Πώς ένας Αργεντινός σκηνοθέτης έκανε ταινία για τη δική του ζωή στο έγκλημα

Όλα τα έργα τέχνης κουβαλούν κάτι από την προσωπικότητα και τα άγχη και τις ιστορίες των δημιουργών τους, αλλά αυτό που προτείνει ο Αργεντίνος σκηνοθέτης Λουίς Ορτέγα με τον “Άγγελό” του είναι ακόμα πιο συγκεκριμένα ενδιαφέρον. (Η ταινία κυκλοφορεί ήδη στις αίθουσες από τη StraDa.)

Ταινία βασισμένη στη ζωή και τα εγκλήματα του Κάρλος Ρομπλέδο Πουχ, διάσημου εγκληματίας στην Αργεντινή που σχεδόν μισό αιώνα αργότερα παραμένει φυλακισμένος για μια σειρά ληστειών και φόνων, ο “Άγγελος” (σε παραγωγή Πέδρο Αλμοδόβαρ) πάει ωστόσο ένα βήμα παραπέρα. Δεν αφηγείται μόνο μια -παραλλαγμένη- ιστορία για τον ‘ληστή με το αγγελικό πρόσωπο’ των ‘70s, αλλά εμπλέκει και αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία της ζωής του ίδιου του σκηνοθέτη, ο οποίος προερχόμενος από μια ζωή αρκετά παρόμοια, βρίσκει τον Πουχ στοιχεία του δικού του μεγαλώματος.

Ο Ορτέγα φυσικά δεν δολοφόνησε ποτέ, και η αφήγησή του δεν γίνεται ποτέ απολύτως λεπτομερής ως προς τι ακριβώς έκλεβε. Όμως στη συνέντευξή μας στο περσινό Φεστιβάλ Καννών (όπου η ταινία έκανε πρεμιέρα στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα), υπήρξε παρόλαυτά χειμαρρώδης. Μίλησε για το πώς έκλεβε σπίτια όταν ήταν μικρός, υπό την καθοδήγηση της μητέρας του κολλητού του, μίλησε για το πώς πέρασε μια νύχτα σε κελί, για το πώς παραμένει φίλος με ανθρώπους που ζουν ακόμη αυτή τη ζωή, συνδέοντας την δική του αυτοβιογραφία με το στόρι ενός διάσημου εγκληματία, και την αγάπη και εμμονή με το ίδιο το σινεμά.

“Μικρός πίστευα πως η ζωή μου ήταν ταινία”, λέει, καθώς θυμάται το σινεμά που τον ενέπνευσε- που, ενδεχομένως, να τον έσωσε κιόλας. Και, σε μια ειλικρινέστατη συζήτηση, αναζητά τη γοητεία της παρανομίας, τη σύνδεσή της με τους κινηματογραφικούς μύθους, παραδέχεται πως δεν αντέχει άλλο να μιλά για την ταινία του, και απορεί για ποιο λόγο να θέλει ένας διεθνής σκηνοθέτης (σαν τον ίδιο, ή τους μεξικάνους τρεις αμίγκος, ή τον Ασγκάρ Φαραντί) να θέλει ποτέ να κάνει σινεμά εκτός της πατρίδας του.

Η κουβέντα ξεκίνησε, φυσικά, με μια αναφορά στα παιδικά του χρόνια.

***

Ο πατέρας μου γεννήθηκε στις χειρότερες δυνατές συνθήκες, ήταν παιδί του δρόμου, και ως παιδί πάντα με τράβαγε κι εμένα ο δρόμος και οι εγκληματίες. Οι περισσότεροι φίλοι μου ακόμα έχουν τέτοια δραστηριότητα, κλέβουν, αυτό κάνουν. Ο πατέρας μου έρχεται από πολύ χαμηλή τάξη και απλά πήρε άλλο δρόμο. Πούλαγε καφέ, γυάλιζε παπούτσια, μετά έγινε πλασιέ, βοήθησε έναν τύπο με τα ντραμς του κι εκείνος του έμαθε ντραμς. Και ασχολήθηκε με τη μουσική, πήρε άλλο δρόμο. Αλλά με ελκύουν πίσω από αυτό, τα ξεκινήματά του. Αυτή ήταν η έμπνευση ίσως.

