Η γιορτή της μητέρας

Η Ημέρα της Μητέρας άρχισε να γιορτάζεται στην Ελλάδα τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου από τη δεκαετία του ’60, όπως γίνεται στην Ευρώπη και στην Αμερική, «εκτοπίζοντας» την Ορθόδοξη Ημέρα της Μητέρας, που συνδέθηκε με την εορτή της Υπαπαντής στις 2 Φεβρουαρίου. Αυτή την ημέρα οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί γιορτάζουν τη μετάβαση της Παναγίας με τον Ιωσήφ και το βρέφος Ιησού, που έχει κλείσει τις σαράντα μέρες, στο Ναό για να πάρει την ευλογία, για να «σαραντίσει», όπως λέγεται.

Όμως ο γιορτασμός της Ημέρας της Μητέρας στη Δύση έχει άλλο υπόβαθρο, κοινωνικό και δικεκδικητικό, και προκύπτει από τον αγώνα των γυναικών για ισότητα. Συγκεκριμένα, η Αμερικανίδα Ann Maria Reeves Jarvis διοργάνωσε για πρώτη φορά το 1865 ένα κίνημα με το όνομα «Mothers Friendships Day», (Ημέρα φιλίας Μητέρων), καθώς  και συναντήσεις με το όνομα «Mothers Day Meetings», κατά τις οποίες οι μητέρες αντάλλασσαν απόψεις και εμπειρίες.

Το 1870 η Αμερικανίδα ποιήτρια και συγγραφέας  Julia Ward Howe διοργάνωσε μια εκδήλωση φιλειρηνικής συγκέντρωσης μητέρων με το σλόγκαν «peace and motherhood» (ειρήνη και μητρότητα) με σκοπό να σταματήσει η στράτευση νέων στους πολέμους. Αν τα παιδιά όλων των μανάδων δεν πήγαιναν στον πόλεμο, τότε αυτοί θα έπαυαν…Από τις δραστηριότητες αυτών των δύο πρωτοπόρων γυναικών ξεκίνησε η καθιέρωση της δεύτερης Κυριακής του Μαΐου ως η Ημέρα της Μητέρας.

Τώρα, η σημασία που αποδίδεται στη Μητέρα και τη Μητρότητα είναι μια από τις βασικές αξίες του ανθρωπίνου ψυχισμού, και αντανακλάται τόσο στις θρησκείες, όσο και στις γλώσσες των ανθρώπων. Μιλάμε για μια ιστορία πολλών χιλιετιών: από τα προϊστορικά ειδώλια της γονιμότητας, που απεικόνιζαν τη Μητέρα Γη την εποχή της Μητριαρχίας,  μέχρι τη δική μας Γαία, τη σύζυγο του Ουρανού, και την κόρη της τη Ρέα, που λατρευόταν ως η «Μητέρα των Θεών», καθώς οι αρχαίοι Έλληνες πλιστευαν πως ήταν η πρώτη γυναίκα που γέννησε με τοκετό και ανάθρεψε τα παιδιά της με μητρικό γάλα. Οι αρχαίοι Έλληνες, τιμώντας τη Μητέρα, απέδιδαν τιμές στη Ρέα κάθε άνοιξη, καθώς ήταν και θεά της γης και της γονιμότητας.

Αυτή η διαδρομή αποτυπώθηκε και στη γλώσσα: η μητέρα, δηλαδή η γυναίκα που έχει γεννήσει, που έχει παιδιά, η γενεσιουργός αιτία, αλλά και το κάθετί στο οποίο κάποιος οφείλει την ύπαρξή του, η «μήτηρ» προέρχεται από τον ινδοευρωπαϊκό όρο «mater», που απαντά σε σχεδόν όλες τις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, όπως λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Στα σανσκριτικά είναι «matar», στα λατινικά «mater», στα αρχαία περσικά «matar», στα αρμένικα «mayr», στα αρχαία σλαβικά «mati», «muoter» στα αρχαία γερμανικά, «mother» στα αγγλικά, κλπ.

Να πούμε πως η λέξη αυτή κατάγεται από το ηχομιμητικό «ma» της παιδικής γλώσσας, που είναι η παιδική προσφώνηση προς τη μητέρα. Σκεφτείτε πως η λέξη «μαμά», από την επανάληψη του μωρουδίστικου ήχου «μα», για τον άνθρωπο που μας έχει δώσει ζωή έχοντας την πιο στενή σωματική σχέση μαζί μας, είναι πανάρχαιη, έχει ηλικία όση και η Ανθρωπότητα…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.