Χτυπά “κόκκινο” η χρήση ουσιών την περίοδο της πανδημίας – Αιτία ή αφορμή ο κορονοϊός;

Η πανδημία του κορονοϊού, που έχει πλήξει εδώ και πάνω από ένα χρόνο την χώρα μας, έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της χρήσης ψυχοτρόπων και ναρκωτικών ουσιών. Παράλληλα αυξήθηκαν το στρες και τα ψυχολογικά αδιέξοδα. Οι λόγοι που συνέβη αυτό ποικίλουν.

Εξαιτίας της πανδημίας θεσπίστηκε ένα καθεστώς αναγκαστικού εγκλεισμού. Ο εγκλεισμός αυτός, με την σειρά του, έφερε κοινωνική απομόνωση, μοναξιά, έλλειψη επικοινωνίας, φόβο, ανασφάλεια και οικονομικά προβλήματα. Οι συνθήκες αυτές δημιουργούν εύφορο έδαφος, για να «ανθίσει» η εξάρτηση ή άλλα προβλήματα ψυχολογικής φύσης.

Ο ΟΗΕ λίγους μήνες μετά την έναρξη της εξάπλωσης του κορονοϊού είχε αναφέρει πως η πανδημία και τα οικονομικά προβλήματα, που αυτή έχει επιφέρει και θα επιφέρει, απειλούν να επιδεινώσουν κι άλλο τους κινδύνους από τα ναρκωτικά. Καθώς, αυτή την στιγμή, τα συστήματά υγείας και κοινωνικής πρόνοιας βρίσκονται ένα βήμα πριν την κατάρρευση, γίνεται ακόμα πιο δύσκολο για τις κοινωνίες να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο των ναρκωτικών. Ακόμη είχε αναφέρει πως η αύξηση της ανεργίας ενδέχεται να ωθήσει τους φτωχούς και τους μη προνομιούχους να στραφούν σε παράνομες δραστηριότητες, που σχετίζονται με τα ναρκωτικά.

Η πανδημία, η αύξηση της ανεργίας, η οικονομική επιβράδυνση, η φτώχεια και η κοινωνική απομόνωση οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση της χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών και ψυχοφαρμάκων. Παρατηρήθηκε μεγάλη αύξηση στην κατανάλωση κοκαΐνης, αμφεταμίνης, μεθαμεμφαταμίνης και αντικαταθλιπτικών, αλλά και αύξηση των εξαρτητικών συμπεριφορών, όπως είναι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, ο τζόγος και η συνεχής και προβληματική χρήση του διαδικτύου. Αύξηση παρατηρήθηκε και σε ψυχοπαθολογικές εκδηλώσεις, όπως η κατάθλιψη, οι αγχώδεις διαταραχές και ο αυτοκτονικός ιδεασμός ακόμα και σε πολύ νεαρές ηλικίες.

Το παράδειγμα της Ελλάδας

Ήδη , στη χώρα μας η δεκαετής οικονομική κρίση είχε οδηγήσει σε αύξηση των καταχρηστικών συμπεριφορών, της εξάρτησης και του εθισμού. Η πανδημία του κορονοϊού που ακολούθησε έδωσε τη χαριστική βολή.

Επακόλουθο, όλων αυτών των επιβαρυντικών παραγόντων, ήταν η αύξηση στη χρήση ουσιών, που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown, να μετατραπεί σε έκρηξη κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος της πανδημίας στην Αττική. Η αύξηση παρατηρήθηκε από τις αρχές Σεπτεμβρίου μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου και ήταν κατά 20% μεγαλύτερη από αυτή που καταγράφηκε κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown τον Μάρτιο. Ακόμη σημαντική αύξηση παρατηρήθηκε κατά το ίδιο διάστημα στη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών, που ανήκουν στην οικογένεια των βενζοδιαζεπινών (ουσίες με ηρεμιστικές, υπνωτικές, αγχολυτικές και μυοχαλαρωτικές ιδιότητες).

Κατά το τρίτο κύμα, δηλαδή περίπου το τελευταίο τρίμηνο, παρατηρήθηκε συνεχιζόμενη αύξηση των ουσιών που προαναφέρθηκαν, όπως η κοκαΐνη και τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα, σύμφωνα με τον καθηγητή Αναλυτικής Χημείας, κ. Νίκο Θωμαΐδη. Κάτι που αξίζει να αναφερθεί είναι ότι την περίοδο της πανδημίας έχει καταγραφεί η μεγαλύτερη χρήση αλκοόλ παγκοσμίως εδώ και πολλά χρόνια.

Επίσης, κατά την διάρκεια της πανδημίας και κυρίως του εγκλεισμού, αυξήθηκε ο διαδικτυακός τζόγος, ενώ καταγράφεται κατακόρυφη αύξηση ατόμων που εθίστηκαν στο φαγητό, τις διαδικτυακές αγορές, τη διαδικτυακή πορνογραφία, το sex μέσω διαδικτύου, τα κοινωνικά δίκτυα, αλλά και τις ταινίες και τις σειρές στην τηλεόραση.

