Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Η πολυπλοκότητα, οι αριθμοί που δεν λένε πάντα την αλήθεια και οι αναγκαίες πρωτοβουλίες

Η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν είναι ένα καινούργιο θέμα. Υπήρχε, υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει όσο η ανθρωπότητα δραστηριοποιείται σε συνθήκες αστικού περιβάλλοντος. Βέβαια, το γεγονός ότι συνεχώς εδώ και δεκαετίες “ανακαλύπτουμε” ξανά και ξανά αυτό το σοβαρό ζήτημα μόνο θετικό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί, αφού αυτό σημαίνει ότι τόσο λιγότερα κάνουμε για το λύσουμε. Πριν λίγες ημέρες, νέα στατιστικά δεδομένα που είδαν το φως της δημοσιότητας επανέφεραν το θέμα, με πολλά ΜΜΕ ανά τον κόσμο να “πέφτουν από τα σύννεφα”.

Τα δεδομένα αυτά της διεθνούς επιστημονικής έρευνας με τίτλο “Η κατάσταση του Παγκόσμιου Αέρα 2019″ (State of Globar Air-SOGA), ανέφεραν πως η ρύπανση του αέρα, τόσο στο περιβάλλον όσο και σε κλειστούς χώρους, «κόβει» κατά μέσο όρο 20 μήνες ζωής από το προσδόκιμο ζωής ενός παιδιού που γεννιέται σήμερα στη γη. Επιπλέον ανέφεραν ότι περίπου το 92% του παγκόσμιου πληθυσμού συνεχίζει να ζει σε περιοχές όπου η συγκέντρωση μικροσωματιδίων ΡΜ2,5 στον αέρα υπερβαίνει το επίπεδο που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί υγιές.

Η ρύπανση του αέρα, σύμφωνα με την ίδια έκθεση, συμβάλλει σχεδόν στο 10% των θανάτων διεθνώς και το 2017, προκαλώντας σχεδόν πέντε εκατομμύρια πρόωρους θανάτους, υπήρξε η τέταρτη αιτία πρόωρου θανάτου. Η ρύπανση του αέρα εκτιμάται ότι εμπλέκεται στο 41% των θανάτων διεθνώς από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, το 20% των περιστατικών διαβήτη τύπου 2, το 19% των περιπτώσεων καρκίνου των πνευμόνων, το 16% των περιπτώσεων ισχαιμικής νόσου και το 11% των θανάτων από εγκεφαλικό, σύμφωνα με τη νέα μελέτη.

Όλα αυτά τα δεδομένα μας έκαναν να απευθυνθούμε στους ανθρώπους της επιστημονικής κοινότητας που μελετούν το ζήτημα εδώ και δεκαετίες, διαπιστώνοντας τελικά πως οι αριθμοί αυτοί στερούνται πλήρους αξιοπιστίας μιας και ο τρόπος που πολλοί επιστήμονες καταλήγουν σε αυτούς επιδέχεται αμφισβήτησης.

Τα στοιχεία είναι στατιστικά και όχι τοξικολογικά

“Υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα με όλα αυτά τα στοιχεία και αυτό είναι ότι είναι στατιστικά και όχι τοξικολογικά. Δεν πιάσαμε δηλαδή 10 εκατομμύρια ανθρώπους να τους κάνουμε νεκροτομή και διαπιστώσαμε εάν ο θάνατος τους προήλθε από ατμοσφαιρική ρύπανση ή όχι. Αυτό που κάνουμε είναι πως υποθέτουμε ότι σε ορισμένα σημεία του κόσμου που υπάρχει μεγάλη ατμοσφαιρική ρύπανση, αφαιρούμε αρκετά στατιστικά στοιχεία σχετικά με άλλες παραμέτρους, παραμένει μόνο η ατμοσφαιρική ρύπανση και έτσι καταλήγουμε σε αυτά συμπεράσματα. Υπάρχουν πολλές τέτοιες μελέτες και έρευνες που δημοσιεύονται. Είναι χοντρική προσέγγιση για ένα τόσο μεγάλο ζήτημα” μας λέει ο καθηγητής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Σπύρος Ραψομανίκης, που έχει γνωστικό αντικείμενο την ατμοσφαιρική ρύπανση και την αντιρρυπαντική τεχνολογία ατμοσφαιρικών ρύπων με δεκάδες έρευνες και δημοσιεύσεις στο ενεργητικό του.

