά ώστε να εμποδίζουν τη ροή του πάγου από τη θάλασσα να φτάσει στις κοιλάδες. Οι μοναδικές αυτές συνθήκες προκαλούνται εν μέρει από ισχυρούς καταβατικούς ανέμους που συμβαίνουν όταν πολύ ψυχρός και πυκνός αέρας κατεβαίνει από τα βουνά .

Οι άνεμοι μπορούν να φτάσουν ταχύτητες 200 mph (322 km / h), η μάζα του αέρα με αυτόν το τρόπο να θερμαίνεται και καθώς κατεβαίνουν να εξατμίζουν όλο το νερό, τον πάγο και το χιόνι που τυχόν μεταφέρουν. Οι κοιλάδες αυτές θεωρούνται το πλησιέστερο σε οποιοδήποτε από τα περιβάλλοντα της Γης στον πλανήτη Άρη και οι επιστήμονες μελετούν το οικοσύστημα αυτής της περιοχής για να καταλάβουν καλύτερα την επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη.

Μετά τις Dry Valleys , το δεύτερο πιό άνυδρο μέρος του κόσμου είναι η έρημος Ατακάμα (Desierto de Atacama) που βρίσκεται στη βόρεια Χιλή. Αποτελεί ουσιαστικά μια άνυδρη πεδιάδα αποτελούμενη από λεκάνες αλάτων, άμμου και ξερής λάβας, εκτεινόμενη από τις Άνδεις έως τον Ειρηνικό Ωκεανό. Έχει ηλικία 15 εκατομμυρίων ετών και είναι 100 φορές πιο ξηρή από την Κοιλάδα του Θανάτου στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Μάλιστα κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ της πλέον μακροχρόνιας ξηρασίας, καθώς έχει καταγραφεί περίοδος 400 ετών χωρίς βροχή, έως το 1971.

Η έρημος οφείλει την έντονη ξηρασία της σε μια σταθερή αναστροφή της θερμοκρασίας λόγω του βορειοανατολικού ρεύματος Humboldt και της παρουσίας του ισχυρού αντικυκλώνα του Ειρηνικού. Η υψηλή ατμοσφαιρική πίεση σε αυτή την περιοχή πάνω από τις Άνδεις προκαλεί τον ξηρό και ψυχρό αέρα από τα ανώτερα υψόμετρα να συμπιεστεί και να κατέβει στη γη. Αυτός ο ξηρός αέρας δεν έχει σχεδόν κανένα υδρατμό ώστε να μπορεί να θερμανθεί εύκολα από τον ήλιο και προκαλούνται υψηλές θερμοκρασίες εδάφους με πολύ χαμηλή υγρασία. Επίσης η Atacama δεν έχει βροχοπτώσεις λόγω του τύπου της ομβροσκιάς της περιοχής.

Στην περιοχή ο ζεστός, υγρός τροπικός αέρας που πνέει από τα ανατολικά δίνει πολλές βροχές στο τροπικό δάσος της Νότιας Αμερικής, καθώς ανέρχεται στην ανατολική πλευρά των Άνδεων. Τα βουνά αυτά είναι τόσο ψηλά σε υψόμετρο που ο υγρός αέρας συμπυκνώνεται και βρέχει στην ανατολική πλευρά τους. Καθώς όμως ο αέρας κατεβαίνει στην άλλη πλευρά της οροσειράς, θερμαίνεται, αποβάλλει την υγρασία του και έτσι δεν πέφτει ούτε σταγόνα στο έδαφος κάτω. Το ίδιο ακριβώς πράγμα γίνεται και στην Ανταρκτική .

Υπήρξε ή υπάρχει ζωή στην Ατακάμα;

