ΕΙΝΑΙ ΑΠΙΑΣΤΟ ΟΝΕΙΡΟ Η ΑΝΟΣΙΑ ΤΗΣ ΑΓΕΛΗΣ;

Την ολοκλήρωση των εμβολιασμών κατά του κορονοϊού στο 50% του ενήλικου πληθυσμού της χώρας μέσα στον Ιούλιο, φιλοδοξεί να πετύχει η Κυβέρνηση, δημιουργώντας ένα ικανοποιητικό τείχος ανοσίας έναντι της επέλασης της επιδημίας. Ακόμη και τότε όμως θα απέχει σημαντικά από την επίτευξη της ονομαζόμενης ανοσίας της αγέλης η οποία απαιτεί περί το 60-70% των πολιτών να έχουν αντισώματα κατά του ιού.

Εμβολιασμοί κατά του κορονοϊού διενεργούνται αυτή τη στιγμή σε όλο τον κόσμο όμως η διενέργεια τους γίνεται με εντελώς διαφορετικές ταχύτητες. Υπάρχουν χώρες όπως το Ισραήλ, η Μεγάλη Βρετανία, η Μάλτα και φυσικά οι Ηνωμένες Πολιτείες που τα ποσοστά εμβολιασμού ξεπερνούν το 70%, τουλάχιστον με μία δόση και άλλες χώρες όπως η πολύπαθη Ινδία που το ποσοστό αυτό ανέρχεται ελαφρά πάνω από το 10%.

Η σημείωση αυτή γίνεται καθώς σε μία πανδημία, η επίτευξη ανοσία της αγέλης σε μία μόνο χώρα δεν αποτελεί εγγύηση για τη λήξη της διασποράς του ιού, εκτός κι αν η χώρα αυτή απομονωθεί πλήρως.

Η χώρα μας παρουσιάζει μια μέση ταχύτητα εμβολιασμών, με το τέλος του τρέχοντος μήνα να την βρίσκει με το περίπου 55% του συνολικού πληθυσμού και άνω του 60% του ενήλικου πληθυσμού, να έχει λάβει τουλάχιστον μία δόση. Το ποσοστό αυτό είναι σχετικά ικανοποιητικό όμως απέχει πολύ από το ιδανικό.

Τι είναι η ανοσία της αγέλης

Τις τελευταίες ημέρες γίνεται αρκετή συζήτηση για την επίτευξη της «ανοσίας της αγέλης», καθώς και για το «κτίσιμο τείχους ανοσίας» μέσω εμβολιαστικής κάλυψης για τον SARS-CoV-2. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε τις επισημάνσεις Ελλήνων επιστημόνων σχετικά με το τι εννοούμε με όλους αυτούς τους όρους.

Με τον όρο «τείχος ανοσίας» συχνά εννοείται το φαινόμενο της «συλλογικής ανοσίας» δηλαδή του ποσοστού του πληθυσμού που έχει εμβολιαστεί καθότι όσο μεγαλύτερο είναι αυτό το ποσοστό, τόσο δυσκολότερα μεταδίδεται ο ιός σε έναν πληθυσμό.

Η «ανοσία της αγέλης» είναι το επίπεδο συλλογικής ανοσίας μετά το οποίο η εξάπλωση του παθογόνου δεν επαρκεί για να συντηρήσει την επιδημία, οπότε σε βάθος χρόνου η επιδημία σβήνει. Πόσο πιθανό είναι να μπορέσουμε να φτάσουμε όμως σε φαινόμενα «ανοσίας της αγέλης» και ποιο είναι αυτό το ποσοστό; Οι εκτιμήσεις με τα απλά μοντέλα προβλέπουν ανοσία της αγέλης όταν το ποσοστό ανοσίας φτάσει το 60-70%. Η ακριβής εκτίμηση, όμως, για φαινόμενα «ανοσίας της αγέλης» είναι αρκετά πιο πολύπλοκη.

Ο Επίκουρος Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γκίκας Μαγιορκίνης και ο Καθηγητής Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ), συνοψίζουν τα πρόσφατα δεδομένα.

Καταρχήν, οι κλινικές δοκιμές των εμβολίων του SARS-CoV-2 που έχουν πάρει άδεια κυκλοφορίας στην Ευρώπη έδειξαν αποτελεσματικότητα πάνω από 70% (σε μερικές περιπτώσεις ακόμη και πάνω από 90%. Μελέτες που διεξάχθηκαν στη συνέχεια έδειξαν ότι ο εμβολιασμός αποτρέπει και τη μόλυνση και την μετάδοση σε ποσοστά που αγγίζουν το 60-80%.

