Σαν σήμερα πεθαίνει ο Νίκος Καζαντζάκης

Σαν σήμερα, στις 26 Οκτωβρίου του 1957 πεθαίνει στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας σε ηλικία 74 ετών, ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες που γεννήθηκαν ποτέ στην Ελλάδα, ο πιο πολυμεταφρασμένος Έλληνας, ο Νίκος Καζαντζάκης.

Τα βιβλία του, μυθιστορήματα, ποιήματα, θεατρικά, ταξιδιωτικά και δοκίμια ξεκλείδωσαν το μυαλό πολλών ανθρώπων στην Ελλάδα και τον κόσμο, άνοιξαν νέους δρόμους στην αντίληψη του έξω και του έσω σύμπαντός τους, και αγαπήθηκαν από εκατομμύρια αναγνώστες σε όλη την υφήλιο.

Το μυθιστόρημά του «Βίος και πολιτεια του Αλέξη Ζορμπά», μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Μιχάλη Κακογιάννη, με τον Άντονι Κουίν, τον Άλαν Μπέιτς και την Ειρήνη Παππά στους πρώτους ρόλους, και τον Μίκη Θεοδωράκη να υπογράφει τη μουσική. Η ταινία «Zorba the Greek» τιμήθηκε με τρία βραβεία Όσκαρ. Όμως, το βιβλίο του Καζαντζάκη «Ο Τελευταίος Πειρασμός», που έγινε ταινία από το Μάρτιν Σκορτσέζε το 1988, με τον Γουίλιαμ Νταφόε στον πρωταγωνιστικό ρόλο, και ήταν υποψήφια για ένα Όσκαρ, δεν είχε στην Ελλάδα μια, πώς να το πω, μια ομαλή πορεία. Όταν προβλήθηκε στον κινηματογράφο Έμπασι στο Κολωνάκι, στίφη αλλοφρόνων φανατικών Χριστιανών διαδήλωσαν δυναμικά έξω από το σινεμά, ενώ κάποιοι ομοϊδεάτες τους μέσα στον κινηματογράφο, που είχαν βγάλει κανονικό εισιτήριο, σηκώθηκαν και έσκισαν την οθόνη…

H σκοταδιστική αντίδραση εναντίον του Νίκου Καζαντζάκη και των βιβλίων του  ήταν έντονη. Ο «Τελευταίος Πειρασμός» προστέθηκε το 1954 στον Κατάλογο των Απαγορευμένων Βιβλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, το καταργηθέν πλέον Index Librorum Prohibitorum.  Ο συγγραφέας απέστειλε τότε σχετικό τηλεγράφημα στην Επιτροπή του Index με τη φράση του χριστιανού απολογητή Τερτυλλιανού: «Ad tuum, Domine, tribunal appello», δηλαδή «Στο Δικαστήριό σου, Κύριε, κάνω έφεση»… Φυσικά, δεν θα μπορούσε να υστερήσει η Ορθόδοξη Εκκλησία, που κόντεψε να τον αφορίσει. Ο Καζαντζάκης, το 1954, απαντώντας στις απειλές της Εκκλησίας για τον αφορισμό του, είχε γράψει σε επιστολή του: «Μου δώσατε μια κατάρα, Άγιοι Πατέρες, σας δίνω μια ευχή: Σας εύχομαι να ‘ναι η συνείδησή σας τόσο καθαρή όσο η δική μου και να ‘στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ».

Ο Νίκος Καζαντζάκης ανέλαβε στην πορεία του ακόμα και δημόσιες  θέσεις: Το 1919 ο Ελευθέριος Βενιζέλος τον διόρισε Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Περιθάλψεως με αποστολή τον επαναπατρισμό των Ελλήνων ομογενών από την περιοχή του Καυκάσου. Οι εμπειρίες που αποκόμισε σ’ αυτή την αποστολή αποτέλεσαν την πρώτη ύλη  για το μυθιστόρημά του «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται».

Ο συγγραφέας επίσης ανέλαβε την προεδρία της Σοσιαλιστικής Εργατικής Κίνησης, ενώ διετέλεσε και υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου της κυβέρνησης του Θεμιστοκλή Σοφούλη, από τις 26 Νοεμβρίου 1945 έως τις 11 Ιανουαρίου 1946, ενώ υπήρξε μέλος του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου. Να πούμε πως δεν έγινε Ακαδημαϊκός για δύο ψήφους, ενώ είχε προταθεί  9 φορές για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, που όμως δεν έλαβε ποτέ.

Όταν ήρθε ο σορός του από το Φράιμπουργκ της Γερμανίας για να αναπαυθεί στο Ηράκλειο, η ταφή έγινε στην Τάπια Μαρτινέγκο, πάνω στα βενετσιάνικα τείχη του Ηρακλείου, διότι η ταφή του σε νεκροταφείο είχε απαγορευτεί από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος. Τη σορό συνόδευσαν ο τότε υπουργός Παιδείας Αχιλλέας Κ. Γεροκωστόπουλος και ο στρατιωτικός ιερέας Σταύρος Καρπαθιωτάκης, ο οποίος αργότερα τιμωρήθηκε με ποινή φυλάκισης είκοσι ημερών, επειδή απουσίαζε από την υπηρεσία του χωρίς άδεια…

Στον τάφο του, υπάρχει χαραγμένη η γνωστή επιγραφή, που θα χλευάζει για μια αιωνιότητα αυτούς που τον πολέμησαν: «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος».

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.