Σαν σήμερα συλλαμβάνεται ο Γκάι Φωκς

Εάν το όνομα Γκάι Φωκς δεν σας λέει τίποτα, δεν πειράζει, γιατί μάλλον θα ξέρετε την πολύ γνωστή ταινία “V for Vendetta”, του 2005, σκηνοθεσίας Τζέιμι ΜακΤιγκ, με τον μασκοφόρο τύπο, που επαναστατεί εναντίον του ολοκληρωτικού καθεστώτος σε μια φανταστική, δυστοπική Αγγλία. Η τανία είναι μια χαλαρή διασκευή του κόμικ των Άλαν Μουρ και Ντέιβιντ Λόιντ, με τίτλο «V for Vendetta».

Την ίδια μάσκα, του επαναστάτη της ταινίας, έχει υιοθετήσει και η ομάδα των χάκερ «Anonymous». Σε γενικές γραμμές η μάσκα με τον κύριο με το μουστακάκι και το υπογένειο, που χαμογελά σαρδόνια, συμβολίζει την εναντίωση σε μια καταπιεστική εξουσία.

Η μάσκα αυτή είναι βασισμένη στο χαρακτηριστικά του επαναστάτη Γκάι Φωκς (Guy Fawkes, 1570-1606), που αποπειράθηκε να τινάξει στον αέρα το βρετανικό κοινοβούλιο!  Ήταν η  περίφημη «Συνωμοσία της πυρίτιδας». Στην αγγλοσαξονική παράδοση η επέτειος αυτής της αποτυχημένης απόπειρας γιορτάζεται στις 5 Νοεμβρίου, σαν Νύχτα του Γκάι Φωκς (Guy Fawkes Night ή Bonfire Night).

Η «Συνωμοσία της Πυρίτιδας» αποσκοπούσε στη δολοφονία του Βασιλιά Ιάκωβου Α’ της Αγγλίας, της οικογένειάς του και των μελών της αριστοκρατίας, με την ανατίναξη του Παλατιού του Γουέστμινστερ, που στέγαζε το Βρετανικό Κοινοβούλιο, στις 5 Νοεμβρίου 1605, ημέρα κατά την οποία ο βασιλιάς θα απευθυνόταν σε μια διευρυμένη συνέλευση της Βουλής των Λόρδων και της Βουλής των Κοινοτήτων. Η Συνωμοσία οργανώθηκε σαν αντίδραση στην τυραννική βασιλεία του Ιακώβου Α’ και στα σκληρά μέτρα του προτεστάντη βασιλιά απέναντι στους Καθολικούς.

Οι συνωμότες βρήκαν ένα κελάρι κάτω από το κτίριο της Βουλής των Λόρδων και μέχρι το Μάρτιο του 1605, είχαν συγκεντρώσει 36 βαρέλια πυρίτιδας, τα οποία θα ανατίναζαν για να δολοφονήσουν τα μέλη του Κοινοβουλίου. Κάποιοι συνωμότες, ωστόσο, ανησυχούσαν από το γεγονός ότι στο κτίριο της Βουλής θα βρίσκονταν κι άλλοι Καθολικοί, σαν κι αυτούς, των οποίων η ζωή μπορεί να κινδύνευε.

Έτσι στάλθηκε μια προειδοποιητική επιστολή στο Λόρδο Μόνταγκλ, ο οποίος κάτι υποψιάστηκε, κι έτσι ξεκίνησαν οι έρευνες στις υπόγειες σήραγγες κάτω από τη Βουλή των Λόρδων. Ο Γκάι Φωκς συνελήφθη το πρωινό της 5ης Νοεμβρίου 1605. Μετά από βασανιστήρια, αποκάλυψε τα ονόματα των υπόλοιπων συνωμοτών. Τελικά, ο Φωκς και η ομάδα εκτελέστηκαν μετά από τρεις μήνες: τους κρέμασαν και μετά τους διαμέλισαν…

Να πούμε πως από το όνομα του Γκάι Φωκς προέκυψε η λέξη «guy» στην Αγγλική γλώσσα, ιδιαίτερα στα αγγλικά της Αμερικής. Στην επέτειο της 5ης Νοεμβρίου, το έθιμο απαιτούσε το κάψιμο στην πυρά ενός ομοιώματος του Φωκς, γνωστό ως «guy», με αποτέλεσμα η λέξη να χρησιμοποιείται σαν όρος για «κάποιο πρόσωπο με αλλόκοτη και εκκεντρική εμφάνιση», σύμφωνα με το Oxford English Dictionary. Με τον καιρό, η λέξη χρησιμοποιόταν για μια γενικότερη αναφορά σε κάποιον άνδρα, ενώ κατά τον 20ό αιώνα χρησιμοποιείται στον πληθυντικό για άτομα και των δυο φύλων.

Οι συνωμοσίες εναντίον της ζωής του Βασιλιά Ιάκωβου αποτέλεσαν επίσης έμπνευση για τον «Μάκβεθ» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Ήταν τόσο μεγάλος ο αντίκτυπος της Συνωμοσίας της Πυρίτιδας στη λαϊκή κουλτούρα, που ανήμερα της νύχτας του Γκάι Φωκς, τραγουδιέται ένα τραγούδι γι’ αυτόν, με τίτλο  «Remember, remember, the 5th of November», δηλαδή «θυμήσου, θυμήσου την 5η Νοεμβρίου»…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.