Από την άλλη, η αποτελεσματικότητα και η διάρκεια της ανοσίας, που είναι σημαντικά για το φαινόμενο της «ανοσίας της αγέλης», φαίνεται ότι διαφοροποιούνται με την ηλικία. Ευτυχώς, η μεταδοτικότητα φαίνεται να διαφοροποιείται με την ηλικία ανάλογα με την αποτελεσματικότητα του εμβολίου, δηλαδή στα άτομα που είναι περισσότερο μεταδοτικά (νέοι) προβλέπεται ότι το εμβόλιο θα είναι και πιο αποτελεσματικό.

Επίσης σημαντικό ρόλο φαίνεται ότι παίζει το γεγονός ότι ο ιός μεταδίδεται σε μεγάλο βαθμό με δυναμική υπερμετάδοσης. Τα μαθηματικά μοντέλα που λαμβάνουν υπόψιν την υπερμετάδοση προβλέπουν «ανοσία της αγέλης» σε χαμηλότερα ποσοστά συλλογικής ανοσίας.

Ομοίως, μεγάλο ρόλο φαίνεται να παίζει και η δομή του κοινωνικού δικτύου και η σταθερότητα αυτής της κοινωνικής δομής. Μαθηματικά μοντέλα προβλέπουν ότι ανοσοποίηση ατόμων με κεντρικό ρόλο στην κοινωνική δομή παίζει ρόλο «firewall» (με έννοια παρόμοια με αυτήν που υπάρχει για τα δίκτυα υπολογιστών) και μπορεί να διακόψει την μετάδοση του ιού σε επίπεδα αρκετά χαμηλότερα από τα ποσοστά που προβλέπονται για «ανοσία της αγέλης». Μέσω αυτής της θεωρίας μπορεί να εξηγηθεί η υποχώρηση του πρώτου κύματος πριν επιτευχθούν τα ποσοστά της «ανοσίας της αγέλης» σε χώρες που δεν εφάρμοσαν το lockdown.

Τέλος η έλευση μεταλλαγμένων στελεχών που φαίνεται ότι μειώνουν την αποτελεσματικότητα των εμβολίων στην λοίμωξη και μετάδοση του ιού είναι πιθανόν να επηρεάσουν τη συλλογική ανοσία.

Λόγω του μίγματος αυτών των παραγόντων είναι εξαιρετικά δύσκολο να εκτιμηθεί αν είναι δυνατόν να επιτευχθεί το φαινόμενο της «ανοσίας της αγέλης» που θα οδηγήσει σε εξαφάνιση της επιδημίας αν και είναι πλέον δεδομένο ότι η επίδρασή του μαζικού εμβολιασμού γίνεται εξαιρετικά σημαντική όταν η κάλυψη υπερβαίνει το 50% του πληθυσμού. Σε κάθε περίπτωση τα εμβόλια θα αποτελέσουν τον κεντρικό πυλώνα της επιστροφής στην προ-πανδημική εποχή είτε ελαχιστοποιώντας την επίδραση του ιού στο σύστημα υγείας μέσω του υψηλού ποσοστού συλλογικής ανοσίας είτε συνεπικουρώντας στην πλήρη εξάλειψη του ιού μέσω της «ανοσίας της αγέλης».

Εμβολιαστικός εθνικισμός ή οικουμενική εμβολιαστική κάλυψη;

Εάν αναρωτηθούμε ποιος θα πρέπει να έχει προτεραιότητα στον εμβολιασμό – ένας υγιής 12χρονος ή ένας υγειονομικός 57χρονος που καθημερινά φροντίζει ασθενείς με COVID-19 – η κοινή γνώμη θα ήταν σαφώς υπέρ του δεύτερου. Επομένως, γιατί να μην υπάρχει μια οικουμενική προσέγγιση στην εποχή της πανδημίας και αντ’ αυτού να παρατηρούμε μεγάλες ανισότητες από χώρα σε χώρα;

