ΕΙΝΑΙ Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΙΡΕΣΗ;

Σε κάποια στιγμή του ξέφυγε του Γιάνη Βαρουφάκη. «Εμείς οι μικρές μειοψηφίες, οι αιρέσεις» ήταν η φράση που χρησιμοποίησε εν τη ρύμη του λόγου, ρητορική αδεία. Προσπαθωντας να απαντήσει στις διαδοχικές ερωτήσεις ενός «προσηλυτισμένου» δημοσιογραφικού και κινηματικού ακροατηρίου σχετικά με την αξία και την αποτελεσματικότητα ενός γνήσια αριστερου λόγου. Οι πολίτες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη είναι στραπατσαρισμένοι από το σπιράλ της κρίσης εδώ και 15 χρόνια, αμφισβητούν μέχρι πλήρους απόρριψης το κατεστημένο, αλλά τελικά προκρίνουν κατά βάση συντηρητικές λύσεις όταν δεν λυτρώνουν τον αντισυστημισμό τους στην άκρα δεξιά.

«Τι κάνουμε λάθος;» ρωτούσαν τον Γιάνη και τους συντρόφους του το πρωί της περασμένης Παρασκευής σε μια τυπικά μίζερη αίθουσα της ΕΣΗΕΑ. Λουσμένη με άρρωστο φως από τις λάμπες φθορίου, γεμάτη καλώδια για τις κάμερες και φλας από τις φωτογραφικές μηχανές. Ο γραμματέας του ΜέΡΑ25 στο κέντρο του πάνελ, αριστερά του η δημοσιογράφος-συγγραφέας από την Τουρκία Ετσέ Τεμελκουράν και δεξιά του ο πρώην αρχηγός των Εργατικών στη Μεγάλη Βρετανία, Τζέρεμι Κόρμπιν. Τρεις σημαντικές προσωπικότητες της σύγχρονης Αριστεράς παγκοσμίως που το πλακάτ “Progressive International” πάνω από τα κεφάλια τους δεν είναι το μοναδικό κοινό τους σημείο.

Τους ενώνει και κάτι άλλο. Είναι (ή έχουν υπάρξει) διωγμένοι. Ο Βαρουφάκης ως υπουργός Οικονομικών της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ το 2015, κατηγορήθηκε ότι ηγήθηκε μιας διαπραγμάτευσης που κόστισε στη χώρα μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες δισεκατομμύρια (τα μηδενικά μπαίνουν αναλογα με το πόσο ψηλά είναι κανείς στην ιεραρχία του εγχώριου «μετώπου της λογικής») και πια είναι persona non grata ακόμα και για τον ΣΥΡΙΖΑ (όχι ότι τους συμπαθεί κι εκείνος). Ο Τζέρεμι Κόρμπιν είναι πια ανεξάρτητος βουλευτής – έχασε την ηγεσία των Εργατικών πληρώνοντας μια δειλή στάση που τον βούλιαξε στην κινούμενη άμμο του Βrexit και πέφτοντας θύμα ενός εντελώς ανήθικου εσωκομματικού πολέμου που με πρόσχημα τον αντισημιτισμό τον πέταξε εκτός κοινοβουλευτικής ομάδας («Είναι τελείως παράλογο οτι δεν είμαι βουλευτής του Εργατικού κόμματος», η θέση του). Με την Ετσέ Τεμελκουράν τα πράγματα είναι πιο απλά: είναι ανεπιθύμητη στην Τουρκία του Ερντογάν, στην οποία φυσικά δεν μπορεί να λέει και να γράφει ό,τι θέλει.

