Εμβόλιο κορονοϊού: Οι επικίνδυνες συντομεύσεις και τα βρώμικα παιχνίδια στην κούρσα για την πρωτιά

Όταν η Ρωσία ανακοίνωσε στις 11 Αυγούστου ότι έφτιαξε το πρώτο εμβόλιο κατά του κορονοϊού και το ονόμασε Sputnik V, τράβηξε όλα τα βλέμματα πάνω της, με την είδηση να γίνεται πρώτο θέμα παγκοσμίως. Το όνομα Sputnik στο εμβόλιο μάλιστα, μόνο τυχαίο δεν είναι, καθώς το 1957, η Σοβιετική Ένωση εκτόξευσε τον ομώνυμο δορυφόρο και κέρδισε την μάχη του διαστήματος.

Τώρα, η Ρωσία υποστηρίζει ότι φτάνει την ιατρική στα όριά της. Αλλά υπάρχουν πολλοί που ισχυρίζονται ότι πιέζει πολύ δυνατά, σε μια κατάσταση που θυμίζει έντονα διεθνή ανταγωνισμό. Σε αυτόν τον αγώνα, υπάρχουν κατηγορίες για συντομεύσεις, κατασκοπεία, ανήθικο ρίσκο και ζήλια, εν μέσω της συζήτησης για τον «εθνικισμό των εμβολίων».

To εμβόλιο για τον κορονοϊό είναι ένα από τα πιο πολύτιμα ιατρικά επιτεύγματα στη σύγχρονη εποχή. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στο όφελος της σωτηρίας πολλών ζωών, αλλά και στην υπόσχεση για τερματισμό της αναστάτωσης και στη δόξα αυτού που θα το πετύχει.

“Δεν έχω δει ποτέ τα πολιτικά στοιχήματα για ένα ιατρικό προϊόν να είναι τόσο έντονα”, δήλωσε στο BBC ο Λόρενς Γκόστιν, καθηγητής του νόμου για την παγκόσμια υγεία στο Πανεπιστήμιο Georgetown των ΗΠΑ. “Ο λόγος που το εμβόλιο Covid-19 έχει πάρει έναν τέτοιο πολιτικό συμβολισμό είναι ότι οι υπερδυνάμεις είδαν το εμβόλιο ως μέσο για να προβάλουν την επιστημονική τους ικανότητα, να επικυρώσουν το πολιτικό τους σύστημα ως ανώτερο”.

Υπάρχουν επί του παρόντος περίπου έξι κορυφαία υποψήφια εμβόλια που είναι στο τελικό στάδιο των δοκιμών σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), συμπεριλαμβανομένων τριών στην Κίνα, ενός στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενός στις ΗΠΑ και ένα συνεργασία Γερμανίας-ΗΠΑ.

Συνήθως χρειάζονται χρόνια για να αναπτυχθεί ένα εμβόλιο. Και ενώ όλοι επιδιώκουν να επιταχύνουν τα πράγματα, η ανακοίνωση της Ρωσίας έχει προκαλέσει ανησυχίες σχετικά με τη συντόμευση της κανονικής διαδικασίας.

Τον Ιούλιο, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και ο Καναδάς κατηγόρησαν τις ρωσικές υπηρεσίες κατασκοπείας για πειρατεία στην έρευνα εμβολίων, κάτι που το Κρεμλίνο αρνήθηκε. Οι ισχυρισμοί από πηγές πληροφοριών τότε ήταν ότι πρόκειται για κλοπή δεδομένων και όχι διακοπή της ανάπτυξης.

Μία εβδομάδα μετά, το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ κατηγόρησε δύο Κινέζους χάκερ ότι στοχεύουν την ανάπτυξη εμβολίων για λογαριασμό των υπηρεσιών πληροφοριών του Πεκίνου. Η Κίνα το αρνήθηκε σθεναρά και είπε ότι έχει κοινοποιήσει πληροφορίες σχετικά με τον ιό και συνεργάστηκε με ξένους εταίρους.

Η μεγαλύτερη ανησυχία αφορά τη μείωση των ενεργειών στον κανονικά αργό, διεξοδικό κόσμο των ιατρικών εξετάσεων.

