Για το κλίμα ρε γμτ! 2022, η χρονιά που τα λόγια πρέπει να γίνουν έργα

Η κλιματική κρίση είναι εδώ. Μας κατσικώθηκε για τα καλά και αποτελεί το κυρίαρχο αφήγημα στην πολιτική ατζέντα σε ολόκληρο τον πλανήτη. Μετά από κοντά τριάντα χρόνια άρνησης και υπεκφυγής, επιτέλους, το πρόβλημα αναγνωρίζεται. Κάποιοι από εμάς έχουμε ίσως καλούς λόγους να περηφανευόμαστε μετά από δεκαετίες μοναχικής προσπάθειας και λοιδορίας, αλλά δυστυχώς δεν έχουμε τον χρόνο.

Οι βαρυσήμαντες εξαγγελίες του πρωθυπουργού τόσο για την απολιγνιτοποίηση αλλά και τη (σχεδόν) πλήρη απανθρακοποίηση εύκολα μπορεί να λειτουργήσουν παρελκυστικά σε μια κοινωνία που είναι, εν πολλοίς, αμέτοχη στην όλη συζήτηση. Έτσι, το φαινόμενο των αντιδράσεων που βλέπουμε έντονα στην περίπτωση πολλών έργων ΑΠΕ (κυρίως, αλλά όχι μόνο, αιολικών), εύκολα μπορεί να επεκταθεί στην ηλεκτροκίνηση και τους ποδηλατόδρομους, την απαραίτητη αλλαγή σε διατροφικές συνήθειες (όπως η μείωση κατανάλωσης κρέατος), στην ανάγκη μείωσης της ενεργειακής ζήτησης κοκ. Βλέπετε, οι εξαγγελίες του πρωθυπουργού εύκολα δίνουν την εντύπωση ότι η Ελλάδα πρωτοστατεί στη διεθνή προσπάθεια για την έγκαιρη αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και τη διαχείριση των συνεπειών της. Δυστυχώς, η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Και εκεί έγκειται το πρόβλημα!

Τα σχέδια και οι εξαγγελίες του πρωθυπουργού κρύβουν (επιτυχώς μέχρι στιγμής) το γεγονός ότι εν μέσω κλιματικής κρίσης η Ελλάδα συνεχίζει να αυξάνει την εξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα και συγκεκριμένα το αέριο. Η εικόνα που έχει καλλιεργηθεί λίγη σχέση έχει με την πραγματικότητα. Παρά τους πανηγυρισμούς της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, ακόμα δεν υπάρχει καταληκτική ημερομηνία για την απεξάρτηση από το αέριο. Ναι, το αέριο που μπαίνει σήμερα στα σπίτια μας για θέρμανση αλλά και σε νέους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, ενώ γνωρίζουμε ότι το πολύ σε 20 χρόνια πρέπει να αποτελεί παρελθόν, και που η τιμή του φτάνει σε εξωφρενικά ύψη ενώ προωθούταν ως φτηνό και βολικό.

Όσο συνεχίζεται αυτό το οξύμωρο σχήμα, φιλόδοξες δεσμεύσεις από τη μία και πρωτοβουλίες στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από την άλλη, τόσο θα χρησιμοποιούνται αναποτελεσματικά οι πόροι που δανειζόμαστε από το αύριο της νέας γενιάς. Όσο η κυβέρνηση αρνείται να αφήσει πίσω ό,τι παλιό και βρώμικο και καθυστερεί τις απαραίτητες αλλαγές, τόσο θα γίνεται πιο δύσκολη και πιο ακριβή η υιοθέτηση των μέτρων στο εγγύς μέλλον, όπως το έχουμε ήδη δει να επαναλαμβάνεται.

Η περίπτωση της εξοικονόμησης ενέργειας είναι ενδεικτική της απουσίας αφενός οράματος και αφετέρου κατανόησης του κρίσιμου σημείου στο οποίο βρισκόμαστε. Η μείωση της ενεργειακής ζήτησης αποτελεί την παράμετρο κλειδί τόσο για την αποδοτική διείσδυση της καθαρής ενέργειας (ΑΠΕ) όσο και την αποδοτική χρήση της ενέργειας. Για να γίνει αυτό, πρέπει να πολλαπλασιαστεί ο βαθμός φιλοδοξίας του προγράμματος “Εξοικονομώ” και να αυξηθεί ο βαθμός ευελιξίας του ώστε να συμπεριλάβει μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας μέσα από την έξυπνη χρήση οικονομικών εργαλείων.

Η κλιματική κρίση και η αντιμετώπισή της πρέπει να γίνει μέρος της καθημερινότητας όλων μας και όχι απλώς να την επικαλούμαστε σε διεθνείς συναντήσεις και μετά τις αναμενόμενες καταστροφές του αύριο (ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, πλημμύρες και κατολισθήσεις, καταιγίδες και κυκλώνες, εκτεταμένοι καύσωνες). Τι σημαίνει όμως πρακτικά αυτό για το 2022;

