Ο Χοσέ Μουχίκα είναι ο πολιτικός που μας λείπει

“Η πολιτική και η μοίρα της ανθρωπότητας διαμορφώνονται από ανθρώπους χωρίς ιδανικά και χωρίς μεγαλείο. Άνθρωποι που έχουν μεγαλείο μέσα τους δεν ασχολούνται με την πολιτική”. Το παραπάνω αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά γνωμικά του Albert Camus, ή αν θέλετε Αλμπέρ Καμύ, και εν πολλοίς επιβεβαιώνεται ανά τις δεκαετίες.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν και οι εμβληματικές εξαιρέσεις που φωτίζουν κάπως την εκάστοτε εποχή. Γνωστή είναι η ζωή και το ήθος του Ελ Πέπε, του προέδρου της Ουρουγουάης, Χοσέ Μουχίκα, πάνω στον οποίο “ζουμάρει” η κάμερα του Εμίρ Κουστουρίτσα σε ένα ντοκιμαντέρ που πραγματικά αξίζει κανείς να δει.

Το “Ελ Πέπε. Μια Ανώτερη Ζωή” του Netflix καταγράφει τον μικρό το δέμας, αλλά τεράστιο άνθρωπο, Μουχίκα, να μιλά για όσα έμαθε στη φυλακή, για τα ιδανικά του και για το μέλλον και μας φέρνει μια αχτίδα αισιοδοξίας μέσα στην πολιτική απαξίωση της σύγχρονης εποχής.

Ο 83χρονος σήμερα Μουχίκα, ήταν ηγέτης του αντάρτικου κινήματος των Τουπαμάρος το οποίο μαχόταν κατά της στρατιωτικής χούντας τη δεκαετία του ’70, διώχθηκε, φυλακίστηκε βάναυσα και έμελλε να γίνει το ζωντανό σύμβολο της χώρας του.

Χαρακτηρίστηκε ως “ο πιο φτωχός αρχηγός κράτους στον κόσμο” λόγω του τρόπου ζωής του. Άλλωστε, δώριζε το 90% του μισθού των 12.000 δολαρίων, σε φιλανθρωπίες και απόρους, για να δώσει το απόλυτο παράδειγμα.

“Νομίζω ότι είναι μια μοναδική περίπτωση, εμπλουτίζει τα συναισθήματά μας, αλλά και τις εμπειρίες μας, και είμαι πεπεισμένος ότι μια μέρα θα αποτελέσει έμπνευση για όσους σήμερα πιστεύουν στον σοσιαλισμό” είναι η ατάκα του Κουστουρίτσα για τον πρωταγωνιστή του.

Ο Μουχίκα κατάφερε με τις πράξεις του να εκμηδενίσει την απόσταση ανάμεσα στον πολίτη και τους “από πάνω”. Ανάμεσα στη βάση και το απομονωμένο ρετιρέ.

Στα πολύπαθα κράτη της Λατινικής Αμερικής με τις ιμπεριαλιστικές παρεμβάσεις των ΗΠΑ, ο Πέπε του λαού, έδωσε λαϊκή βάση στο πολιτικό όραμα της εξουσίας του τόπου. Ο μέσος πολίτης συντονίστηκε απόλυτα με τον πρόεδρό του, πράγμα ιστορικά σπάνιο και μοναδικό. Και ο αρχηγός, άφησε στην άκρη τον ιδεαλισμό για να βρεθούν πρακτικές λύσεις.

Σε επίπεδο συμβολισμών, ο Μουχίκα έκανε όσα φαντάζουν αδιανόητα για τους περισσότερους πολιτικούς της “Δύσης”. Μεταξύ άλλων αρνήθηκε να έχει φρουρά ή να μετακομίσει στο προεδρικό μέγαρο, συνεχίζοντας να ζει στο αγρόκτημά του.

Στην ταινία του, ο Kusturica φαντάζει δικαίως, απόλυτα γοητευμένος από τον συνομιλητή του. Ο Μουχίκα αυτο-χαρακτηρίζει τον τρόπο του, “νεο-στωικό”. “Όταν σε εκλέγει η πλειοψηφία για ένα αξίωμα, τότε πρέπει να ζεις σαν την πλειοψηφία, όχι σαν τη μειοψηφία”, λέει ο ίδιος στον φακό.

Ο Κουστούριτσα παρακολουθεί την πορεία του Μουχίκα από τις τελευταίες ημέρες του 2015, όταν και συνταξιοδοτήθηκε, μέχρι σήμερα, με τις μέρες του να διέπονται από αναλλοίωτα ιδανικά.

