Απόλλων: Από πού κρατά η σκούφια του

Ποια είναι η ετυμολογία του ονόματος “Απόλλων”; Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, είναι αγνώστου ετύμου. Μπορεί να προέρχεται από το “άπελος”, που σημαίνει “δύναμη” – στον Όμηρο, ο αδύναμος είναι “ολιγηπελέων”. Ή, μπορεί να σχετίζεται με το “απέλλαι” που σημαίνει “ιερά”. Το σίγουρο είναι πως το όνομα του θεού έχει παλαιότατο κρητομυκηναϊκό υπόβαθρο. Όμως, κάπου τσίμπησα και μια ακόμα ετυμολογία, σύμφωνα με την οποία το “Απόλλων” προέρχεται από το στερητικό “α” και το “πολλών” – δηλαδή αυτός που δεν προορίζεται για τους πολλούς, που δίνει τη χάρη του σε λίγους.

Όντως, σε λίγους, και όχι πάντα. Ας πούμε, τον Απρίλη του 1970, και ώρα 13η και 13 πρώτα λεπτά, εκτοξεύτηκε ο πύραυλος που θα μετέφερε τους αστροναύτες της αμερικανικής αποστολής Απόλλων 13 στη Σελήνη. ‘Όσοι είδατε την πολύ καλή ταινία “Apollo 13”, του 1995, σκηνοθεσίας Ρον Χάουαρντ, που κέρδισε δύο Όσκαρ, με τον Τομ Χανκς στον πρώτο ρόλο του κυβερνήτη Τζέιμς Άρθουρ Λόβελ, θα θυμάστε πως το γρουσούζικο δεκατριάρι πραγματικά δικαιολόγησε την κακή του φήμη, και όλα πήγαν στραβά. Λόγω βλάβης δεν κατάφεραν οι ατροναύτες να προσεληνωθούν, κόντεψαν να πεθάνουν και τρόμαξαν να γυρίσουν στη Γη. Ο αρχαιοελληνικός θεός του φωτός, της μουσικής, της ποίησης και της μαντικής δεν τους έκανε, αυτή τη φορά, την χάρη.

Προφανώς οι αστροναύτες του “Απόλλων 13” δεν ήταν μεταξύ των εκλεκτών, αλλά κανείς δεν ξέρει γιατί – οι θεοί κι οι τραπεζίτες δεν δίνουν λογαριασμό σε κανέναν.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.