Το πιο ανησυχητικό είναι πως το προφίλ των ανθρώπων που εμφανίζουν εξαρτητικές συμπεριφορές έχει διευρυνθεί. Σιγά σιγά φεύγουμε από το κλασικό προφίλ των ατόμων, που βρίσκονται στις πλατείες, και πηγαίνουμε σε άλλες όχι τόσο αναμενόμενες κατηγορίες ατόμων που σχετίζονται με την εξάρτηση.

Ο ρόλος της πανδημίας

Το ερώτημα όμως παραμένει. Η πανδημία αποτέλεσε την αιτία ή την αφορμή για την αύξηση της χρήσης ουσιών;

Για να απαντήσουμε σε αυτό πρέπει να δούμε τι προκαλεί συνήθως την εξάρτηση.

Τα αίτια της χρήσης περιγράφονται συνήθως μέσα από το τρίγωνο της εξάρτησης. Αυτό σημαίνει ότι η εξάρτηση εμφανίζεται όταν υπάρχουν τρεις συνιστώσες. Μια εξαρτητική ουσία ή συμπεριφορά, μια ευάλωτη προσωπικότητα και ένα επιβαρυμένο κοινωνικό περιβάλλον. Κατά την διάρκεια της πανδημίας και οι τρεις αυτές συνιστώσες επιδεινώθηκαν κατά πολύ.

Επιπρόσθετα είναι γνωστό πως η ανεργία συνδέεται με την χρήση ουσιών. Οι εξαρτήσεις εγκαθίστανται πιο συχνά σε πληθυσμούς με υψηλά ποσοστά φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Κατά την πανδημία η ανεργία αυξήθηκε κατά πολύ και οι προοπτικές εργασίες έγιναν δυσοίωνες, ειδικά για τους νέους.

Άλλος επιβαρυντικός παράγοντας για την ανάπτυξη της χρήσης ουσιών είναι η σχολική διαρροή. Εξαιτίας της πανδημίας τα σχολεία έκλεισαν και οι μαθητές έπρεπε να παρακολουθούν τα μαθήματα από το σπίτι τους. Αυτό κατέστησε την σχολική διαρροή πιο εύκολη. Υπήρξε μεγάλο ποσοστό των μαθητών, που παρακολούθησε λίγο έως καθόλου τα διαδικτυακά μαθήματα. Αν αυτό το συνδέσουμε με τον κοινωνικό αποκλεισμό και την φτώχεια που προαναφέρθηκε μπορούμε εύλογα να συμπεράνουμε πως πολλοί μαθητές δεν είχαν την δυνατότητα να αποκτήσουν τον κατάλληλο εξοπλισμό, για να παρακολουθήσουν τα διαδικτυακά μαθήματα επαρκώς. Καταλαβαίνουμε, έτσι, πόσο πρόσφορο έγινε το έδαφος για την αύξηση της χρήσης ουσιών στους νέους.

Συνολικά οι επιβαρυντικοί παράγοντες είναι πολλοί. Μέσα σε αυτούς είναι και τα λιγοστά και υποστελεχωμένα κέντρα πρόληψης κατά την διάρκεια της πανδημίας και η απομάκρυνση προγραμμάτων αγωγής υγείας από τα σχολεία, όπως φαίνεται από στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά.

Με την πανδημία αναδύθηκε η εσωτερική πραγματικότητα του καθενός μας. Μια πραγματικότητα που ίσως και εμείς οι ίδιοι να μην αντέχαμε να αντικρύσουμε. Ήρθαμε όλοι αντιμέτωποι με τον εαυτό μας. Συμπεριφορές που σχετίζονται με την εξάρτηση, μπορεί να προϋπήρχαν σε κάποια άτομα, αλλά δεν φαίνονταν, γιατί υπήρχαν περισσότεροι τρόποι διαφυγής. Πριν την πανδημία τα άτομα μπορούσαν να καλύψουν ένα πρόβλημα, που σχετιζόταν με τον εθισμό. Τώρα όμως δεν μπορούν τόσο εύκολα, καθώς είναι αναγκασμένοι να μένουν κλεισμένοι σε ένα σπίτι με ανθρώπους που ενώ παλιά μπορούσαν να τους αποφύγουν, τώρα δεν μπορούν.

Όλα αυτά μας κάνουν να αντιληφθούμε πως η πανδημία, όπως συμβαίνει και με κάθε κρίση, δεν δημιούργησε το πρόβλημα της χρήσης ουσιών, αλλά επιδείνωσε μια προυπάρχουσα αρνητική κατάσταση.

Η πανδημία, λοιπόν δεν αποτελεί την αιτία, αλλά την αφορμή.

*Η Γεωργία Κορδώνη είναι Ψυχολόγος, Απόφοιτος Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Εκπαιδευόμενη Σωματική Ψυχοθεραπεύτρια

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις