Χάρης Μαμουλάκης: Το Ταμείο Ανάκαμψης “αλλιώς”

Η πανδημία του Covid-19 ξεκίνησε ως μια κρίση υγειονομική και ανθρωπιστική. Μέσα από την εξάντληση των αντοχών των υγειονομικών συστημάτων στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, σύντομα κατέστησαν ορατά, αρχικά τα όρια και οι αντοχές των συστημάτων υγείας ενώ, εν καιρό, και οι τεράστιες ανισότητες ανάμεσα στις χώρες του αναπτυγμένου βορρά σε σχέση αυτές του “παγκόσμιου” νότου. Η πανδημία όμως σύντομα, ήδη από το 2020, εξελίχθηκε και σε ένα μείζων οικονομικό κρισιακό γεγονός που αποκάλυψε τα όρια και τις αντιφάσεις του κυρίαρχου οικονομικού παραδείγματος διεθνώς. Σε αυτή την συγκυρία το κράτος, στην Ευρώπη αλλά και αλλού, κλήθηκε εκ των πραγμάτων να δραστηριοποιηθεί εκ νέου στο πεδίο της οικονομίας τόσο για να συντηρήσει το παραγωγικό ιστό, μέσω μιας εκτεταμένη επιδοματικής πολιτικής, όσο και για να επανεκκινήσει την οικονομία, με κεϋνσιανές πολιτικές ενίσχυσης των επενδύσεων.

Η Ευρώπη από νωρίς αντιλήφθηκε το βάθος της επερχόμενης οικονομικής κρίσης και σε αυτή την κατεύθυνση αποφάσισε να παρέμβει δραστικά παρά τις όποιες αντιφάσεις και καθυστερήσεις. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι μια απόπειρα αναθέρμανσης των ευρωπαϊκών οικονομιών μετά τον “παγετώνα” των lockdown. Είναι όμως ταυτόχρονα και ένα πρώτο βήμα υπέρβασης της ίδιας της αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης μέσα από την αμοιβαιοποίηση του χρέους των ευρωπαϊκών οικονομιών, ζητούμενο που συζητιόταν, αλλά ουδέποτε υλοποιήθηκε με δραματικές συνέπειες για την χώρα μας, όλη την περίοδο της χρηματοοικονομικής κρίσης και των προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής.

Η κατεύθυνση των παρεμβάσεων του Ταμείου Ανάκαμψης είχε ήδη προσδιοριστεί από τις παλαιότερες ευρωπαϊκές συζητήσεις αναφορικά με το Green New Deal και τις ανησυχίες των αναπτυγμένων χωρών του βιομηχανικού βορρά ότι οι οικονομίες τους θα μείνουν “πίσω” στο ζήτημα του τεχνολογικού και ψηφιακού εκσυγχρονισμού τους. Έτσι, οι πόροι του ταμείου ανάκαμψης, εξ αρχής επρόκειτο να διατεθούν σε αυτές τις κατευθύνσεις συν την προφανή μέριμνα για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας και την αναγκαιότητα αντιμετώπισης των νέων ανισοτήτων που η κρίση του κορωνοϊού δημιούργησε.

Συγκεκριμένα, οι προτάσεις για την χρηματοδότηση των εθνικών οικονομιών, όπως προβλέπεται από τον κανονισμό του Ταμείου έπρεπε να κατανεμηθούν στους παρακάτω άξονες: α) της πράσινης μετάβασης, β) του ψηφιακού μετασχηματισμού του κράτους και της οικονομίας, γ) της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των εθνικών οικονομιών, δ) της καταπολέμησης των ανισοτήτων, ε) της ανθεκτικότητας των συστημάτων υγείας και στ) της εδαφικής συνοχής.

Αν όμως η Ευρώπη στέκεται σήμερα αντάξια των περιστάσεων, δεν ισχύει το ίδιο και για την ελληνική κυβέρνηση που κλήθηκε να καταθέσει την εθνική πρόταση για την κατανομή των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Αυθεντικότητας. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας επέλεξε να συντάξει την ελληνική πρόταση “εν κρυπτώ”, χωρίς την παραμικρή δημόσια διαβούλευση ή συμμετοχή των συλλογικών φορέων εκπροσώπησης  της αγοράς ή της επιστημονικής κοινότητας της χώρας. Με άλλοθι την αναγκαιότητα άμεσης σύνταξης του κειμένου, η κυβέρνηση έφτιαξε ένα κατάλογο – συρραφή μεμονωμένων αιτημάτων ομάδων ειδικών οικονομικών συμφερόντων και φίλων επενδυτών του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος.

Τα παραδείγματα έργων στην ελληνική πρόταση για το Ταμείο Ανάκαμψης που “βγάζουν μάτι” εξαιτίας του πελατειακού τους περιεχομένου είναι πολλά. Επιδοτήσεις στις επιχειρήσεις που αγοράζουν τα υπό ιδιωτικοποίηση asset υποδομών της χώρας, ψηφιοποίηση εκπαιδευτικού υλικού ύψους μισού δισ ευρώ και ένα δισ ευρώ για κέντρα κατάρτισης για την χρηματοδότηση των νέων σκανδάλων “σκόιλ ελικικού”.

Από την άλλη, η υπόνοια ότι το σχέδιο ανάκαμψης εμπνέεται από κάποιου είδους αναπτυξιακό σχεδιασμό καταρρέει με την πρώτη ματιά. Π.χ., το σχέδιο “Ελλάδα 2.0” περιλαμβάνει ελάχιστους πόρους για την πολεοδομική οργάνωση της χώρας και τις πράσινες αστικές αναπλάσεις που αποτελούν το πυρήνα της πρότασης της ευρωπαϊκής επιτροπής. Αντιστοίχως, και παρά τις τυμπανοκορυσίες για έναν νέο μοντέλο ανάπτυξης, η πρόταση της κυβέρνησης Μητσοτάκη περιλαμβάνει ελάχιστους πόρους για τον οικολογικό μετασχηματισμό της ελληνικής βιομηχανίας, τίποτα για την κυκλική οικονομία και ψίχουλα για το μεγάλο ηττημένο της παρούσας οικονομικής κρίσης, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Όμως, η ελληνική πρόταση για το Ταμείο Ανάκαμψης δεν είναι γραμμένη “στην πέτρα”. Ο κανονισμός της ευρωπαϊκής επιτροπής προβλέπει τον τρόπο για την τροποποίηση των εθνικών προτάσεων στο βαθμό που αυτές πάντοτε ανταποκρίνονται στους άξονες προτεραιότητας που το ίδιο του Ταμείο θέτει. Υπό αυτή την έννοια, το ερώτημα του ποια κυβέρνηση θα διαχειριστεί την κατανομή αυτών των πόρων παραμένει ανοικτό. Ο κύριος Μητσοτάκης και οι επιχειρηματίες του περιβάλλοντος του Μαξίμου ή μια κυβέρνηση που θα θέτει ως προτεραιότητα την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας σε πράσινη κατεύθυνση και την ενίσχυση του κράτους πρόνοιας; Η αλλαγή στον τρόπο διαχείρισης των πόρων του Ταμείο Ανάκαμψης είναι αναγκαία και εφικτή. Προϋποθέτει όμως, μια άλλη προοδευτική κυβέρνηση.

*Ο Χάρης Μαμουλάκης είναι αν. Τομεάρχης Ανάπτυξης & Επενδύσεων Κ.Ο. ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Βουλευτής Ηρακλείου – Πολιτικός Μηχανικός BEng MSc