Η ατάκα του Γιάνη Βαρουφάκη, ακόμα κι αν δεν τέθηκε σκόπιμα έτσι, ήταν ίσως το συμπέρασμα από τα 90 λεπτά τοποθετήσεων των τριών ομιλητών. Συμπέρασμα-ερώτηση. Είναι η Αριστερά σήμερα μια σύγχρονη αίρεση; Ένα cult στην ορθοδοξία της «μη εναλλακτικής» που αντιμετωπίζεται ως αναγκαίο, πλην διακοσμητικό, κακό; Ή μια πολιτική δύναμη που ανανεωμένη μπορεί να δώσει λύσεις σε έναν κόσμο που διαρκώς τρακάρει σε αδιέξοδο; Πιο απλά, με ένα παράδειγμα: στις πρόσφατες γαλλικές εκλογές το αριστερό ποτήρι ήταν μισοάδειο από το δίλημμα «Μακρόν ή άκρα δεξιά;» (που πρώτα απ’ όλους τελικά βολεύει τον κάθε Μακρόν) ή μισογεμάτο από την καλή επίδοση του Μελανσόν που ένωσε την αριστερά ενόψει των βουλευτικών εκλογών που έρχονται τον Ιούνιο;

«Η Ιστορία δεν γράφεται μόνο από τους νικητές» και «όπως δεν υπάρχει τελική νίκη, δεν υπάρχει και τελική ήττα», προσπάθησε να καθησυχάσει ο Γιάνης Βαρουφάκης χρησιμοποιώντας μια φράση της ιστορικής μορφής των βρετανών Εργατικών, Τόνι Μπεν. Τον θυμήθηκε κι ο Κόρμπιν όταν ρωτήθηκε για τις ευθύνες της Δύσης, της Μεγάλης Βρετανίας, ακόμα και των ίδιων των Εργατικών, για το πως γιγαντώθηκε ο Πούτιν τα τελευταία 20 χρόνια. «Όταν ο Μπλερ πήγαινε τον Πούτιν στην όπερα, εγώ με τον Τόνι Μπεν ήμασταν στον δρόμο για την Τσετσενία, την ίδια ώρα που οι συντηρητικοί βουλευτές χρηματοδοτούνταν από τους ρώσους ολιγάρχες που πλούτισαν κλέβοντας τα ασημικά της ΕΣΣΔ», έδιωξε μακριά του το ανάθεμα.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία υπήρξε φυσικά κεντρικό θέμα συζήτησης. Ο Βαρουφακής, κυρίως, μίλησε πολύ για την ανάγκη να υπάρξει ένα νέο «κίνημα των αδέσμευτων» (όπως εκείνο στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου) που θα πιέσει τις δύο πλευρές να βρουν ειρηνευτική λύση. Επανέλαβε 2-3 φορές το «ούτε με τον Πούτιν, ούτε με το ΝΑΤΟ» και τράβηξε την κριτική του ως εδώ: «Τα στρατιωτικά μπλοκ που υπόσχονται προστασία είναι αυτά που, όπως η Μαφία, ευθύνονται για την ανασφάλεια. Θυσιάζουν τον ουκρανικό λαό για να έχει λόγο ύπαρξης το ΝΑΤΟ και στρώνουν το χαλί για τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων που αντεπιτίθεται».

Ο Κόρμπιν, σε αντίθεση με τον Βαρουφάκη που παραμένει έτοιμος να τσακωθεί ακόμα και σε εκδήλωση Free Hugs, υπήρξε τυπικά φλεγματικός, Αστειεύτηκε με ένα ringtone που τον διέκοπτε για πολλή ώρα και κέρδισε τις εντυπώσεις με την ικανότητά του στο να μιμείται τη φωνή και τις γκριμάτσες του Μπόρις Τζόνσον. Για τον οποίο επιφύλαξε ένα «σοφόν το σαφές» καρφί: «Δεν μπορείς να ξέρεις την ιδεολογική τοποθέτηση του Μπόρις, γιατί η πυξίδα δείχνει αλλού κάθε μέρα». Συμπέρανε ότι «οι οικονομικές συνέπειες του πολέμου θα είναι καταστροφικές, ειδικά για τις φτωχές χώρες» κι έβαλε μια σειρά από ρητορικά ερωτήματα: «Γιατί υπάρχει διαφορετική αντιμετώπιση των προσφύγων σε σχέση με εκείνους από το Αφγανιστάν και τη Συρία; Γιατί άργησε τόσο πολύ να πάει στο Κίεβο ο ΟΗΕ; Θα χάσουμε κι αυτήν την ευκαιρία για σταθερότητα όπως τη χασαμε με τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991; Αλήθεια, όσον αφορά τις ανισότητες, μας έμαθε τίποτα η πανδημία;».