Η σύζυγος του “Ελ Πέπε” και αντιπρόεδρος της χώρας, Lucía Topolansky, θεωρεί ως μέγιστο χάρισμά του “την ικανότητά του να επικοινωνεί απλά, για τα πιο σύνθετα θέματα”.

Σε δικά του λόγια:

“Η Ουρουγουάη είναι μικρή χώρα. Δεν έχουμε προεδρικό τζετ και δεν χρειάζομαι ένα τέτοιο. Αντ’ αυτού, αγοράσαμε ένα πολύ ακριβό ελικόπτερο διάσωσης, με χειρουργικές εγκαταστάσεις, που θα διασώζει ανθρώπους και θα προσφέρει επείγουσες ιατρικές υπηρεσίες. Είναι τόσο εύκολο: βλέπετε τη διαφορά; Ένα προεδρικό τζετ ή ένα ελικόπτερο διάσωσης; Αυτή είναι μία ερώτηση νηφαλιότητας”.

Αγωνιστής εναντίον της χούντας και σύντροφος του Μουχίκα, μαρτυρά στο ντοκιμαντέρ από τη δική του μεριά:

“Δεν θα γινόμασταν αυτό που είμαστε σήμερα χωρίς τη φυλάκισή μας. Μαθαίνεις περισσότερο από τον πόνο και τις αντιξοότητες, παρά από τους εύκολους θριάμβους στη ζωή”.

Η διαφορά εδώ είναι πως ο Μουχίκα κατάφερε να κρατήσει αυτή ακριβώς τη φιλοσοφία και κατά τη διάρκεια των χρόνων του στο τιμόνι της πατρίδας του.

Το νοσταλγικό ταγκό του Ελ Πέπε με τη γυναίκα του και η παραδοχή του πως λυπάται μονάχα που δεν έκανε παιδιά, φέρνει στην κάμερα το πιο ανθρώπινο πρόσωπό του. Η ταινία αποτελεί ένα φόρο τιμής στον αριστερό ηγέτη, από έναν σκηνοθέτη που τάσσεται ψυχή τε και σώματι στον πολιτικό ακτιβισμό, έχοντας χρόνια τώρα διαλέξει πλευρά.

Μιλάμε τέλος για έναν πολιτικό που αρνείτο να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Το έκανε πρώτη φορά για να πάει στη Γερμανία για να συζητήσει για επενδύσεις και να μειώσει τους δείκτες ανεργίας, όπως και έκανε. Και τι είπε εκεί αφήνοντας εμβρόντητους τους συνομιλητές του; “Ευπρόσδεκτες οι επενδύσεις σας. Βάζετε τα λεφτά σας για να κερδίσετε. Θα έχετε φορολογικές διευκολύνσεις, αλλά θα δεσμευτείτε ότι το μεροκάματο των εργαζομένων στις επιχειρήσεις που θα στήσετε, θα είναι αξιοπρεπές. Όπως και οι συνθήκες εργασίας”.

Φανταστείτε να είχαμε στην Ελλάδα έναν πολιτικό αρχηγό κράτους, ο οποίος θα απαρνείτο τη βουλευτική αποζημίωση έναντι πράξεων αλληλεγγύης, θα οδηγούσε έναν ταπεινό “σκαραβαίο” και θα τασσόταν υπέρ της άμεσης δημοκρατίας, την ώρα που θα νομιμοποιούσε τους γάμους μεταξύ ομοφυλόφιλων, τις αμβλώσεις και τη χρήση κάνναβης.

Και που παράλληλα, θα δεχόταν “εξωγενείς” επενδύσεις στη βάση του εργατικού Δικαίου, και με σταθερό γνώμονα το κέρδος του Έλληνα εργαζομένου και μόνο. Για πολλούς αυτά είναι ρομαντικά, για άλλους όμως, είναι η πλευρά του σοσιαλισμού που έγινε υπαρκτός επί της ουσίας, έστω και για κάποια χρόνια.

Γιατί εν κατακλείδι, σε έναν κόσμο που τίποτα δε φαντάζει πια “αυτονόητο” και δεδομένο, το μόνο σίγουρο είναι πως χρειαζόμαστε πολιτικούς σαν τον Μουχίκα και κινηματογραφιστές σαν τον Κουστουρίτσα για να αναδείξουν την αθέατη πλευρά, μιας ρεαλιστικής και εντελώς ουμανιστικής “ουτοπίας”.

Δείτε ακόμη τη “δωδεκάχρονη νύχτα – La noche de 12 años – (2018) του Álvaro Brechner