“Υπήρξαν σίγουρα περικοπές, ιδίως στη ρωσική υπόθεση”, λέει ο Τόμας Μπόλκι διευθυντής του παγκόσμιου προγράμματος υγείας στην ΜΚΟ Council on Foreign Relations . “Δεν είναι δύσκολο να αναπτυχθεί ένα εμβόλιο. Είναι δύσκολο να αποδειχθεί ότι ένα εμβόλιο είναι ασφαλές και αποτελεσματικό. Και εάν οι χώρες ενδιαφέρονται μόνο για το πρώτο, μπορούν να κάνουν περικοπές”.

Η απόφαση της Ρωσίας να καταχωρίσει το εμβόλιο Sputnik πριν από δοκιμές μεγάλης κλίμακας, χωρίς δημοσίευση ερευνητικών δεδομένων, οδήγησε σε έντονη κριτική από τη Δύση. Ο Δρ Άντονι Φάουτσι, ένα από τα πιο εξέχοντα μέλη της ειδικής ομάδας του Λευκού Οίκου, είπε ότι “αμφιβάλλει σοβαρά” ότι οι Ρώσοι έχουν αποδείξεις ότι το εμβόλιο τους είναι ασφαλές και αποτελεσματικό. Στη Μόσχα, τέτοιες ανησυχίες απορρίφθηκαν ως «ζήλια». Εκείνοι που βρίσκονται πίσω από το εμβόλιο λένε ότι σύντομα θα δημοσιεύσουν δεδομένα σε ένα μεγάλο διεθνές επιστημονικό περιοδικό.

Εν τω μεταξύ, η Κίνα έχει επίσης προχωρήσει γρήγορα τις έρευνές της.

Οι κινεζικές φαρμακευτικές εταιρείες δήλωσαν ότι σε ανώτερα στελέχη έχουν δοθεί πλάνα για «προ-δοκιμή» του εμβολίου τους, μια κίνηση που αποσκοπεί να δείξει την προθυμία των υπευθύνων να αναλάβουν κινδύνους και να κάνουν θυσίες. Στη Ρωσία, ο Βλαντιμίρ Πούτιν είπε ότι δόθηκε στη κόρη του μια δόση εμβολίου Sputnik.

Και ανακοινώσεις ότι και οι δύο χώρες σκοπεύουν να δοκιμάσουν το εμβόλιο στις ένοπλες δυνάμεις τους, έχουν οδηγήσει σε ανησυχίες από πλευράς ηθικής, καθώς αυτοί οι άνθρωποι ενδέχεται να μην είναι σε θέση να δώσουν την κατάλληλη συγκατάθεση. Ένα εμβόλιο που αναπτύχθηκε από την κινεζική εταιρεία CanSino, που συνεργάζεται με τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό, εγκρίθηκε για χρήση σε στρατιωτικό προσωπικό τον Ιούνιο, πριν από την έναρξη των δοκιμών της τρίτης φάσης.

“Έχουμε ένα σύνολο δεοντολογικών κανόνων για την συμμετοχή ανθρώπων σε δοκιμές, που έχουν σχεδιαστεί για να προστατεύουν από τις καταχρήσεις”, υποστηρίζει ο καθηγητής Γκόστιν.

Τροφή για τους υπέρμαχους του αντιεμβολιαστικού κινήματος

Δεδομένης αυτής της άνευ προηγουμένου δημόσιας ζήτησης για εμβόλιο, θα έπρεπε να ήταν αναμενόμενη μια μικρή συντόμευση της διαδικασίας.

Η αποτυχία να τεθεί το εμβόλιο σε πλήρεις δοκιμές και η βιασύνη να βγει στην αγορά, θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπερβολική εμπιστοσύνη από το κοινό και έτσι στην περαιτέρω εξάπλωση του Covid-19. Ή αλλιώς, ένα φάρμακο που αποδεικνύεται ότι έχει σοβαρές παρενέργειες θα μπορούσε να τροφοδοτήσει κινήσεις κατά του εμβολιασμού.

Τα περισσότερα προγράμματα ανάπτυξης εμβολίων είναι εμπορικές επιχειρήσεις και συχνά βασίζονται σε διεθνή συνεργασία. Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε τις κυβερνήσεις να τα βλέπουν ως σύμβολο εθνικού κύρους και επιστημονικής ικανότητας.

“Αυτό που οδήγησε ορισμένες χώρες να είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικές όσον αφορά την ανάπτυξη ενός εμβολίου είναι σε μεγάλο βαθμό εσωτερικές ανησυχίες σχετικά με την αντίληψη για το πώς έχουν αποδώσει σε αυτήν την πανδημία”, λέει ο Μπόλκι.

Η κυβέρνηση Τραμπ δέχθηκε έντονη πίεση σε ένα έτος εκλογών. Ενώ η Μόσχα δεν δίστασε να κάνει διαστημικές συγκρίσεις, ονομάζοντας το πρόγραμμά της για το εμβόλιο Operation Warp Speed – μια αναφορά στην τηλεοπτική σειρά Star Trek.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ένα επιτυχημένο εγχώριο εμβόλιο θα ενίσχυε την κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον, η οποία επίσης δέχθηκε πυρά. Ο υπουργός Υγείας του, Ματ Χάνκοκ, δήλωσε ότι «η Βρετανία συνεχίζει να ηγείται του κόσμου» στην ανάπτυξη εμβολίων. Το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως και άλλοι, έχει φροντίσει για παν ενδεχόμενο εξασφαλίζοντας συμβόλαια για την αγορά άλλων εμβολίων σε περίπτωση που αποδειχθούν επιτυχημένα. Αλλά αυτό έχει προκαλέσει ανησυχίες για μια άλλη πτυχή του αγώνα.

Εθνικισμός των εμβολίων

“Υπάρχει σίγουρα εθνικισμός εμβολίων μεταξύ των δυτικών χωρών”, λέει ο Τόμας Μπόλκι. «Η μέθοδος που βλέπετε στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο αφορά το κλείδωμα μεγάλων αρχικών δόσεων προμηθειών εμβολίων”.

Φυσικά, ο εθνικισμός ανέβαινε ακόμη και πριν ο κορονοϊός σαρώσει. Αλλά η ασθένεια ενίσχυσε αυτές τις δυνάμεις.

Η αρχική βιασύνη να αποκτήσουν αναπνευστήρες και ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό είδε τις χώρες να ξεπερνούν η μια την άλλη με μετρητά στα αεροδρόμια για να εξασφαλίσουν αποστολές, επισημαίνοντας την εξάρτηση από τις ξένες προμήθειες και προωθώντας μια προσπάθεια για περισσότερη εγχώρια διαθεσιμότητα.

Την ώρα που οι συζητήσεις για ένα εμβόλιο υπάρχουν σε όλο τον πλανήτη, όσοι το αναπτύσσουν πρώτα μπορεί να είναι σε θέση να διασφαλίσουν ότι έχουν προτεραιότητα να σώσουν ζωές και να κάνουν τις οικονομίες τους να κινούνται. Ομοίως, η μη εξασφάλιση προμηθειών θα μπορούσε να οδηγήσει σε δημόσιο θυμό και ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα.

Ο επικεφαλής του ΠΟΥ έκανε νέο κάλεσμα στις 18 Αυγούστου για να συμμετάσχουν οι πλουσιότερες χώρες σε ένα παγκόσμιο πρόγραμμα για την ανταλλαγή εμβολίων με φτωχότερα έθνη. “Πρέπει να αποτρέψουμε τον εθνικισμό των εμβολίων”, είπε.

Οι χώρες μπορεί επίσης να μπουν στον πειρασμό να προσφέρουν πρόσβαση σε εμβόλια σε άλλες χώρες ως εργαλείο διπλωματίας, για να ευνοήσουν και να αποκτήσουν υποστήριξη.

Ο Μπόλκι πιστεύει ότι “κάθε κυβέρνηση με πρόωρο εφοδιασμό θα διατηρήσει τελικά μερικές από αυτές τις προμήθειες για μια μορφή διπλωματίας”.

Το να είσαι πρώτος στην αγορά δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το εμβόλιο θα είναι το πιο αποτελεσματικό και οι ειδικοί προειδοποιούν ότι δεν είναι ένας αγώνας όπου θα υπάρξει ένας νικητής ή μια γραμμή τερματισμού. Αυτό σημαίνει ότι οι αντιπαλότητες για την ανάπτυξη και την παροχή εμβολίων μπορεί μόνο να είναι στην αρχή.