Πολλοί άνθρωποι έχουν την άποψη ότι οι έρημοι είναι μέρη που εγκαταλείφθηκαν από τη Μητέρα Φύση , διότι κανένας δεν θα ήθελε πιθανώς να ζήσει σε ένα τόσο ξηρό μέρος Παρόλο που είναι δύσκολο να βρεθεί κάτι να ζει στην Atacama, υπάρχουν κάποιοι μικροί θάμνοι ή φυτά τα οποία στηρίζουν τη ζωή των ζώων και των εντόμων. Ορισμένα είδη φυτών έχουν προσαρμοστεί καλά σε αυτό το ξηρό περιβάλλον, αναπτύσσοντας ρίζες που φτάνουν πολύ βαθιά στο έδαφος συλλέγοντας νερό από κάτω, ενώ υπάρχουν κοπάδια φλαμίνγκων που ζουν μέσα και γύρω από κάποιες μικρές λίμνες. Υπάρχουν ακόμη και άνθρωποι που ζουν στην Atacama. Συγκεκριμένα υπάρχει μια πόλη που ονομάζεται Calama που υπάρχουν μοτέλ, εστιατόρια και καταστήματα, αλλά σίγουρα δεν είναι ο κανόνας. Ως επί το πλείστον, η Atacama είναι ένα πολύ μοναχικό μέρος. Σίγουρο όμως είναι οτι άνθρωποι έχουν ζήσει στην Atacama πρίν πολλές χιλιάδες χρόνια, με βάση τα πολιτιστικά κειμήλια και τα τεχνουργήματα που έχουν βρει οι αρχαιολόγοι. Οι Ινδιάνοι της Νότιας Αμερικής που έχουν ζήσει στην έρημο κατά τη διάρκεια των χιλιετιών έχουν αφήσει λείψανα από τον πολιτισμό τους ακόμη και από τους ίδιους. Επειδή η Atacama είναι τόσο ξηρή, τα οστά από τα σώματα των θαμμένων Ινδών έχουν αποξηρανθεί τέλεια και έχουν διατηρηθεί σαν μούμιες.

Ορισμένες από τις παλαιότερες μούμιες που βρέθηκαν οπουδήποτε στη γη έχουν προέλθει από την έρημο Atacama και έχουν ημερομηνία 9 000 ετών Διαβάστε παρακάτω την τελευταία εξήγηση για την δήθεν “εξωγήινη μούμια“ της Ατακάμα που βλέπουμε στην παραπάνω εικόνα ! Πρέπει πάντως να σημειώσουμε οτι σχετικά πρόσφατα στη «λεκάνη» του Ταρίμ, στην επαρχία Xinjang της Κίνας, εκεί που βρίσκεται η έρημος Τάκλα Μακάν, ανακαλύφθηκαν μούμιες με ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά το 2014. Οι μούμιες είναι σχεδόν 4000 ετών, αφού χρονολογούνται από το 2000 π.χ και οι οποίες λόγω του χρώματός τους, ονομάστηκαν «λευκές μούμιες».Εξαιτίας της ξηρασίας της ερήμου, και εκεί πολλές από τις μούμιες διατήρησαν τα χαρακτηριστικά τους, ενώ σώθηκαν και αρκετά ενδύματα….

Η συγκομιδή νερού από… ομίχλη

Σε μερικές από τις πιο ξηρές περιοχές του πλανήτη, όπου οι βροχοπτώσεις είναι σπάνιες ή και ανύπαρκτες, μερικά εξειδικευμένα φυτά και έντομα έχουν επινοήσει έξυπνες στρατηγικές για να εξασφαλίσουν το νερό που είναι απαραίτητο για τη ζωή τους : Το αντλούν από τον αέρα, μέσα από την ομίχλη που παρασύρεται μέσα από τους ζεστούς ωκεανούς . Οι ερευνητές του MIT, εργάζονται σε συνεργασία με συναδέλφους τους στη Χιλή και επιδιώκουν να μιμηθούν αυτή την τεχνική σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα, παρέχοντας σημαντικές ποσότητες καθαρού πόσιμου νερού σε περιοχές όπου υπάρχουν λίγες εναλλακτικές λύσεις. Η συγκομιδή ομίχλης, όπως είναι γνωστή η τεχνική, δεν είναι μια νέα ιδέα: Τα συστήματα που χρησιμοποιούν αυτό το αερόφερτο πόσιμο νερό ήδη υπάρχουν σε τουλάχιστον σε 17 έθνη. Αλλά η νέα έρευνα δείχνει ότι η αποτελεσματικότητά της σε ήπια ομίχλη μπορεί να βελτιωθεί τουλάχιστον πεντε φορές καθιστώντας την πιο εφικτή και πρακτική από τις υπάρχουσες.