Άρα οι δικές σου εμπειρίες είναι εξίσου μεγάλη έμπνευση με τον αληθινό χαρακτήρα που πρωταγωνιστεί στο φιλμ;

Η ταινία βασίζεται σε αληθινό χαρακτήρα αλλά τα εφηβικά μου χρόνια, τα χρόνια μου ως παιδί, κάνουν την ταινία πολύ αυτοβιογραφική. Όπως είναι κι οι περισσότερες ταινίες. Έχει να κάνει με τα εφηβικά μου χρόνια, πολύ. Αγαπούσα αυτές τις ταινίες με εγκληματίες, “Μπόνι και Κλάιντ”, “Badlands”, ήθελα να τους βλέπω αυτούς τους ανθρώπους στο δρόμο, ήθελα να γίνω σαν αυτούς. Προσπάθησα, αλλά ήταν πολύ δύσκολο! [γελάει]

Βρέθηκες και στη φυλακή;

Για μια μέρα. Ήταν αρκετό! Δεν ήταν ακριβώς φυλακή, ήταν στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής που έχουν ένα κελί, όχι αληθινή φυλακή. Αλλά ναι, οι φίλοι μου είναι ακόμα εκεί, αυτό κάνουν, απλά πήραμε άλλους δρόμους στη δουλειά μας. Είμαστε ακόμα πολύ κοντά. Δεν είναι εύκολο να το κάνεις αυτό, να μπεις σε ένα σπίτι να το διαρρήξεις, και τις πιο πολλές φορές το κάνουν χωρίς όπλα. Μια ειρηνική ληστεία. Δεν απειλείς ανθρώπους, δε χρησιμοποιείς βία.

Όταν ήμουν παιδί, με τον φίλο μου, η μητέρα του φίλου μου μας πήγαινε να διαρρήξουμε σπίτια, είχε πολύ αισθησιακή σχέση με μαζί μας, κοιμόταν στο ίδιο κρεβάτι με εμάς, και με τον γιο της, που ήταν ο κολλητός μου. Ήταν παράνομη, κοιμόμασταν με πολλά λεφτά κάτω από το στρώμα και μας αγόραζε τα πάντα. Μας πήγαινε να κάνουν διάρρηξη και μας περίμενε απέξω. Για μένα τότε αυτό ήταν το νορμάλ. Στην ταινία η μητέρα του φίλου του ήρωα, είναι εμπνευσμένη από αυτή τη γυναίκα. Οπότε είναι μίξη, είναι εμπνευσμένο κι από τις δύο ζωές, και τη δική μου κι εκείνου. Αυτός ήταν πολύ βίαιος στα αλήθεια, βίαζε, σκότωνε, εγώ δεν ενδιαφερόμουν για αυτό. Αλλά τώρα με κατηγορούν ότι δε δείχνω τους βιασμούς. Θα σε κατηγορήσουν ούτως ή άλλως, αν το δείξει ή αν δεν το δείξεις. Γιατί να κάνω μια ταινία που δείχνει το κακό; Δεν είναι βιογραφία το φιλμ, το λέω συνέχεια. Αλλά το κατηγορούν όλοι. Έχω αρρωστήσει, έχω σιχαθεί την ταινία, δε θέλω να μιλάω πια για αυτή.

