Ναι ή όχι στον προστατευτισμό: Το δίλημμα της πρότασης Μπάιντεν

«Ήρθε η ώρα η Αμερική να ενωθεί. Και να θεραπευθεί». Αυτή ήταν η πρώτη δήλωση του Προέδρου Μπάιντεν μετά την επίσημη ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων των περασμένο Νοέμβριο. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ από την πρώτη στιγμή θέλησε να στείλει ένα μήνυμα επαναφοράς, να κάνει μια κίνηση ανακατάταξης των σχέσεων των Δημοκρατικών με τη μεσαία τάξη που τους είχε εγκαταλείψει, να εντοπίσει ξανά τα λάθη που οδήγησαν στο χαμένο έδαφος που άφησε πίσω του ο Τραμπ προς όφελος του Μπάιντεν. Με άλλα λόγια εξ αρχής στην εποχή Μπάιντεν είναι έντονο το ερώτημα: «τι πήγε στραβά και φτάσαμε στον Τραμπ;».

Μία από τις πρώτες προκλήσεις που κλήθηκε να αντιμετωπίσει η νέα διοίκηση του Λευκού Οίκου ήταν η πανδημία. Ήταν μια απρόσμενη εξέλιξη, που όμως πάνω στην οποία θα μπορούσαν να μπουν οι βάσεις για μια νέα δημόσια διεθνή πολιτική. Όχι μόνο λόγω των εκατομμυρίων απωλειών σε ανθρώπινες ζωές ανά τον κόσμο ή λόγω του καθοριστικού πλήγματος που υπέστη εξ αιτίας της ο προηγούμενος Πρόεδρος, αλλά και επειδή ως ένα παγκόσμιο φαινόμενο με βαθιές επιδράσεις στην κοινωνία κάθε χώρας θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πρώτης τάξεως παράδειγμα αλλαγής της εικόνας των ΗΠΑ ως πρωτοπόρου πολιτικών διακυβεύσεων με ορίζοντα την αποκατάσταση της παγκόσμιας ηγεμονίας και της εσωτερικής κοινωνικής ειρήνης.

Έτσι την προηγούμενη εβδομάδα ο Πρόεδρος Μπάιντεν πρότεινε την άρση της πατέντας των εμβολίων κατά του κορονοϊού. Με αυτόν τον τρόπο αποτυπώθηκε η πεποίθηση που υπάρχει σε προοδευτικούς αμερικανικούς κύκλους ότι η απρόσκοπτη εμπιστοσύνη στο ελεύθερο εμπόριο που οδηγεί στην ξέφρενη παγκοσμιοποίηση υπονομεύει το βιοτικό επίπεδο και τα δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας στις ΗΠΑ, αλλά και γενικά στον δυτικό κόσμο.

Με άλλα λόγια έχει αναγνωριστεί από πολλούς αναλυτές πως αποτελεί πολύ επικίνδυνο παιχνίδι για την πρωτοκαθεδρία των δυτικών δημοκρατιών ο παραγκωνισμός της μεσαίας τάξης. Κατ’ ουσία τίθεται ξανά εν αμφιβόλω ανη φιλελεύθερη διεθνής τάξη ταυτίζεται πάντα με τις γενικές αρχές της ελευθερίας, της ευημερίας και της ειρήνης, υπό το πρίσμα που επικράτησαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και επιβεβαιώθηκαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.Κι αυτό διότι στη συγκεκριμένη περίπτωση η άρση της πνευματικής ιδιοκτησίας και η δυνατότητα μεταφορά της τεχνογνωσίας της πατέντας θα ισοδυναμούσε με μια έννοια παρεμβατισμού.

Από την ΕΕ η Άνγκελα Μέρκελ, εκπροσωπώντας από κεκτημένη ταχύτητα και τις Βρυξέλλες, μας είπε ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει και πως τα πράγματα θα πρέπει να μείνουν ως έχουν διότι μόνο οι βιομηχανικοί παρασκευαστές των εμβολίων είναι ικανοί για να τροποποιήσουν τα εμβόλια και να τα κάνουν πιο αποτελεσματικά κατά νέων παραλλάξεων του κορονοϊού και πως η απελευθέρωση της πατέντας ενέχει κινδύνους για τη δημόσια υγεία.

Εδώ διαφαίνεται η ανάδυση ενός πολιτικού διχασμού.

Εμπεδώνεται ότι τα ερωτήματα που γεννήθηκαν και απαντήθηκαν ανεπιτυχώς με την εκλογή Τραμπ παραμένουν. Εμπεδώνεται, ακόμα, ότι η διεθνής συνεργασία όπως την ξέραμε μέχρι την έναρξη της οικονομικής κρίσης το 2008 αν δεν αποκατασταθεί θα παίρνει τη μορφή διεθνούς ανταγωνισμού. Και ενδεχομένως η έννοια του «προστατευτισμού» να αποτελεί ξανά το κλειδί σε αυτό το πεδίο.

Ο συγγραφέας του βιβλίου A World Safe for Democracy, John Ikenberry, το οποίο εκδόθηκε το 2020 και θεωρείται πως απηχεί τις απόψεις πολλών «Μπαϊντενίστας» πιστεύει ότι η ιδέα του «προστατευτισμού» δεν μπορεί να αποτελεί πλέον ανάθεμα, φέρνοντας ως παράδειγμα την προστασία του περιβάλλοντος και την εργασία.

«Κοιτάζοντας την ιστορία περισσότερων από 200 ετών ένα από τα πράγματα που βρήκα και το οποίο η διοίκηση του Μπάιντεν κατανοεί είναι ότι σε κάθε περίοδο όπου υπήρχε μια χρυσή εποχή διεθνισμού που ανύψωσε την Αμερική συνδέθηκε με μια προοδευτική ατζέντα». Με αυτόν τον τρόπο πλέον συνδέεται ο «προστατευτισμός» με την ιδέα της προστασίας του περιβάλλοντος και των εργασιακών δικαιωμάτων και προοδευτικά με την εθνική ευημερία, την εθνική ασφάλεια και την ειρήνη.

Υπό αυτή την έννοια δεν μπορούμε να πούμε ότι η εποχή του Τραμπ τελείωσε και ξεκίνησε η εποχή του Μπάιντεν. Μάλλον σωστότερα θα ήταν αν λέγαμε πως τα μεγάλα πολιτικά ζητούμενα η διοίκηση Τραμπ τα παρέδωσε ως σκυτάλη, άλυτα, στη διοίκηση Μπάιντεν. Αυτά στις ΗΠΑ. Στην ΕΕ; Οι πολιτικοί ηγέτες στην ΕΕ τι θα πράξουν μετά το τέλος της «διοίκησης Μέρκελ»…;

*Ο Ανδρέας Μπελεγρής είναι δημοσιογράφος