Πατήσια: Μυστηριώδης η προέλευσή τους

Τα Πατήσια είναι μία, ή μάλλον δύο περιοχές, δυο γειτονιές της Αθήνας: τα Άνω και τα Κάτω. Πυκνοκατοικημένες συνοικίες, οργανικά μέρη του αστικού ιστού σήμερα, αν και κάμποσες δεκαετίες πριν τα Πατήσια ήταν μάλλον μια εξοχική περιοχή, όπου οι Αθηναίοι έκαναν εκδρομές για πικ νικ στην φύση. Στην απογραφή του 1879, τα Πατήσια είχαν 847 μόνιμους κατοίκους…

Όμως από πού προέρχεται η λέξη Πατήσια; Κατά τον αρχιτέκτονα, πολεοδόμο και λαογράφο Κώστα Μπίρη, η λέξη Πατήσια παράγεται από τον επιρρηματικό τύπο «Βατήσι» του αρχαίου ελληνικού Δήμου Βατής. Όμως, ο παλιός δημοσιογράφος και ακαδημαϊκός Δημήτριος Καμπούρογλου λέει πως τα Πατήσια πήραν το όνομά τους  από έναν Οθωμανό της Τουρκοκρατίας, τον Πατίς – αγά. Και τέλος υπάρχει και η λαϊκή εκδοχή, σύμφωνα με την οποία εάν κάποιος ήθελε από το κέντρο να πάει στην εν λόγω εξοχική περιοχή, του έλεγαν «πάτα ίσια», δηλαδή προχώρα ευθεία.

Όπως και να’ χει, εμείς οι επιγενόμενοι, για να περιπλέξουμε ακόμα περισσότερο το μυστήριο των Πατησίων δώσαμε σε μια κεντρική αρτηρία της Αθήνας το όνομά τους, την οδό Πατησίων. Η οποία όμως, από τη διασταύρωση με την οδό Πανεπιστημίου μέχρι τη διασταύρωση με την Αγίου Μελετίου, επισήμως ονομάζεται 28ης Οκτωβρίου… Η οδός απαθανατίστηκε από την Κατερίνα Γώγου, σε κείνο το φοβερό ποίημά της με τίτλο «Η ζωή είναι σουγιαδιές» του 1981. «..Πάνω κάτω. Πάνω κάτω, η Πατησίων. Η ζωή μας είναι η Πατησίων».

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.