Οι πολιτικές όλων των Υπουργείων οφείλουν να ευθυγραμμιστούν κάτω από αυτόν τον ένα και κατεπείγοντα σκοπό. Όλων των Υπουργείων (και του Ανάπτυξης και του Ναυτιλίας και του Αγροτικής Ανάπτυξης…). Οι αντιπαραθέσεις των κομμάτων οφείλουν να αφορούν την αύξηση του βαθμού φιλοδοξίας των μέτρων και των πολιτικών για το κλίμα, τη συμπερίληψη της κοινωνίας, τη μείωση των ανισοτήτων αντί των επιδοματικών πολιτικών. Να αφορούν την ανάδειξη της βιοποικιλότητας ως ασπίδας προστασίας στην κλιματική κρίση και όχι ως πεδίο εξαιρέσεων, παραχώρησης φιλέτων παραλίας σε νέες ξενοδοχειακές μονάδες, εξαιρέσεων στην εκτός σχεδίου δόμηση κοκ. Οι απολογισμοί εταιρικής κοινωνικής ευθύνης να μην αποτελούν μνημεία επικοινωνίας κενά περιεχομένου αλλά να αποτυπώνουν ουσιαστικές δεσμεύσεις μακράν πέραν των νομικών υποχρεώσεων και να αναδεικνύουν εταιρείες και ομίλους μπροστάρηδες στην πλήρη απανθρακοποίηση.

Κανένα από τα παραπάνω απαραίτητα βήματα δεν θα έχουν αποτέλεσμα αν η κοινωνία είναι απέναντι και όχι μαζί! Με τις σχέσεις εμπιστοσύνης πολιτείας – πολίτη στο ναδίρ, δεν έχουμε παρά να αξιοποιήσουμε ένα από τα πιο βασικά μαθήματα από την πανδημία: οι πολιτικές αποφάσεις πρέπει να στηρίζονται στην επιστημονική γνώση. Αν θέλουμε και ένα δεύτερο μάθημα από την πανδημία αυτό θα είναι να δημιουργηθούν οι αναγκαίες σχέσεις εμπιστοσύνης των πολιτών με τα κέντρα λήψης αποφάσεων, μέσα από έγκαιρη και ουσιαστική ενημέρωση (όποτε υποτιμήθηκε το πληρώσαμε ακριβά και συνεχίζουμε να το πληρώνουμε). Σε κάθε άλλη περίπτωση, δημιουργούμε άπλετο χώρο για την ασάφεια που εύκολα θα μετακυλήσει σε συνομωσιολογία και άρνηση. Με την κλιματική κρίση και τις επιπτώσεις της να έχουν χτυπήσει την πόρτα μας προ πολλού, τα περιθώρια λάθος χειρισμών έχουν στενέψει επικίνδυνα.

Με αυτά τα δεδομένα, τόσο ο Κλιματικός Νόμος όσο και το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) που αναμένονται εντός της νέας χρονιάς πρέπει να ξεκαθαρίσουν τη σημερινή ασάφεια. Ήτοι, ευθυγράμμιση όλων των πολιτικών σε ρυθμούς κλιματικής κρίσης (μιας και όντως καίγεται το σπίτι μας), ημερομηνίες και δεσμεύσεις τόσο για πλήρη απεξάρτηση απ’ όλα τα ορυκτά καύσιμα (ναι, και το αέριο) όσο και για άρση κάθε χρηματοδότησης (1) σε σχετικές υποδομές, εκτεταμένα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας με σκοπό την μετατροπή των κτιρίων σε Μηδενικών Εκπομπών, στροφή σε μέσα συλλογικής μεταφοράς αντί της απλής αντικατάστασης του στόλου των συμβατικών ΙΧ με αντίστοιχα ηλεκτρικά.

Όσο για τον εταιρικό κόσμο, έχει κι αυτός μακρύ δρόμο να διανύσει, σε σύντομο διάστημα. Αφού εξάσκησε επί μακρόν την επικοινωνία, καιρός να προχωρήσει σε αλλαγές που θα του επιτρέψουν να συμβαδίσει με τις ανάγκες των καιρών. Εύκολο; Καθόλου, αφού αυτό περιλαμβάνει, σε πολλές περιπτώσεις, αλλαγές στα business plans ώστε να οδηγηθούν σε πλήρη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και σε σημαντικές δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας, αντί να αναλώνονται σε ανακύκλωση και δενδροφυτεύσεις.

Με αυτόν τον τρόπο, το επόμενο COP (το 27ο) που θα πραγματοποιηθεί στο Σάρμ-ελ-Σείχ της Αιγύπτου, θα έχει πιθανότητες να μην είναι “ακόμα μια συνάντηση ανταλλαγής ευχών για το παγκόσμιο κλίμα” αλλά η συνάντηση στην οποία οι δεσμεύσεις που θα αναλάβουν οι χώρες θα επιτρέπουν αισιοδοξία για τη συγκράτηση της αύξησης της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κοντά στον 1,5oC.

Για το 2022 μπορούμε λοιπόν να πούμε πολλά. Το μόνο που δεν μπορούμε να ισχυριστούμε είναι ότι “δεν γνωρίζαμε”!

^{(1)Τον Οκτώβριο η Greenpeace με αρκετές οργανώσεις από όλη την Ευρώπη ξεκίνησαν την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών με στόχο τη συλλογή ενός εκατομμυρίου υπογραφών με αίτημα την νομική απαγόρευση σε ευρωπαϊκό επίπεδο διαφημίσεων και χορηγιών εταιρειών ορυκτών καυσίμων, αντίστοιχα με την περίπτωση απαγόρευσης διαφημίσεων της καπνοβιομηχανίας.}

*Ο Νίκος Χαραλαμπίδης είναι Διευθυντής στο Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace

27 άρθρα σημαντικών προσωπικοτήτων που μοιράζονται σκέψεις και απόψεις για την Ελλάδα και τη θέση της στο μέλλον. Ανακαλύψτε περισσότερα στο αφιέρωμα “2022: Η Ελλάδα Στο Μέλλον”