Η σύγκριση Αθήνας-Βρυξελλών και το παράδοξο αποτέλεσμα

Ο κ.Ραψομανίκης μας παραθέτει μάλιστα και ένα παράδειγμα συγκρίνοντας την ατμόσφαιρα της Αθήνας και των Βρυξελλών που έχει μεγάλο ενδιαφέρον και αποδεικνύει την πολυπλοκότητα του προβλήματος.

“Στην Αθήνα αντί τα αιωρούμενα μικροσωματίδια να είναι 15 μικρογραμμάρια/ανά κυβικό μέτρο είναι 30 μικρογραμμάρια/ανά κυβικό μέτρο, ανά πάσα στιγμή παραπάνω μέρες από ότι θα έπρεπε. Ο ίδιος αριθμός είναι και στις Βρυξέλλες. Στις Βρυξέλλες όμως θα πεθάνουν από καρκίνο των πνευμόνων 10.000 άνθρωποι ,ενώ στην Αθήνα μόνο 2.000 άνθρωποι, αν και έχουμε τις ίδιες συγκεντρώσεις. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί στις Βρυξέλλες καίνε πετρέλαιο στα αυτοκίνητά τους και είναι οργανικές χημικές ενώσεις πάνω στα αιωρούμενα σωματίδια ,ενώ στην Αθήνα έχουμε αλάτι που έρχεται από το Σαρωνικό και σκόνη από τη Σαχάρα, άρα, δεν είναι τόσο τοξικό. Βλέπουμε ότι τα αποτελέσματα είναι διαφορετικά και αυτό γιατί τα αιωρούμενα σωματίδια δεν είναι μια χημική ένωση”, μας εξηγεί.

Δουλειά μας είναι να βάλουμε τους αριθμούς σε σωστή βάση, και αυτό είναι το δύσκολο

Από το παράδειγμα της σύγκρισης της Αθήνας και των Βρυξελλών αντιλαμβανόμαστε το μεγάλο πρόβλημα που υπάρχει στην ακριβή απόδοση των αριθμών που για δεκάδες πανεπιστήμια, εργαστήρια και ερευνητικά κέντρα ανά τον κόσμο αποτελεί ένα στοίχημα με τον εαυτό τους. “Δουλειά μας είναι να βάλουμε τους αριθμούς σε σωστή βάση, και αυτό είναι το δύσκολο” υπογραμμίζει ο κ.Ραψομανίκης, παραθέτοντας μας μια νέα μέθοδο που μπορεί να μας δώσει στο μέλλον υπολογισμούς με μεγαλύτερη ακρίβεια.

“Υπάρχει μια νέα μέθοδος όπου παίρνουμε ένα “δισκάκι” ας το πούμε έτσι απλά , βάζουμε πάνω υγρά που προσομοιάζουν εκείνα των πνευμόνων μας και πάνω ρίχνουμε αιωρούμενα μικροσωματίδια ,με το τρόπο που θα τα συγκεντρώναμε για να τα μετρήσουμε, και μελετούμε τις επιπτώσεις που θα έχουν πάνω σ’ αυτά τα υγρά. Και βλέπουμε ότι άλλη ζημιά κάνουν τα μικροσωματίδια από την ατμόσφαιρα των Βρυξελλών που είναι επιβαρυμένη από τους ντιζελοκινητήρες και άλλη ζημιά κάνουν της Αθήνας. Αυτό που λέμε λοιπόν είναι απλό: Αλλάξτε το τεστ για να έχουμε ασφαλέστερα συμπεράσματα”.

