Hope and Memory: Τα θύματα βασανιστηρίων αναζητούν ένα καλύτερο μέλλον στην Ελλάδα

Η Σ.Κ. έφτασε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 2021. Έχει σπουδάσει Αγγλική και Γαλλική μετάφραση και ήταν μέλος του λογοτεχνικού σωματείου στη χώρα της, όπου υπήρξε ακτιβίστρια ανθρώπινων δικαιωμάτων. Έχει γράψει δύο λογοτεχνικά βιβλία για την έμφυλη βία, την κλειτοριδεκτομή, τον καταναγκαστικό γάμο, τις φυλετικές διακρίσεις και τη διαφθορά στην πολιτική.

Τον Μάϊο του 2018 την συνέλαβαν στρατιωτικοί σε μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Κατά τη διάρκεια της σύλληψης την χτύπησαν με γκλοπ σε όλο της το σώμα, επίθεση που της άφησε μόνιμες κεφαλαλγίες. Εξαιτίας της φυλάκισής της και των βασανιστηρίων που υπέστη κατά τη διάρκεια αυτής, υποφέρει πλέον από Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) με πιθανά ψυχωσικά στοιχεία.

Όταν ανέκτησα τις αισθήσεις μου βρισκόμουν σε αίθουσα ανάνηψης Νοσοκομείου

Συναντήσαμε τη Σ.Κ. στην Αθήνα ως ένα από 1.800 θύματα βασανισμού που έχουν πιστοποιηθεί μέσω του προγράμματος «Hope and Memory: Ταυτοποίηση και Πιστοποίηση Θυμάτων Βασανιστηρίων» που υλοποιείται από το 2011 από τη «ΜΕΤΑδραση» και μας μίλησε για όσα πέρασε:

«Μετά τη σύλληψή μου με μετέφεραν στην κεντρική φυλακή όπου έμεινα έναν μήνα. Εκεί μας έδιναν ελάχιστο φαγητό μια φορά την ημέρα, στις τρεις το μεσημέρι, ίσα ίσα για να κρατηθούμε ζωντανές. Στην αρχή μας έδιναν το φαγητό σε βρώμικα γυάλινα μπολ. Στη συνέχεια μας το έδιναν σε πλαστική σακούλα, την οποία κρατούσαμε και για τη φυσική μας ανάγκη. Άφηναν τις σακούλες με τα ούρα και τα κόπρανα τρεις και τέσσερις μέρες μέσα στα κελιά με την ατμόσφαιρα να είναι αποπνικτική. Οι φύλακες μας έδιναν νερό σε ένα δοχείο, στο οποίο είχαν προηγουμένως ουρήσει. Μας βίαζαν όλες διαδοχικά από το πρώτο κιόλας βράδυ που έμεινα εκεί. Επίσης, σε διάφορες φάσεις της ημέρας εισέβαλλαν στο κελί, άρχιζαν να μας κλοτσάνε και να μας χτυπάνε με τα γκλοπ τους. Κατά τη διάρκεια τέτοιων “επισκέψεων” λιποθύμησα πέντε φορές. Μια άλλη μέρα λιποθύμησα ξαφνικά και όταν ανέκτησα τις αισθήσεις μου βρισκόμουν σε αίθουσα ανάνηψης Νοσοκομείου. Ως σήμερα δεν ξέρω τι επέμβαση μου έκαναν».

Η Σ.Κ. είναι πιστοποιημένο θύμα βασανιστηρίων. Η πιστοποίηση Θυμάτων Βασανιστηρίων γίνεται βάσει του Πρωτοκόλλου της Κωνσταντινούπολης, το οποίο υιοθετήθηκε το 1999 από τα Ηνωμένα Έθνη, με σκοπό τη χρήση αναγνωρισμένων μεθόδων και διαδικασιών για την καταγραφή των ευρημάτων βασανιστηρίων. Η εξειδικευμένη διαδικασία έκδοσης του πιστοποιητικού γίνεται από διεπιστημονική ομάδα που απαρτίζεται από ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, γιατρούς και νομικούς.

Το πιστοποιητικό προσφέρει σημαντική βοήθεια στους πρόσφυγες, αφού διευκολύνει την εξέταση του αιτήματος ασύλου από την Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου και, ως τεκμήριο ευαλωτότητας, ενισχύει επιπλέον αιτήματα: για ψυχοκοινωνική υποστήριξη, στέγαση, πρόσβαση σε υπηρεσίες, άρση γεωγραφικού περιορισμού, οικογενειακή επανένωση κ.α. Επιπλέον, το πιστοποιητικό μπορεί να αξιοποιηθεί δικαστικά. Τέλος, με την έκδοσή του αποφεύγεται ο επανατραυματισμός του ωφελούμενου, ο οποίος δε χρειάζεται να αφηγείται τα τραυματικά γεγονότα που έζησε επανειλημμένα σε διάφορες διοικητικές και ιατρικές υπηρεσίες, αφού έχει το έγγραφο που παραθέτει αναλυτικά το ιστορικό βασανισμού και τις ιατρικο-ψυχολογικές συνέπειές του.

Από τον Ιανουάριο του 2021 το πρόγραμμα «Ελπίδα και Μνήμη: Ταυτοποίηση και Πιστοποίηση Θυμάτων Βασανιστηρίων» υλοποιείται από τη ΜΕΤΑδραση, στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με διαχειριστές επιχορήγησης στην Ελλάδα το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow. Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους € 13,5 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants, στοχεύοντας στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της Κοινωνίας των Πολιτών.

Ο σκοπός των βασανιστών είναι να τους σκοτώνουν λίγο-λίγο, κάθε μέρα

Η συντονίστρια του προγράμματος Μαριάννα Καπή εξηγεί πώς το βαθύ τραύμα του βασανισμού ακολουθεί τα θύματα μια ζωή:

«Μιλάμε για διαλυμένους ανθρώπους. Ο σκοπός των βασανιστών δεν είναι να σκοτώσουν τα θύματά τους με την κυριολεκτική έννοια. Είναι να τους σκοτώνουν λίγο-λίγο, κάθε μέρα. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα ότι σε αρκετούς βασανισμούς τοποθετούν μπροστά από τα θύματά τους ένα κουτάκι δημοφιλούς αναψυκτικού, έτσι ώστε κάθε φορά που θα βλέπει το θύμα το συγκεκριμένο λογότυπο να επανέρχεται στη μνήμη του η κακοποίηση και να ζει εκ νέου το μαρτύριο».

Για αυτούς τους τραυματισμένους ανθρώπους η διαδικασία έκδοσης του πιστοποιητικού δεν είναι απλή, καθώς οι συνεντεύξεις που προηγούνται της έκδοσής του διαρκούν ώρες ή ακόμη και μέρες και χρειάζεται μεγάλη ενσυναίσθηση και προσεκτική διαχείριση.

«Ποτέ δεν ξέρεις σε ποια στιγμή θα καταρρεύσει ο συνεντευξιαζόμενος. Μπορεί μια ασήμαντη για εσένα αφορμή να προκαλέσει από εφίδρωση έως λιποθυμία, αφού δεν μπορείς να προβλέψεις τι μπορεί να προκαλέσει ανάκληση τραυματικών εμπειριών. Για παράδειγμα, ένα θύμα βασανιστηρίων μας παρακάλεσε κάθιδρος να απομακρύνουμε από την αίθουσα της συνέντευξης μια μεταλλική καρέκλα, γιατί σε μια τέτοια τον είχαν βασανίσει επανειλημμένως», λέει η κυρία Καπή.

Τα βασανιστήρια αποτελούν πέρα από κατάφορη, προφανώς, παραβίαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και λόγο μετακίνησης πληθυσμών. Οι πρόσφυγες-θύματα βασανιστηρίων που φτάνουν στη χώρα μας, κουβαλούν μαζί με τα λιγοστά τους υπάρχοντα και ένα τεράστιο βάρος: αυτό του ψυχοσωματικού εξευτελισμού που υπέστησαν και της υφάρπαξης της ανθρώπινής τους υπόστασης.

Δε θα τον αγκαλιάσεις. Με αυτόν τον καημό θα πεθάνεις

Ο Α.Χ. έφτασε στη Σύμη τον Σεπτέμβριο του 2019. Λίγα χρόνια πριν είχε πιαστεί αιχμάλωτος του ISIS στη Συρία και κρατήθηκε σε ένα υπόγειο, όπου υπέστη στέρηση φαγητού και νερού, βασανισμούς με πολύωρα κρεμάσματα, ηλεκτροσόκ, εξαναγκασμό σε σεξουαλικές πράξεις και εικονικούς πνιγμούς. Μετά από έναν σοβαρό τραυματισμό κατάφερε να διαφύγει και να μετακομίσει σε μια γειτονική συριακή πόλη. Εκεί, όμως, έζησε την εν ψυχρώ εκτέλεση του δίδυμου αδελφού του…

«Μετέφεραν τον αδελφό μου και αρκετούς άλλους στον ανοιχτό χώρο της λαχαναγοράς, όπου είχαν παραμερίσει τα τραπέζια και είχαν βάλει κάμερες. Τους έστησαν στον τοίχο για να τους εκτελέσουν. Ένας άντρας ρώτησε τη μάνα μου αν ήθελε κάτι από το παιδί της πριν το εκτελέσουν. Εκείνη είπε ότι ήθελε να το αγκαλιάσει. «Δε θα τον αγκαλιάσεις. Με αυτόν τον καημό θα πεθάνεις», της απάντησε και ξεκίνησαν να πυροβολούν. Εκτέλεσαν 14 άτομα. Δεν έδωσαν τις σορούς στους συγγενείς. Η διαβητική μητέρα μου λιποθύμησε και νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο. Τον Απρίλιο του 2016, παγίδευσαν με εκρηκτικά το αυτοκίνητο που επέβαινα εγώ, η μητέρα μου και τα δύο μου αδέλφια. Μετά την έκρηξη σκοτώθηκαν όλοι εκτός από εμένα που ξύπνησα στο νοσοκομείο. Εκεί έκανα δύο απόπειρες αυτοκτονίας, τη μία με νυστέρι και την άλλη με χάπια που έκλεψα».