Εμπνεύστηκες πολύ από άλλα φιλμ εκείνης της περιόδου;

Ναι, αγαπώ τον Σαμ Πέκινπα, αγαπώ τον “Ταξιτζή”. Αγαπώ αυτά τα φιλμ, είναι πολύ απλά, πολύ κλασικά. Αυτό που έγινε καθώς πέρασαν τα χρόνια είναι ότι τα φιλμ άρχισαν να μοιάζουν πιο παλαβά αλλά δεν έχουν δομή. Ύστερα από τα 30 λεπτά είναι λες και η αισθητική τους και η τρελή δομή τους δεν πάει πουθενά. Οπότε πήγα πίσω στην κλασική δομή και προσπάθησα να βάλω μια βόμβα στην καρδιά της. Τα πρώτα λεπτά είναι απλά, κλασικά, τρικ για το κοινό ώστε να μπουν όλοι στο φιλμ χωρίς να νιώσουν εχθρικά απέναντί του. Κι όταν τους τραβήξεις τους δίνεις αυτό που νομίζουν πως δεν θέλουν. Αλλά στο τέλος το εκτιμούν γιατί το φιλμ είναι διακεδαστικό.

Εκτός από τη δομή, το ‘70s design είναι από τα πιο κυρίαρχα στοιχεία του φιλμ, επίσης.

Ήταν πολύ δύσκολο να βρεθούν τα μέρη. Ο κόσμος γίνεται πιο άσχημος όσο περνάνε τα χρόνια. Τα όμορφα κτίρια που είχαμε τα γκρεμίζουν και φτιάχνουν πλαστικά, όπου βάλεις την κάμερα δείχνει κάτι άσχημο. Εκτός αν πας σε μέρη ανέγγιχτα, σαν την Κούβα. Είναι στενάχωρα εκεί, αλλά είναι όμορφα, δεν έχεις παντού McDonald’s και γυάλινα κτίρια. Και το γεγονός ότι μπορούσαμε να πάμε 50 χρόνια πίσω έκανε το φιλμ πιο όμορφο από ό,τι θα ήταν σήμερα. Τα αμάξια ήταν ομορφότερα, τα πάντα ήταν καλύτερα. Φιλμάραμε στο Μπουένος Άιρες απλά διαλέξαμε μέρη που δεν ήταν μοντέρνα, αλλά όταν το κάνεις αυτός δε μπορείς να κινήσεις την κάμερα ελεύθερα. Έχει παντού γραμμές, πινακίδες, διαφημίσεις, τα πάντα είναι λάθος.

Είχες προβλήματα σε επίπεδο δημιουργικό, με την παραγωγή ας πούμε;

Οι παραγωγοί με άφησαν να κάνουμε ό,τι ήθελα. Αλλά στο τέλος έπρεπε να δείξω ότι δεν είναι βιογραφία. Είναι εμπνευσμένο από αληθινό χαρακτήρα αλλά και δεν είναι. Βλέπεις τις φωτογραφίες των αληθινών προσώπων στο τέλος κι είναι κανονικοί, δεν είναι όμορφοι. Το φιλμ πρέπει να σε βάλει σε άλλη πνευματική κατάσταση. Γιατί να κάνω το ίδιο πράγμα με την αλήθεια; Η πραγματικότητα είναι χάλια. Καλύτερα να δείξω μια συναισθηματική κατάσταση, ένα πνευματικό υπόβαθρο και τι θεωρώ ότι έχει αξία να δεις ως θεατής. Αν δες να δεις βιασμούς άνοιξε την τηλεόραση πέντε λεπτά.

Στην πραγματικότητα αυτός έκανε τις ληστείος κι ο φίλος του το βιασμό. Δε μπορώ να το σκηνοθετήσω αυτό. Εγώ έβγαλα το συμπέρασμα ότι ήταν ερωτευμένος με τον φίλο του γι’αυτό έκανα αυτό το love story ανάμεσά τους.

