Μακεδονία του Ίλιντεν και οι διαστάσεις του Σκοπιανού

Δεν υπάρχει εχέφρων Έλλην που να μη θέλει να λυθεί το Σκοπιανό. Δεν υπάρχει όμως επίσης εχέφρων Έλλην που να μη θέλει μία λύση που θα είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα. Διότι ο,τιδήποτε άλλο θα δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα με απρόβλεπτες συνέπειες στο μέλλον. Και η εξωτερική πολιτική δεν μπορεί να βλέπει μέχρι τις επόμενες εκλογές, αλλά οφείλει να βλέπει ιστορικά, για τις επόμενες γενιές.

Για αυτό και έχει απόλυτο δίκιο ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίρπας όταν λέει πως η συζήτηση για το όνομα είναι κενή περιεχομένου εάν πρώτα δε λυθούν δύο βασικά ζητήματα: Η διασφάλιση του erga omnes, δηλαδή πως η ονομασία θα είναι προς χρήση έναντι όλων και η αλλαγή του Συντάγματος της ΠΓΔΜ πριν οποιαδήποτε συμφωνία.

Σε αυτό υπάρχει ένα consensus από όλες λίγο πολύ τις πολιτικές δυνάμεις. Το ίδιο λένε ουσιαστικά και ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η Φώφη Γεννηματά. Αυτό είναι ευτύχημα σε μία χώρα στην οποία πολλάκις τα εθνικά θέματα έγιναν πεδίο μικροκομματικής αντιπαράθεσης. Διότι συχνά το επείγον δεν αφήνει χώρο για το σημαντικό.

Το όνομα είναι ένα μόνο μέρος του προβλήματος και ας εστιάζουν ορισμένοι στη χρήση του όρου Μακεδονία, που από μόνη της όμως δε σημαίνει και πολλά. Μία πρόταση για όνομα και συγκεκριμένα η χρήση του όρου Ίλιντεν με οποιοδήποτε τρόπο (πχ Ilindenska Republika Makedonjia ή Ilidenska Makedonjia) ήρθε χθες στο προσκήνιο μετά τη διαρροή των Σκοπιανών για το συγκεκριμένο σενάριο.

Καταρχήν να ξεκαθαρίσουμε -και αυτό δεν είναι εκτίμηση, αλλά πληροφόρηση- πως ο Ζόραν Ζάεφ που πιέζεται στο εσωτερικό της χώρας του, κατά πάσα πιθανότητα ήθελε να φανεί πως βάζει στο τραπέζι τη συγκεκριμένη πρόταση, την οποία υποστηρίζουν διακαώς οι εθνικιστές της αντιπολίτευσης του. Όχι μόνο ή τόσο για να την “κάψει”, όσο για να δείξει στην αντιπολίτευση του ότι εκείνος μια φορά την έθεσε – αλλά δυστυχώς δεν έγινε αποδεκτή από τους Έλληνες.

Από τη στιγμή βέβαια που ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η Φώφη Γεννηματά απέρριψαν δημόσια την πρόταση για “Μακεδονία του Ίλιντεν”, είναι προφανές ότι η συγκεκριμένη πρόταση δεν έχει ούτως ή άλλως καμία τύχη, αφού δε μπορεί να διασφαλιστεί πλειοψηφία που να την ψηφίσει. Ο Αλέξης Τσίπρας όμως έτσι κι αλλιώς ήταν ιδιαίτερα προσεκτικός, εστιάζοντας -και σωστά- στα θέματα μεγαλύτερης ουσίας απο αυτό καθεαυτό το όνομα.

Το συγκεκριμένο όνομα όμως δεν είναι “αθώο”. Η ιστορική αναδρομή του εξαίρετου συναδέλφου Χρήστου Δεμέτη, αναδεικνύει το γιατί. Για να το θέσουμε συνοπτικά, ακόμη και εάν η εξέγερση που συνδέεται με το Ίλιντεν είχε όντως ταξικά χαρακτηριστικά όταν συνέβη, το ζήτημα είναι τι σημασιοδοτεί σήμερα για τους σκοπιανούς εθνικιστές και πως την αξιοποιούν για να επιχειρηματολογήσουν στο πλαίσιο σλαβομακεδονικού αλυτρωτισμού.

Όμως ο Ζάεφ μπορεί να θέλει να ευχαριστήσει τους εθνικιστές της αντιπολίτευσης του, δείχνοντας ότι διαπραγματεύεται, αλλά το μείζον ζήτημα παραμένει αυτό που ήδη από τη Σόφια δήλωσε ο Τσίπρας: Δηλαδή ότι η ονομασία θα είναι έναντι όλων και αυτό το έναντι όλων θα διασφαλίζεται από την μεταρρύθμιση του Συντάγματος της ΠΓΔΜ. Το τελευταίο ειδικότερα δεν είναι τόσο κρίσιμο επειδή το ζητά σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος της Ελλάδας, ούτε επειδή μία λύση πρέπει κάπως να διασφαλιστεί πως δε θα γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από μία μελλοντική εθνικιστική κυβέρνηση στα Σκόπια.

Αλλά κυρίως επειδή η ΠΓΔΜ πρέπει να υπάρχει και αύριο ως κρατική οντότητα, άρα ο Ζάεφ πρέπει να έχει επικυρώσει μία συμφωνία πρώτα με αναθεώρηση του Συνταγματος, ιδανικά με μία ευρύτερη πλειοψηφία, ώστε να αποφύγει μελλοντικές περιπέτειες. Τη διάλυση της ΠΓΔΜ δε θα την ήθελε ούτε η Ελλάδα, ούτε κανείς που ανησυχεί για το σενάριο μίας μεγάλης Αλβανίας.

Την αναγκαιότητα της Συνταγματικής Αναθεώρησης στα Σκόπια την επισήμανε μάλιστα πρώτος ο Ευάγγελος Βενιζελος, που εθνικιστή ή “πατριώτη” δεν τον λες. Διότι ακριβώς αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα της συνέχισης της ύπαρξης της ΠΓΔΜ ως ενιαίας οντότητας.

Αλλωστε πιο κρίσιμο στην ουσία ζήτημα από το όνομα είναι η ιθαγένεια και η γλώσσα. Ας έχει η ονομασία τον όρο Μακεδονία με έναν γεωγραφικό ή εθνικό προσδιορισμό (και κατά προτίμηση σε μία λέξη, για λόγους πρακτικούς: Όρος αποτελούμενος από δύο λέξεις θα έχει ως αποτέλεσμα πρακτικά να χρησιμοποιείται η δεύτερη λέξη, που πιθανότατα θα είναι Μακεδονία). Όμως το πιο βασικό είναι πως θα προσδιορίζονται οι κάτοικοι αυτής της χώρας, οι οποίοι είναι σλάβικης και αλβανικής καταγωγής, αλλά επείσθησαν να υιοθετήσουν έναν όρο τεχνητό (ελέω Τίτο) στην προσπάθεια να αποκτήσουν μία εθνική ταυτότητα. Τη δικαιούνται; Πάντως δεν μπορούν να την πλάθουν ως όχημα αλυτρωτικών βλέψεων, από τις οποίες τα Βαλκάνια έχουν υποφέρει πολύ.