Ενσυναίσθηση ναι, λογοκρισία όχι

«Με τα σημερινά δεδομένα, οι Motley Crue ήταν σεξιστές» παραδέχεται χωρίς περιστροφές ο Nikki Sixx, μπασίστας και ιθύνων νους της τεράστιας αυτής μπάντας, σε πρόσφατη συνέντευξή του. Αποτελεί κοινή διαπίστωση η αυξημένη, τα τελευταία χρόνια, κοινωνική ευαισθητοποίηση γύρω από ζητήματα όπως το προαναφερθέν ή γενικότερα θέματα κοινωνικής φύσεως που αφορούν στις μειονότητες.

Έτσι λοιπόν, μια δημόσια εικόνα, ένα attitude, η όλη εν γένει στάση ενός ακραία επιτυχημένου καλλιτέχνη των 80s, σήμερα θα συναντούσε αντιδράσεις, διότι σήμερα -ευτυχώς- η κοινωνία ή έστω ένα μεγάλο μέρος αυτής, έχει εκπαιδευτεί να δείχνει περισσότερο σεβασμό και στοιχειώδη ευαισθησία.

Τα τελευταία χρόνια, ο παραπάνω σεβασμός αποκαλείται ή χαρακτηρίζεται ως πολιτική ορθότητα. Η πολιτική ορθότητα, ως όρος, μου είναι απεχθής. Διότι, τουλάχιστον στο μυαλό μου, ως πολιτική ορθότητα νοείται αυτό που θα σε ωθήσει να καταπιέσεις αυτά που θέλεις να πεις ή τον τρόπο με τον οποίο θέλεις να εκφράσεις την τέχνη σου, προκειμένου να μην βρεθείς στο μάτι του κυκλώνα.

Με ενοχλεί σαν όρος λοιπόν, γιατί ταυτίζεται στο μυαλό μου, με μια πιο εξευγενισμένη λογοκρισία. Για τους λόγους αυτούς, δεν θα χαρακτήριζα «πολιτική ορθότητα» το να αποφεύγει κανείς να χλευάζει ή να «χτυπά» με οποιονδήποτε τρόπο αυτούς που για πάρα πολλά χρόνια τώρα βρίσκονται στην θέση του καταπιεζόμενου. Θα το αποκαλούσα αντίληψη ή ενσυναίσθηση.

Στην κωμωδία, χρησιμοποιώντας τον όρο «punching down» εννοούμε τις περιπτώσεις που σατιρίζεται οποιοδήποτε μέλος μιας μειονότητας. Αποφεύγω συνειδητά το punching down, όχι γιατί δεν είναι πολιτικά ορθό, αλλά γιατί δεν είναι αστείο. Γιατί σύμφωνα με τα δικά μου κριτήρια της στοιχειώδους αισθητικής -δανειζόμενη τον όρο από τον τεράστιο συγγραφέα Βασίλη Ραφαηλίδη– δεν υπάρχει τίποτα ενδιαφέρον ή αστείο στο να μειώνεις έναν άνθρωπο που ήδη βάλλεται.

Παρόλα αυτά είμαι υπέρμαχος της ελευθερίας του λόγου. Πάντα έλεγα πως τα όρια της κωμωδίας είναι εκείνα που θέτει ο ίδιος ο κωμικός, σύμφωνα με τις εμπειρίες, τις ηθικές αξίες και την λογική του. Το κοινό έχει πάντα την επιλογή να μην ακολουθεί και να μην στηρίζει έναν κωμικό που χρησιμοποιεί κακοποιητικό λόγο. Με αυτό τον τρόπο, ο καλλιτέχνης θα κάνει την αυτοκριτική του και θα διαπιστώσει πως η εποχή τον έχει ξεπεράσει και ίσως να αλλάξει τα κείμενά του.

Αντιθέτως, όταν το κοινό επεμβαίνει στο έργο του κωμικού,  του δίνεται το δικαίωμα να πιστέψει ότι τον πολεμούν για τις ιδέες του, δεν είναι δηλαδή απίθανο όλο αυτό να επενδυθεί με έναν μανδύα ηρωισμού στο τέλος. Το να δίνεις σε κάποιον την αφορμή να χαρακτηρίσει ή να αντιληφθεί τη λάθος στάση του ως ηρωική, είναι εξαιρετικά επικίνδυνο.

Διότι οδηγεί σε συσπείρωση όσων εκφράζουν επικίνδυνες απόψεις, ακριβώς επειδή προφυλάσσει τους φορείς αυτών των απόψεων από τον προβληματισμό της κριτικής, αφού πάντα θα υπάρχει η εύκολη απάντηση ότι «μας πολεμάνε γιατί δεν συμφέρουν όσα λέμε».

Η λογοκρισία είναι ένα από τα δυνατά όπλα του φασισμού. Δεν χωράει, λοιπόν, αυτός ο τρόπος επιβολής σε μια κοινωνία που εξελίσσεται. Θεωρώ δεδομένο πως ο κακοποιητικός λόγος , μαζί του και οι άνθρωποι που τον αναπαράγουν, θα χαθούν στα κιτάπια της ντροπής, σαν τον ρατσιστή θείο που πλέον δεν προκαλεί δυσφορία γιατί πολύ απλά κανένας δεν δίνει σημασία στα λόγια του. Γιατί ο λόγος του δεν έχει πια δύναμη.

Ουσιαστικά, όλο αυτό το κείμενο είναι ένα πιο φλύαρο «θα νικήσει η αγάπη».

*Η Χρύσα Κατσαρίνη είναι stand up comedian

27 άρθρα σημαντικών προσωπικοτήτων που μοιράζονται σκέψεις και απόψεις για την Ελλάδα και τη θέση της στο μέλλον. Ανακαλύψτε περισσότερα στο αφιέρωμα “2022: Η Ελλάδα Στο Μέλλον”