Τα συστήματα συγκομιδής ομίχλης γενικά αποτελούνται από ένα κατακόρυφο πλέγμα, κάτι σαν ένα υπερμεγέθες δίχτυ τένις. Κλειδί για την αποτελεσματική συγκομιδή των μικροσκοπικών αιωρούμενων σταγονιδίων της ομίχλης είναι τρεις βασικές παράμετροι, που διαπίστωσαν οι ερευνητές : το μέγεθος των νημάτων σε αυτά τα δίχτυα, το μέγεθος των οπών μεταξύ αυτών των νημάτων και η επίστρωση που εφαρμόζεται στα νημάτια.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο έλεγχος του μεγέθους και της δομής του πλέγματος και η φυσική και χημική σύνθεση αυτής της επίστρωσης ήταν ουσιώδους σημασίας για την αύξηση της αποτελεσματικότητας συλλογής ομίχλης. Λεπτομερείς υπολογισμοί και εργαστηριακές δοκιμές υποδεικνύουν ότι η καλύτερη απόδοση προέρχεται από ένα πλέγμα από νήματα από ανοξείδωτο χάλυβα που είναι περίπου τρείς έως τέσσερις φορές μεγαλύτερο από το πάχος μιας ανθρώπινης τρίχας και με απόσταση περίπου διπλάσια από αυτή των ινών. Επιπλέον, το πλέγμα είναι επικαλυμμένο με εμβάπτιση, χρησιμοποιώντας ένα διάλυμα που μειώνει ένα χαρακτηριστικό που ονομάζεται υστέρηση γωνίας επαφής. Αυτό επιτρέπει στα μικρά σταγονίδια να γλιστρήσουν πιο εύκολα προς τα κάτω στο συλλέκτη μόλις σχηματιστούν καθώς ο άνεμος μεταφέρει το ρεύμα ομίχλης.

Ενώ τα συστήματα που αναπτύσσονται σήμερα στα παράκτια βουνά στην άκρη της ερήμου Atacama τείνουν να αποδώσουν μερικά λίτρα πόσιμου νερού ημερησίως για κάθε τετραγωνικό μέτρο των ματιών, οι θεωρητικοί υπολογισμοί δείχνουν ότι τα νέα σχεδιασμένα συστήματα που μπορούν να λειτουργούν με την επίδραση των ισχυρών ανέμων και των πυκνών ομιχλών σε ορισμένες περιόδους του έτους θα μπορούσαν να αποφέρουν μέχρι και 12 λίτρα την ημέρα ή περισσότερο, λένε οι ερευνητές.

Συλλογές ομίχλης και στην Ελλάδα

Όσο και να σας φανεί παράξενο στην Ελλάδα, στο Επιστημονικό Κέντρο Ολύμπου (Ε.Κ.Ο.), είχαν εγκατασταθεί για πρώτη φορά συλλογείς ομίχλης από το 1963 και μετά, καθ’ όλη την περίοδο λειτουργίας του Ε.Κ.Ο. σύμφωνα με τον καθηγητή Κυριαζόπουλο . Η κατασκευή των συλλογέων βασίστηκε στη μέθοδο του Grunow από τον οποίο πήραν και το όνομα τους.

Στην φωτογραφία διακρίνονται βροχόμετρα με συλλογέα ομίχλης Grunow (το αριστερό και χωρίς συλλογέα ( το δεξί ) , ενω στο βάθος υπάρχει συλλογέας ομίχλης Grunow ύψους 3μ. ( ΑΠΘ-Πηγή: Kyriazopoulos , 1968) Αυτός ο Αλπικός Μετεωρολογικός Σταθμός που βρίσκεται στην κορυφή Άγιος Αντώνιος λειτουργεί από το 1963 έως και σήμερα, μόνο κατά τους θερινούς μήνες και μέχρι το 1984 ήταν στελεχωμένος με το επιστημονικό προσωπικό του Τομέα Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του ΑΠΘ. Θυμάμαι τον αείμνηστο Μπάμπη Σαχσαμάνογλου που μας δίδασκε Μετεωρολογία το 1977, να μας διηγείται πολλές ιστορίες από τη ζωή στο παρατηρητήριο του Ολύμπου.

Από το 1984 που σταμάτησε να στελεχώνεται ο σταθμός γίνεται προσπάθεια, να λειτουργεί ο Σταθμός αυτόματα. Όμως, οι πολύ αντίξοες καιρικές συνθήκες (καταιγίδες, κεραυνοί, κλπ) είναι η αιτία της μη συνεχούς και εύρυθμης λειτουργίας του. Σημειώνουμε οτι το κτίριο του Επιστημονικού Κέντρου Ολύμπου κτίστηκε στα πλαίσια προγράμματος, χρηματοδοτούμενο από το Ν.Α.Τ.Ο. Πρόκειται για τον υψηλότερο Αλπικό Μετεωρολογικό Σταθμό της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου.

Καθίσταται προφανές οτι κατά το παρελθόν στο Επιστημονικό Κέντρο Ολύμπου γινόταν έρευνες σχετικές με την μέθοδο συλλογής ομίχλης . Πρακτικές που βλέπουμε σήμερα να εφαρμόζουν ιδρύματα άλλων κρατών και να αποκομίζουν σημαντικά οφέλη από την “εξαγωγή τεχνογνωσίας “ σε άλλες χώρες.