Big Brother: Ένα “Freak Show” για τον Έλληνα μικροαστό

Τώρα που “μαλάκωσε” το αρχικό τρολάρισμα, αυτό που μένει από την πρεμιέρα του Big Brother είναι ένα μούδιασμα. Η ιδιωτική τηλεόραση επιστρέφει στη τρασίλα, αλλά αυτή τη φορά η επιστροφή γίνεται με τρόπο βαθύτατα κοινωνικά στοχευμένο. Η παραγωγή επέλεξε να βάλει στο ίδιο σπίτι ετερόκλητους ανθρώπους που παρουσιάζονται ως “χάρτινοι αντιήρωες”.

Οι μάτσο γκόμενοι, ο σεξιστής, ο υπερπατριώτης με αντιμεταναστευτικές απόψεις, μια λαϊκή τραγουδίστρια, η “μπάρμπι” τύπισσα, ένας ΛΟΑΤΚΙ ακτιβιστής, ένας queer YouTuber, ένα plus size model, ένας Σαλονικιός από το Τέξας, οι illustrated σωματότυποι, απ’όλα έχει ο μπαχτσές των ρόλων. Γιατί για ρόλους μιλάμε.

Οι “παίκτες” υπηρετούν το σενάριο ακόμη κι αν δεν το κάνουν κατά συνείδηση. Και από το παραπάνω προκύπτει και η απάντηση σχετικά με το: “σε ποιον απευθύνεται αυτό το project”;

Στόχος είναι λοιπόν να διασκεδάσει ο νοικοκυραίος του καναπέ. Να πει “για δες, κοίτα τι κυκλοφορεί ανάμεσά μας”. Ο θεατής δεν θα ταυτιστεί με τους “ήρωες”, αντιθέτως πρόθεση της παραγωγής είναι η διακωμώδησή τους, μέσω του εγκλεισμού. Θα τσακωθούν, θα σχετιστούν, θα έρθουν στα όριά τους. Και ο τηλεθεατής θα διασκεδάζει “με την κατάντια του άλλου”.

Το concept ήταν πάντοτε αυτό, όμως εν προκειμένω, παρουσιάζονται κοινωνικές ομάδες ως καρικατούρες. Ο μικροαστός απολαμβάνει το show και αισθάνεται ασφαλής στην τοποθεσία “το σαλόνι του”. Ο συμμετέχων γίνεται έρμαιο του πλαισίου στο οποίο μπαίνει.

Κατηγορίες “εκθεμάτων”

Απέναντι στο οπτικό κριτήριο του εύπεπτου προβαλλόμενου προϊόντος τίθενται οι μετανάστες, οι γκέι, ακόμη και μια γυναίκα που κατά δήλωσή της έχει υποστεί κακοποίηση. Κι αν κάποιοι εκ των συμμετεχόντων είπαν στην πρεμιέρα πως αποσκοπούν στο να αλλάξουν τα στερεότυπα, δυστυχώς μπαίνουν με το κεφάλι στην αρένα των λεόντων που βρυχώνται για να επιβεβαιώσουν τα στερεότυπα αυτά.

Ο μέσος τηλεκανίβαλος θα γεμίσει την κοιλιά του με την επαλήθευση των προκαταλήψεών του, ακριβώς γιατί ο τρόπος με τον οποίο προβάλλονται οι κοινωνικές ομάδες, είναι εντελώς ρηχός. Η επιλογή των “χαρακτήρων” έγινε ακριβώς για να προκαλέσει μια “εκρηκτική χημεία” μεταξύ τους για να ιντριγκάρει αυτόν που θέλει να ιντριγκαριστεί. Οι υπόλοιποι θα εκνευριστούν ή θα μείνουν παγερά αδιάφοροι (προσωπικά εντάσσομαι στην κατηγορία εκείνων που περισσότερο εκνευρίστηκαν). Και φυσικά, οι κοινωνικές διακρίσεις, οι στερεοτυπικές απεικονίσεις, η αντικειμενοποίηση της θηλυκότητας, οι παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας δεν θα βελτιωθούν μέσα από αυτή την προβολή, αντιθέτως θα γίνουν αντικείμενο socialmediakού σχολιασμού, χωρίς να αλλάζει τίποτε απολύτως.