Η Τεμελκουράν από την πλευρά της ήταν πιο ανθρώπινη, αναλύοντας τα αριστερά υπαρξιακά. «Η ανθρώπινη ιστορία ήταν πάντα ένα κανιβαλιστικό ντοκιμαντέρ, αυτή η συνθήκη άλλωστε γέννησε και το νεοφιλελευθερισμό. Δεν έχουμε, συνεπώς, και πολλά να βασιστούμε. Έχουμε όμως ο ένας τον άλλον. Στον αγώνα υπάρχει χαρά και ομορφιά, γι’ αυτό πρέπει να τον δίνουμε. Για να βρούμε την αλήθεια», ήταν η εμψυχωτική κατακλείδα της.

Διαπιστώσεις όπως αυτή του Τζέρεμι Κορμπιν «τα τρία μεγαλύτερα προβλήματά μας αυτήν την στιγμή είναι η παγκόσμια ανισότητα, η παγκόσμια διατροφική αστάθεια και η κλιματική κρίση – η ελεύθερη αγορά δεν πρόκειται να τα λύσει, η συλλογική δράση μπορεί και να το κάνει» μοιάζουν με όαση λογικής σε μια παγκόσμια πολιτική σκηνή που όχι μόνο δεν μπορεί να βάλει φρένο στον υπερκαπιταλισμό αλλά τον υπηρετεί τυφλά. «Ο Ερντογάν διοικεί τη τη χώρα σαν να είναι μαγαζί» είπε η Τεμελκουράν. Κι αυτό, μείον τον αυταρχισμό, μπορεί να το πει κανείς και για πολιτικούς τύπου Μακρόν ή Μητσοτάκη.

Και τότε γιατί η Αριστερά δεν έχει την απάντηση; Αυτή που έψαχνε το πάνελ αλλά που ψάχνει και η εποχή μας. Κάτι πήγε να πει ο Κόρμπιν, όταν προσπάθησε να εξηγήσει την μοιραία στάση του στο Brexit. «Εγώ ήμουν υπέρ του Remain, μάλιστα πρόσθετα στη ρητορική μου και το Reform. Στον Βορρά όμως (σ.σ. παραδοσιακό προπύργιο των Εργατικών) οι άνθρωποι ήταν πολύ θυμωμένοι, αισθάνθηκαν προδομένοι και ψήφισαν υπέρ του Brexit. Ας μην είμαστε τόσο υπερόπτες μαζί τους».

Η Αριστερά θα αντιμετωπίζεται πάντα ως «παλαβή αίρεση» από την απληστία ενός συστήματος που δε θέλει να γίνει λίγο πιο δίκαιο για να μην πέφτουμε συνεχώς στα βράχια. Αλλά, θα πρέπει να είναι και λιγότερο υπεροπτική, να μη μιλάει σαν να απευθύνεται μόνο σε όσους έχουν λυμένα τα προβλήματα. Να εκφράζεται από τον Μπράιαν Ίνο, τον Εντουάρ Λουί και τον Φοίβο Δεληβοριά, αλλά να μπορεί να συνομιλήσει και με τα «κίτρινα γιλέκα», τους wannabe συνδικαλιστές της Amazon και τα παιδιά που δεν πάνε να δουλέψουν σκλάβοι στα νησιά για πενταροδεκάρες…