Χαρακτηριστικό είναι ότι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις στις ΗΠΑ τουλάχιστον το 70% των Αμερικανών προβλέπεται να έχουν εμβολιαστεί με τουλάχιστον 1 δόση έως τις 4 Ιουλίου 2021. Παράλληλα, στην Ινδία το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης αγγίζει το 11%, ενώ λιγότεροι από τους μισούς υγειονομικούς υπαλλήλους έχουν εμβολιαστεί τη στιγμή που η πανδημία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

Η επίτευξη της συλλογικής ανοσίας έναντι του SARS-CoV-2 σαφώς και αποτελεί πρωταρχικό μέλημα κάθε χώρας για τους πολίτες της ώστε να επιτευχθεί μια κανονικότητα στην κοινωνικο-οικονομική ζωή της χώρας. Ο εμβολιασμός των παιδιών θα συνεισφέρει προς αυτή την κατεύθυνση, ωστόσο, σύμφωνα με τον διεθνούς φήμης λοιμωξιολόγο Δρ Anthony Fauci, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τον ακριβή αριθμό των εμβολιασθέντων που απαιτείται για τη συλλογική ανοσία. Επομένως, δεν μπορούμε να παραβλέπουμε τις αναπτυσσόμενες χώρες του κόσμου που βιώνουν πλέον χειρότερη υγειονομική κρίση από τις αναπτυγμένες.

Η εικόνα στην Ελλάδα

Αναφερθήκαμε στην ανοσία του πληθυσμού μιλώντας κυρίως με “στεγνά” ποσοστά που εκφράζουν ένα μέσο όρο σε επίπεδο επικράτειας .Ένας όμως παράγοντας που είναι σημαντικός είναι το τι συμβαίνει τοπικά. Το να έχουμε εμβολιάσει συνολικά στη χώρα το 50-60% των ενηλικών, δεν εξασφαλίζει την αναχαίτιση της επιδημίας καθώς μπορεί να εκδηλωθούν τοπικές επιδημίες με εξάρσεις.

Αξίζει δούμε τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη χώρα.

Από τη μία μεριά έχουμε 5 περιφέρειες με πάνω από το 50% του πληθυσμού να έχει λάβει έστω μία δόση και άλλες 6 με πάνω από 40%. Οι περιοχές αυτές σύμφωνα με το lab.imedd.org είναι:

• Π.Ε. Κέας – Κύθνου 76,5%
• Π.Ε. Μήλου 70,93%
• Π.Ε. Ιθάκης 59,83%
• Π.Ε. Καρπάθου 53,19%
• Π.Ε. Βόρειου Τομέα Αθηνών 52,39 %
• Π.Ε. Άνδρου 47%
• Π.Ε. Ικαρίας 46,46%
• Π.Ε. Τήνου 44,8%
• Π.Ε. Σποράδων 44,2%
• Π.Ε. Θήρας 40,53%
• Π.Ε. Θάσου 40,41%

Από την άλλη μεριά έχουμε 5 περιοχές με ποσοστό από 20% και κάτω, δηλαδή ένα ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό. Συγκεκριμένα:

• Π.Ε. Ξάνθης 20,51%
• Π.Ε. Ροδόπης 20,4%
• Π.Ε. Πειραιώς 19,95%
• Π.Ε. Ανατολικής Αττικής 15,33%
• Π.Ε. Δυτικής Αττικής 13,96%

Βλέπουμε δηλαδή πως ακόμη και στην Αττική η εμβολιαστική κάλυψη σε βασικές περιοχές είναι ιδιαίτερα χαμηλή. Βέβαια οι διαφορές ανά περιφέρεια στον πολυπληθέστερο νομό της χώρας έχουν να κάνουν και με το γεγονός ότι η εμβολιαστική κάλυψη αποτυπώνει το σημείο που έγινε ο εμβολιασμός και όχι την περιοχή διαμονής του εμβολιασμένου πολίτη.

Γι’ αυτό διαπιστώνεται υψηλή κάλυψη στο περιφέρεια Βορείου Αττικής καθώς εκεί βρίσκεται το Μεγα Εμβολιαστικό Κέντρο Προμηθέας. Από την άλλη μεριά ιδιαίτερα χαμηλά είναι η περιοχή της Δυτικής Αττικής όπου βρίσκεται αντίστοιχα το Μεγα Εμβολιαστικό Κέντρο Περιστερίου.

Η κατάσταση λοιπόν είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την επίτευξη ανοσίας σε σημαντικές περιοχές και σίγουρα ο ιός καιροφυλακτεί.