Μετά από τέσσερις επεμβάσεις στο ισχίο, ο Α.Χ. μετακινείται πλέον μόνον με πατερίτσα, ενώ πάσχει και από Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD). Έχοντας πλέον πιστοποιηθεί από το πρόγραμμα «Hope and Memory: Ταυτοποίηση και Πιστοποίηση Θυμάτων Βασανιστηρίων» που υλοποιεί η ΜΕΤΑδραση λαμβάνει υποστήριξη για τις ιατρικές και ψυχοκοινωνικές του ανάγκες.

Ο περισσότεροι πρόσφυγες δε γνωρίζουν ότι υπάρχει στην Ελλάδα μια υπηρεσία πιστοποίησης επιζώντων βασανιστηρίων

«Φτάνοντας στην Ελλάδα, οι περισσότεροι πρόσφυγες δε γνωρίζουν ότι υπάρχει στην Ελλάδα μια υπηρεσία πιστοποίησης επιζώντων βασανιστηρίων. Ακόμη πολλοί είναι εκείνοι που δεν ξέρουν ότι αυτό που έχουν υποστεί αποτελεί βασανισμό και ότι έχει νομική υπόσταση. Αρκετοί πιστεύουν ότι αυτά που έχουν περάσει δεν είναι κάτι «ξεχωριστό», αφού τέτοιες μέθοδοι αποτελούν συνήθη πρακτική σε εμπόλεμες καταστάσεις και συρράξεις στη χώρα τους.», εξηγεί η Κατερίνα Downward, Υπεύθυνη Εκπαίδευσης και Ένταξης της ΜΕΤΑδραση και υπεύθυνη του προγράμματος «Hope and Memory: Ταυτοποίηση και Πιστοποίηση Θυμάτων Βασανιστηρίων».

«Γι’ αυτό, εκτός απο την ενίσχυση της δυνατότητας εξέτασης περισσότερων θυμάτων βασανιστηρίων και την πραγματοποίηση αποστολών στα σημεία εισόδου για να εξυπηρετηθούν αιτήματα πιστοποίησης, μέσω της υποστήριξης του Active citizens fund καταφέραμε να εντάξουμε και άλλες χρήσιμες δράσεις σε αυτό: εντατικοποιήθηκαν οι εκπαιδεύσεις αναγνώρισης πιθανών θυμάτων βασανιστηρίων για δημόσιους φορείς -ειδικά για τους ανήκοντες σε υπηρεσίες Ασύλου και πρώτης υποδοχής- και για οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών. Τον τελευταίο χρόνο έχουμε εκπαιδεύσει περισσότερους από διακόσιους φορείς και παράλληλα έχουμε ενεργοποιήσει δράσεις συνηγορίας και ευαισθητοποίησης, συμπεριλαμβανόμενου ενός ντοκιμαντέρ με μαρτυρίες επιζώντων».

Τι γίνεται όμως μετά την πιστοποίηση; Μπορεί ένας άνθρωπος να πατήσει στα πόδια του μετά από μια τόσο τραυματική εμπειρία;

Σύμφωνα με τη συντονίστρια του προγράμματος Μαριάννα Καπή, «μετά την πιστοποίηση τα θύματα βασανισμού αποκτούν μια σχέση εμπιστοσύνης με την οργάνωση, επιστρέφοντας στη ΜΕΤΑδραση για να διευθετήσουν εκκρεμότητες, να ζητήσουν υποστήριξη και να επιλύσουν γραφειοκρατικά ζητήματα. Αυτό φανερώνει κατά την άποψή μου ότι πρέπει να δημιουργηθεί ένα νέο πρόγραμμα ή μια υπηρεσία για την αποκατάσταση αυτής της ευάλωτης ομάδας, η οποία δεν υπάρχει από το 2008 που έκλεισε το Ιατρικό Κέντρο Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων (ΙΚΑΘΒ)».

«H METAδραση προσπαθεί να φτιάξει ένα δίκτυο υποστήριξης για τα θύματα βασανιστηρίων και να συνδράμει με κάθε τρόπο στον αγώνα που κάνουν για να ξαναχτίσουν τη ζωή τους», εξηγεί η Κατερίνα Downward. «Τα θύματα ζητούν άμεση βοήθεια για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Δε γνωρίζουν αν αυτό είναι μέρος της δράσης ενός προγράμματος ή μιας οργάνωσης. Δεν τους ενδιαφέρει αυτό. Αυτό που απασχολεί τα θύματα είναι η βοήθεια στο εδώ και το τώρα. Εμείς είχαμε την ιδέα να βρούμε ιδιώτες γιατρούς και επαγγελματίες ψυχικής υγείας που να προσφέρουν σε αυτούς τις υπηρεσίες τους pro bono, έστω κάποιες ώρες σε μηνιαία βάση. Και έχουμε καταφέρει να χτίσουμε ένα μικρό δίκτυο ανθρώπων που μπορούν να τους παρέχουν ουσιαστική βοήθεια».

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις