Τάλιρο: Ένα νόμισμα με μεγάλη ιστορία

«Απόψε που υπάρχουνε τα τάληρα, ρε μάγκες θα οργώσουμε τα Φάληρα», έλεγαν ο ο Σακελλάριος κι ο Γιαννακόπουλος στο τραγούδι “ο Τραμπαρίφας” του 1951. Εφόσον τώρα τα τάλιρα, μάλλον δεν υπάρχουν, και δυσκολευόμαστε να πάμε στα Φάληρα, στα θαλασσινά μπαράκια για μπίρες και καλαμαράκια, ας μάθουμε τουλάχιστον από πού κρατά η σκούφια της λέξης «τάλιρο». Λοιπόν, ορίστε μια ωραία ιστορία: στη Βοημία, υπάρχει μια κοιλάδα, του Αγίου Ιωακείμ.

Σήμερα ανήκει στην Τσεχία και λέγεται Jachymov, αλλά όταν ήταν γερμανοκρατούμενη λεγόταν Joachimstal – «tal» είναι η κοιλάδα στα γερμανικά. Εκεί λοιπόν υπήρχαν ορυχεία αργύρου. Το 1519 κόπηκαν ασημένια νομίσματα από τα κοιτάσματα της Γιοακιμστάλ, της κοιλάδας του Αγίου Ιωακείμ, τα οποία ονομάστηκαν «Joachimsthaler», δηλαδή κάτι σαν “Ιωακειμοκοιλαδάκια”, αν μπορούμε να πούμε κάτι τόσο αδόκιμο. Ε, αυτά τα ασημένια νομίσματα είχαν μεγάλη πέραση. Η κακόηχη, γερμανική ονομασία τους συντομεύτηκε, και από Γιοακιμστάλερ, έμεινε σκέτο «τάλερ».

Οι Ενετοί το είπαν «talaro», και από αυτούς εμείς το λέμε τάλιρο, εννοώντας το νόμισμα αξίας πέντε μονάδων, στον ενικό, γιατί στον πληθυντικό, τα τάλιρα, ή τα τάλαρα, είναι απλώς τα λεφτά. Οπότε, πρέπει να βάλουμε το μυαλό μας να δουλέψει, για να μη χαλάσουμε το χατίρι του κοριτσιού, που απόψε θέλει θάλασσα, όπως λέει και το τργούδι. Μπορεί να μην έχουμε τα τάλαρα, έχουμε όμως φαντασία – κάτι θα σκεφτούμε.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.