Ο ίδιος στην ταινία παρουσιάζεται με μια ανδρόγυνη αύρα, υπάρχουν κι οι queer τάσεις, πώς προσέγγισες αυτό το στοιχείο της σεξουαλικότητας σε σχέση με τον ήρωα;

Επειδή αποφάσισα ότι ήταν ερωτευμένος με τον φίλο του, ήθελα να είναι στο φιλμ αυτό, ήθελα να πω μια ερωτική ιστορία μεταξύ τους, αλλά όχι κάτι απαραίτητα σεξουαλικό. Ή να είναι σεξουαλικό αλλά όχι σε αγνό επίπεδο σεξ. Όταν είσαι μικρός πάντα θαυμάζεις τον φίλο σου που είναι πιο δυνατός, είναι μια τρυφερή σχέση. Εκείνη την ώρα δεν το αναγνωρίζεις αλλά όταν κοιτάς πίσω το καταλαβαίνεις, ναι. Ήθελα αυτό το θαυμασμό, αυτή τη σχέση. Και ήθελα να το κρατήσω μεταξύ αντρών, χωρίς να δείξω τίποτα σεξουαλικό. Δεν με ενδιαφέρουν οι σκηνές σεξ στις ταινίες, νομίζω είναι κάτι ιδιωτικό, κάποιοι άνθρωποι το σκηνοθετούν πολύ καλά, εγώ– [περνάει ο Γκασπάρ Νοέ φορώντας παντόφλες και βερμούδα, αγουροξυπνημένος] Α, να ο Γκασπάρ Νοέ. [γελάμε]

Με τον αληθινό άνθρωπο που έκανε αυτές τις ληστείες πόσο ασχολήθηκες σαν έρευνα; Λένε ότι είναι ο πιο διάσημος φυλακισμένος στη χώρα;

Ναι, ο πιο διάσημος φυλακισμένος στην αργεντίνικη ιστορία. Λένε ότι είναι αυτός που έκανε τους περισσότερους φόνους στην ιστορία της Αργεντινής. ΑΜΦΙΒΑΛΩ. Ο πρόεδρος που ήρθε μετά από αυτόν πέταγε κόσμο στο νερό, ήταν ό,τι χειρότερο, η κυβέρνηση η ίδια έκανε τα εγκλήματα. Αυτό είναι περισσότερο ένα υπαρξιακό φιλμ, ο χαρακτήρας νομίζει ότι είναι σε ταινία. Κάνει τα πάντα έχοντας στο νου του την περίπτωση που όλη η ζωή του είναι μια ταινία. Έτσι ήμουν κι εγώ σαν παιδί. Δεν καταλάβαινα ότι ο θάνατος είναι αληθινός. Νόμιζα όλα ήταν ένα ψέμα, νιώθεις τα πάντα ιδιωτικά αλλά κοινωνικά είσαι κάποιος άλλος.

Είπε εξάλλου ότι ήθελε η ζωή του να γίνει ταινία και να τον παίξει ο ΝτιΚάπριο.

Ναι, ήθελε να τη γυρίσει ο Σκορσέζε και να παίξει ο ΝτιΚάπριο. Σόρι! [γελάμε]

Πώς θα του φαινόταν η ταινία σου;

Είναι ένας ομοφοβικός ομοφυλόφιλος οπότε δε θα του αρέσει να παρουσιάζεται έτσι. Έχει πει ότι οι ομοφυλόφιλοι πρέπει να καούν στην κόλαση. Δεν το παραδέχεται. Φίλοι μου από μέσα μου έχουν πει ότι κάθε φορά που βγαίνει κάποιος δικός του από τη φυλακή τους δίνει τη διεύθυνση και τον αριθμό μου και πάντα κάποιος θα πάρει τηλέφωνο, θα περάσει από το σπίτι μου απέξω. Τους βλέπω.

Τι λένε; Τι κάνουν;

Ξέρεις πώς είναι σε ταινίες και διηγήματα που όταν φεύγει κάποιος από τη φυλακή παίρνει tips για κάποιο σπίτι που έχουν ακούσει ότι έχει λεφτά και όταν βγουν πάνε και το τσεκάρουν για να δουν αν μπορούν να το κλέψουν; Αυτό κάνουν. Δουλεύω σε ένα δωμάτιο του σπιτιού μου που έχω φτιάξει ένα παράθυρο στο ταβάνι για να μπαίνει φως όταν γράφω, και πάντα σκέφτομαι πως μια μέρα θα κοιτάξω κι αυτός θα είναι εκεί. Θα μου λέει “γεια”.

Η ταινία δεν είναι εναντίον του πάντως. Δεν είναι καν εναντίον του εγκλήματος. Είναι τοποθετημένο κάπου αλλού. Αλλά δε νομίζω να του αρέσει να τον δείχνω με σκουλαρίκια κλπ. Αρχικά ένιωθα ένοχος να χρησιμοποιώ το όνομα κάποιου για να κάνω μια ιστορία για μένα και μετά να βγάλω χρήματα κλπ. Αλλά μετά όταν άκουσα ότι ήθελε να γίνει ταινία η ζωή του, ήμουν ότι ΟΚ, δεν πάω ακριβώς ενάντια στις επιθυμίες του. Και όταν τον έπιασαν εξάλλου, τον έπιασαν για ένα φόνο και μία ληστεία μόνο κι εκείνος ομολόγησε τα πάντα, ό,τι είχε κάνει από 10 χρονών. Εκείνος είπε την ιστορία του στην αστυνομία σα να ήταν ταινία. Βαθιά μέσα του ήθελε όλο αυτό που τελικά συνέβη, μια αναγνώριση για όσα είχε κάνει.

Τα παιδιά από εκεί από όπου προέρχομαι κάνουν εγκλήματα και νιώθουν κάποιοι. Πριν από αυτό, οι πάντες τους αγνοούν, είναι σα φαντάσματα. Όταν κάνεις ένα έγκλημα έχεις όνομα, σε γράφουν οι εφημερίδες, σε κάνει να νιώθεις κάτι. Είσαι κάποιος.

Δεδομένων και των επιρροών σου, θα έκανες ταινία στην Αμερική;

Θα μπορούσα να δουλέψω στα Αγγλικά αλλά ποτέ στο Χόλιγουντ ή σε τέτοιο μέρος, που μαζεύονται 15 άτομα και διαβάζουν το σενάριό σου και σου λένε όχι αυτή τη σκηνή δε μπορείς να την κάνεις. Προτιμώ να μείνω στην Αργεντινή και μετά η ταινία να πάει στον κόσμο. Εκεί είναι η καρδιά μου, εκεί είναι η εμπειρία μου. Δεν καταλαβαίνω ας πούμε όλους αυτούς τους Μεξικάνους που πάνε στο Χόλιγουντ. Γιατί δε μου δείχνεις αυτό που δεν ξέρω; Δεν ξέρω το Μεξικό, δεν έχω δει πολλές ταινίες από το Μεξικό.

Έχει να κάνει αυτό με τάξη; Επειδή το τρίο των Μεξικάνων είναι πιο μπουρζουά ας πούμε;

Κι εγώ είμαι– όλοι οι σκηνοθέτες είναι μπουρζουά. Ό,τι κι αν είναι η ζωή σου, από όπου κι αν έχεις έρθει, είσαι στις Κάννες, τρως καλό φαγητό, είσαι σε αυτές τις ταράτσες, πληρώνεσαι για τη δουλειά σου, δε μπορείς να ξεφύγεις από αυτό όσο κι αν δεν σου αρέσει.

Αλλά ο Ρεϊγάδας ας πούμε, μπορεί να σου αρέσει ή όχι, αλλά μου δείχνει κάτι που δεν ξέρω. Ο Αλμοδόβαρ ξέρει τι κάνει, είναι κάτι στη γλώσσα του. Είδα το φιλμ του Φαραντί στο άνοιγμα του Φεστιβάλ και δε θέλω να πω τη γνώμη μου αλλά… είναι δύσκολο να δουλεύει με μεταφραστή, δεν λειτουργεί τόσο καλά. Δεν είναι κάτι στο οποίο αποσκοπώ. Προσπαθώ να γίνω καλύτερος σε αυτό που είμαι.

*Ο “Άγγελος” κυκλοφορεί στις αίθουσες από τη StraDa. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 71ου Φεστιβάλ Καννών.