Στροφή στην ηλεκτροκίνηση

Ωστόσο, μπορεί στο πεδίο της αριθμητικής η επιστημονική κοινότητα να έχει τις ενστάσεις, τους ενδοιασμούς της και τις διαφορετικές προσεγγίσεις που εξηγήθηκαν παραπάνω επαρκώς, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι το πρόβλημα δεν υπάρχει, ότι δεν είναι σοβαρό και ότι κακώς συνδέεται με ανθρώπινη υγεία. Το αντίθετο μάλιστα.

“Το γενικό πρόβλημα το ξέραμε πάντα, ασφαλώς δεν είναι κάτι καινούργιο. Στην Αθήνα δε το πρόβλημα ήταν πιο έντονο μέχρι τη δεκαετία του ’90 γιατί αυτό που αυτό που καίγαμε στα αυτοκίνητά μας μόνο βενζίνη δεν ήταν. Από τη στιγμή που βελτιώσαμε τα καύσιμα, το πρόβλημα μειώθηκε αισθητά. Αυτό είναι το πρώτο πράγμα που επισημαίνουμε σε πόλεις με μεγάλη ατμοσφαιρική ρύπανση, όπως για παράδειγμα κάναμε πρόσφατα στην Μπανγκόκ. Δηλαδή, τους λέμε απλά “σταματήστε να καίτε μαζούτ”.

Το 50% της ατμοσφαιρικής ρύπανσης προέρχεται από τις μεταφορές

Η αναφορά στα καύσιμα οδηγεί τη συζήτηση αναπόφευκτα στις μεταφορές και στον και τον ισχυρισμό των αυτοκινητοβιομηχανιών πως το το αυτοκίνητο δαιμονοποιείται και αποτελεί τον εύκολο στόχο.

“Το 50% της ατμοσφαιρικής ρύπανσης προέρχεται από τις μεταφορές και αυτό δεν χωρά πλέον αμφισβήτηση. Στην Ελλάδα ας πούμε έχουμε 3 εκατ. αυτοκίνητα. Άρα, δυνητικά 3 εκατομμύρια πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης που μάλιστα δεν ξέρουμε πως συντηρούνται και δεν υπάρχει τρόπος να το ελέγξουμε. Στην Ολλανδία για παράδειγμα στόχος είναι από το 2025 να μην κυκλοφορούν νέες μηχανές εσωτερικής καύσης. Γιατί υπάρχει αυτή η τάση; Γιατί πολύ απλά με την ηλεκτρική ενέργεια η Πολιτεία έχει να ελέγξει μια πηγή ρύπανσης, δηλαδή το εργοστάσιο ηλεκτρισμού. Άρα, στην Αθήνα σκεφτείτε το κράτος από 3 εκατομμύρια ανεξέλεγκτες πηγές ρύπανσης να έχει να ελέγξει μόνο μία και μάλιστα αυτή η μία στο μέλλον να παράγει ηλεκτρική ενέργεια σε μεγάλο βαθμό από ανανεώσιμες πηγές. Υπάρχει τεράστια διαφορά”, επισημαίνει ο κ.Ραψομανίκης.

“Θα έπρεπε να είχαμε υιοθετήσει αυτή την τεχνολογία εδώ και έναν αιώνα. Η επιστημονική γνώση υπάρχει και οι βιομηχανίες θα πρέπει να μην σκέφτονται το κόστος και να προχωρήσουν επιτέλους σε μεγάλες τομές. Ήδη, σιγά – σιγά το κάνουν και οι Πολιτεία πρέπει να θεσπίσει αυστηρότερο πλαίσιο” μας λέει.

Εν κατακλέιδι από την συζήτηση μας με τον κ.Ραψομανίκη καταλαβαίνουμε πως απέναντι στα στοιχεία που δημοσιεύονται πρέπει πάντα δίπλα να βάζουμε ένα μεγάλο ερωτηματικό, πως η επιστήμη και η τεχνολογία έχει πια προοδέυσει και ήρθε η ώρα για μεγάλες αλλαγές στη βιομηχανία και τις μεταφορές γιατί το πρόβλημα είναι μεγάλο και όσο ο καιρός περάνει τόσο πιο δύσκολη θα γίνεται για τον άνθρωπο και το περιβάλλον η επιστροφή στην κανονικότητα.