Εξάρχεια: Μια ρηξικέλευθη γειτονιά

Μία περιβόητη, ή διαβόητη, συνοικία της Αθήνας, είναι βέβαια τα Εξάρχεια. Πριν πάρουν το όνομά τους από τον Ηπειρώτη έμπορο Έξαρχο, που διατηρούσε στη Θεμιστοκλέους μεγάλο κατάστημα γενικού εμπορίου, τα Εξάρχεια λέγονταν Πιθαράδικα, από τα πολλά σχετικά εργαστήρια που υπήρχαν εκεί μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα.

Η ίδρυση στην περιοχή των Εξαρχείων του Πανεπιστημίου και του Πολυτεχνείου διαμόρφωσε εν πολλοίς τον κατοπινό χαρακτήρα της συνοικίας: μια γειτονιά διακίνησης των πιο ρηξικέλευθων ιδεών, γεμάτη τυπογραφεία, εκδοτικούς οίκους, βιβλιοπωλεία και καφενεία, όπου η ιδεολογική ζύμωση συχνά οδηγούσε τους θερμοκέφαλους φοιτητές σε αναμέτρηση με τις δυνάμεις επιβολής της τάξεως.

Κανείς δεν ξεχνάει την εξέγερση του Πολυτεχνείου και της Νομικής το 1973, ή την κατάληψη του Χημείου το1985, αλλά ελάχιστοι ξέρουν πως η πρώτη φοιτητική εξέγερση στη ιστορία του νεότερου ελληνικού κράτους έγινε στα Εξάρχεια στις αρχές Μαίου του 1859, με το όνομα Σκιαδικά: οι φοιτητές για να υποστηρίξουν τα ελληνικά προϊόντα, βγήκαν φορώντας ψαθάκια από τη Σίφνο, που λέγονταν σκιάδια.

Όμως οι εισαγωγείς καπέλων από το εξωτερικό έστειλαν τους μπράβους τους κι έγινε σκηνικό, και μετά ήρθε η αστυνομία και μαντέψτε ποιους πλάκωσε στο ξύλο. Την επομένη έγιναν διαδηλώσεις μπροστά στο Πανεπιστήμιο, το πράγμα χόντρυνε, μέχρι που ο Φρούραρχος των Αθηνών, ονόματι Σούτσος, για ναα διαλύσει τους συγκεντρωμένους κατέβασε στρατό…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.