Η στερεοτυπική συνταγή που στήθηκε εδώ θα δυναμιτίσει την όλη “σφαγή” των μέσων δικτύωσης και θα διεγείρει τις φοβίες μιας φοβικής ελληνικής κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που δεν έχει αποδεχθεί ακόμη πως ο μέσος άνθρωπος μπορεί να ντύνεται όπως γουστάρει, να κάνει σεξ με όποιον και όπως γουστάρει, να εκφράζεται όπως γουστάρει, χωρίς αυτό να σημαίνει τίποτα παρά μια καθημερινή, ανθρώπινη εξωτερίκευση.

Το Big Brother θα στάξει δηλητήριο στα ήδη δηλητηριασμένα μυαλά, θα κάνει τους πιο ψύχραιμους να χάσουν τη ψυχραιμία τους, τους πιο προοδευτικούς να αντιδράσουν μέχρι να αποφασίσουν να απέχουν και τους νεοσυντηρητικούς να εξοπλιστούν με νέα επιχειρήματα για το μίσος που τρέφουν. Άλλοι θα το βλέπουν απλά για να περάσουν το χρόνο τους μέχρι να βαρεθούν.

Δυστυχώς όμως, με το τηλεοπτικό off ή την αλλαγή καναλιού, το πρόβλημα δεν σταματά, δεν κόβεται έτσι από τη ρίζα. Σε μια Ελλάδα που ελάχιστη πρόοδο έχει κάνει στα θέματα των διακρίσεων, το big brother έρχεται να εισβάλλει σαν άλλο μετανεωτερικό “freak show”, κάτι που το καθιστά εντελώς στενάχωρο στα μάτια ενός ψύχραιμου κριτή.

Όπου, όταν λέμε “freak show”, εννοούμε την προβολή της διαφορετικότητας ως έκθεμα με τον τρόπο που γινόταν από το τέλος του 19ου μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα στην Αμερική που ακόμα διαμόρφωνε το πρωτόλειο “American Dream”.

Ας είμαστε ρεαλιστές. Αν ένα κανάλι ήθελε πραγματικά να αλλάξει τα στερεότυπα και τα κακώς κείμενα, θα επένδυε σε ερευνητικά ρεπορτάζ, σε εκπαιδευτικές εκπομπές, σε ενημερωτικές συνεντεύξεις για τη διαφορετικότητα, και σε καμπάνιες προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν θα προχωρούσε σε τέτοιες “ευκολίες” με μοναδικό και παροδικό του κέρδος, την αύξηση της τηλεθέασης. Προσπαθώ να ανακαλέσω στη μνήμη μου τέτοιου τύπου εκπομπές στην ελληνική TV, αλλά αδυνατώ, πλην ελαχίστων, περιστασιακών εξαιρέσεων.

Τέλος, είναι άδικο να χαρακτηρίσει κανείς ως “υποκουλτούρα” το νέο τηλεοπτικό πρόγραμμα του ΣΚΑΙ. Γιατί όπως έγραφε ο Dick Hebdige, υποκουλτούρα είναι η ανατροπή της ομαλότητας. Είναι η έκφραση εκείνων που αισθάνονται απόκληροι, παραμελημένοι από τα κοινωνικά πρότυπα και δημιουργούν ανιχνεύοντας μια νέα ταυτότητα. Το Big Brother δεν προσφέρει ουδεμία νέα ταυτότητα παρά μόνο επισφραγίζει τις ίδιες αναχρονιστικές ταυτότητες που κουβαλάμε στη χώρα, από τη μεταπολίτευση και μετά.