Κι όμως, το Μεσολόγγι συνδέεται με την Ελευσίνα

Τη σημαντική αφηγηματική Έκθεση – Εγκατάσταση με τίτλο “Ελευσίνα & Επανάσταση” εγκαινιάζει η 2023 Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης την Παρασκευή 3 Ιουνίου στο Parking του Παλαιού Ελαιουργείου Ελευσίνας.

Η ιστορικού περιεχοµένου έκθεση, σε επιμέλεια της Ερατώς Κουτσουδάκη και επιστημονική επιμέλεια του Στέφανου Καβαλλιεράκη, με την πολύτιμη συμβολή τοπικών ιστοριοδιφών και συλλεκτών, αναπτύσσεται σε δύο μέρη που συνομιλούν και αλληλοσυμπληρώνονται: την in situ εικαστική εγκατάσταση “Θραύσματα” και την αφηγηματική ιστορική εγκατάσταση “Πολεμική Σκηνή”.

Η in situ εικαστική εγκατάσταση “Θραύσματα” επιχειρεί να συνθέσει το ίχνος της παράστασης “Ελεύθεροι Πολιορκημένοι” του Διονύσιου Σολωμού, σε σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου, που παρουσιάστηκε στον ίδιο ακριβώς τόπο, τον Ιούνιο 2021. Οι στίχοι του ποιήματος που χρησιμοποιήθηκαν τότε, διαμοιράζονται σε 60 στήλες από καθρέπτη, παραπέμποντας σε στρατιωτική μονάδα παραταγμένη ή και σε κοιμητήριο. Μεταφέροντας στον χρόνο και τον χώρο τους στίχους του κορυφαίου, οδυνηρά επίκαιρου ποιητικού έργου του Σολωμού, προσφέρουν μια σπάνια ευκαιρία στους επισκέπτες, να δουν τον εαυτό τους ως πολιορκημένους Μεσολογγίτες και να στοχαστούν πάνω στη δική τους πραγματικότητα, αν η ζωή τους τοποθετούσε σε εκείνη την ιστορική συγκυρία. Μια σημαντική αφορμή για προβληματισμό πάνω στη διαλεκτική της Ιστορίας, μέσα στη ζοφερή συγκυρία της τρέχουσας επικαιρότητας του πολέμου.

Η αφηγηματική ιστορική εγκατάσταση “Πολεμική Σκηνή” στέκει απέναντι στα “Θραύσματα”, προσκαλώντας το κοινό να ανακαλύψει τη σχέση της Ελευσίνας με την Επανάσταση του 1821. Τοποθετημένη εντός μιας πολεμικής σκηνής (τέντας), που παραπέμπει αφαιρετικά σε στρατηγείο οπλαρχηγού του 19ου αιώνα, η αφήγηση εδώ δίνει έμφαση στο τοπικό στοιχείο. Άλλωστε, στα πολλαπλά στρώματα ιστορικής γραφής που συνθέτουν την ιστορία της Ελευσίνας, η πορεία και η συμμετοχή της ευρύτερης περιοχής στα γεγονότα εκείνης της περιόδου αποτελούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο. Ποιοι ήταν οι τοπικοί πρωταγωνιστές που συνήθως προσπερνά η “επίσημη” Ιστορία; Ποιες ήταν οι παράμετροι και οι ιδιαιτερότητες του τόπου, που διαμόρφωσαν την έκβαση των γεγονότων;

“Πρόκειται για μια υβριδική φόρμα, την ονομάζουμε αφηγηματική εγκατάσταση, που πραγματεύεται ιστορικά γεγονότα, αντλεί περιεχόμενο από ιστορικά τεκμήρια και διαμορφώνει μια αφήγηση που επιχειρεί να κινηθεί μεταξύ εικαστικής ερμηνείας και μουσειακής έκθεσης. Ο επισκέπτης λοιπόν καλείται να κινηθεί ανάμεσα σε θραυσματικές πληροφορίες που ξεκινούν από την Πολιορκία και την Έξοδο του Μεσολογγίου, μέσα από τους στίχους των Ελεύθερων Πολιορκημένων, του Διονύσιου Σολωμού και καταλήγουν στα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην περιοχή του Θριάσιου Πεδίου και την Αττική ευρύτερα, το διάστημα 1825 – 1827, με πρωταγωνίστρια βέβαια την Ελευσίνα και το μεγάλο στρατόπεδο του Γεωργίου Καραϊσκάκη εκεί” αναφέρει στο NEWS 24/7 η επιμελήτρια της έκθεσης Ερατώ Κουτσουδάκη.

Ποια η σχέση της Ελευσίνας με την επανάσταση;

Η Ελευσίνα την περίοδο της Εθνικής Παλιγγενεσίας είναι ένας μάλλον ασήμαντος οικισμός γύρω από ένα λιμάνι λίγο οργανωμένο, σημαντικό ωστόσο ως ο σύνδεσμος με τη γειτονική Σαλαμίνα και τα γύρω νησιά του Αργοσαρωνικού, ο ρόλος των οποίων κατά την Επανάσταση είναι, όπως γνωρίζουμε κομβικός. Κατοικημένα είναι τα γύρω χωριά των Κούντουρων, των οποίων επίσης είναι μεγάλη η στρατηγική σημασία, καθώς ελέγχουν το πέρασμα προς τη Θήβα, τα “Δερβένια”. Στην περιοχή της Ελευσίνας καλείται να οργανώσει το μεγαλύτερο στρατόπεδο που οργανώθηκε ποτέ τα επαναστατικά χρόνια, ο Γεώργιος ΚαραΪσκάκης, από όπου εφορμά για την υπεράσπιση της Ακρόπολης των Αθηνών και άλλες κρίσιμες θέσεις. Από εκεί είναι που ξεκινά την ημέρα που στη μάχη χάνει τη ζωή του. Και εν πολλοίς υποθέτουμε ότι το κέντρο του στρατοπέδου θα πρέπει να χωροθετούνταν στην περιοχή που σήμερα στήνουμε την εγκατάστασή μας.

Πώς συνομιλούν μεταξύ τους τα δύο μέρη της;

Σε συμβολικό επίπεδο, το Μεσολόγγι συνδέεται με την Ελευσίνα ορίζοντας τη λεγόμενη από τους ιστορικούς «περίοδο των ηττών» (1825-1827). Είναι το Μεσολόγγι που πέφτει και η Ακρόπολη των Αθηνών που δεν καταφέρνουν οι Έλληνες να κρατήσουν, με τη Μάχη του Αναλάτου (σημερινός Άγιος Σώστης) και μια σειρά από μικρότερες ήττες, οι οποίες κινητοποιούν την ουσιαστικότερη εμπλοκή των Μεγάλων Δυνάμεων, φέρνουν την υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου, με την οποία αναγνωρίζεται η ανεξαρτησία της Ελλάδας και κατόπιν την καθοριστική τους παρέμβαση με τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου, που κρίνει οριστικά τον Αγώνα. Είναι επομένως κάτι που δεν συνηθίζουμε συχνά: είναι η αναψηλάφιση σημαντικών εθνικών «καταστροφών» μας και πώς αυτά οδηγούν, σε έναν εθνικό «θρίαμβο», για να χρησιμοποιήσω τον τρόπο σκέψης που εισάγει ο Στάθης Καλύβας. Σε πρακτικό επίπεδο, είναι μια χειρονομία διαμόρφωσης τοπίου, ένα ας το πούμε land-art που παραπέμπει σε ένα τάγμα συγκεντρωμένο ή σε ένα συμμαχικό κοιμητήριο, παραταγμένο απέναντι σε μια στρατιωτική σκηνή (τέντα), αρχηγού στρατεύματος, ενός war-room, όπου παίρνονται κρίσιμες αποφάσεις.

Για ποιον λόγο επιλέξατε να την πραγματοποιήσετε; Πώς επικοινωνεί με το σήμερα;

Η αφηγηματική αυτή εγκατάσταση αποτελεί το 2ο και 3ο μέρος των εκδηλώσεων που οργανώνει η Ελευσίνα ΠΠΕ23 για τη συμμετοχή στους εορτασμούς των 200 χρόνων από την Εθνική μας Παλιγγενεσία. Βασίζονται σε μια σύλληψη του Μιχαήλ Μαρμαρινού, καλλιτεχνικού διευθυντή της διοργάνωσης. Πρώτο μέρος των εκδηλώσεων αποτέλεσε πέρσι τον Ιούνιο η παράσταση – performace «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», σε σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου, με Ελευσίνιους πολίτες σε ρόλο ηθοποιών και ιδιαίτερη απήχηση στην τοπική κοινωνία. Το 2ο μέρος, «Θραύσματα», αποτελεί ένα σχόλιο – ίχνος της παράστασης στον τόπο, συνομιλώντας ταυτόχρονα, με τον τρόπο που αναλύσαμε παραπάνω, με τον 3ο μέρος, «Πολεμική Σκηνή». Τα «Θραύσματα» και η «Πολεμική Σκηνή» αποτελούν την εγκατάσταση «Ελευσίνα + Επανάσταση». Θα επρόκειτο βέβαια για μια ακόμα εκδήλωση που δεν πρόλαβε, κυρίως λόγω πανδημίας, να παρουσιαστεί εντός της επετειακής χρονιάς, ήρθαν όμως τα πρόσφατα γεγονότα στην Ουκρανία να καταστήσουν κατά την άποψή μας ακόμα πιο επίκαιρη τη χειρονομία μας, υπό την άποψη ότι πολλά στοιχεία της δημιουργίας εθνικής συνείδησης και ταυτότητας μεταξύ των δύο χρόνων και των δύο λαών έχουν κοινά σημεία, όπως επίσης και ο ρόλος της Δύσης. Και προσαρμόστηκε ο σχεδιασμός μας κατάλληλα ώστε να διατυπωθεί και αυτό το επίκαιρο (και διαχρονικό δυστυχώς) σχόλιο.

Πόσο σημαντικός ήταν ο ρόλος των ντόπιων ερευνητών;

Πολύ σημαντικός, καθοριστικός. Και μάλιστα, το όλο εγχείρημα ξεκίνησε, πορεύτηκε και ολοκληρώθηκε με αυτή την παράμετρο ως μία από τις σημαντικότερες. Εξηγούμαι: επιλέξαμε επιμελητικά να «εκτεθούμε» πρωτίστως στα ευρήματα των τοπικών ιστοριοδιφών και συλλεκτών, να αναδείξουμε ψηφίδες της ιστορίας που αντλήσαμε από αυτές τις πηγές, περισσότερο από άλλες «επίσημες» πηγές. Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι αγνοούμε τα ζητήματα τεκμηρίωσης που συχνά εμφανίζουν τέτοιες εργασίες. Για το λόγο αυτό εξάλλου ζητήσαμε τη συνδρομή του έγκριτου ιστορικού με ειδίκευση στη συγκεκριμένη περίοδο, Στέφανου Καβαλλιεράκη. Η ώσμωση των δύο πλευρών, επίσημης και – ας την πούμε – ερασιτεχνικής – νομίζω απέδωσε σε δεύτερο επίπεδο καρπούς, που ελπίζουμε να είναι εμφανείς και εντός της εγκατάστασης. Παρόλα αυτά θα ήθελα και από εδώ θερμά να ευχαριστήσω το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο που μας συνέδραμε καθοριστικά με παραχώρηση σημαντικών τεκμηρίων από τις συλλογές του σε ψηφιακή μορφή. Αξίζει να διευκρινίσουμε ότι η εγκατάσταση δεν φιλοξενεί πρωτότυπα έργα, «παίζει» όμως με αυτά καθώς και με την έννοια του αντιγράφου, του αντιτύπου και με τις κλίμακες.

Η έκθεση δίνει την απάντηση στο ερώτημα: Πόσο παγκόσμιες και διαχρονικές είναι οι παράμετροι που κρίνουν κάθε πόλεμο;

Προσπαθεί. Είναι ο στόχος της. Ελπίζουμε ότι καταφέρνει να θέσει τον προβληματισμό, γιατί εξάλλου η τρίτη και τελευταία ενότητα της «Πολεμικής Σκηνής» πραγματεύεται ακριβώς αυτό: ελέγχοντας την πληροφορία, τη γεωγραφία, τον ανεφοδιασμό σε τρόφιμα και πυρομαχικά, ελέγχεις την έκβαση του πολέμου σε σημαντικό βαθμό. Το βλέπουμε δυστυχώς καθημερινά στους δέκτες μας τρεις μήνες τώρα. Η εγκατάσταση σχεδιάστηκε πέρσι την άνοιξη. Δε φανταζόμασταν ότι οι προβληματισμοί μας θα γίνονταν σήμερα και πάλι τόσο επίκαιροι…

Ιnfo: 3 – 26 Ιουνίου 2022 | Parking Παλαιού Ελαιουργείου (Κανελλοπούλου 1, Ελευσίνα).
Περισσότερα στο: https://2023eleusis.eu/

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις