Τουρισμός – Υποδομές: Οι επενδύσεις ήρθαν, οι τουρίστες όχι

Αν υπήρξε ένας τομέας στην Ελλάδα που επηρεάστηκε αρνητικά από την πανδημία κορονοϊού αυτός δεν είναι άλλος από τον τουρισμό, τον επικαλούμενο και βαριά βιομηχανία του ελληνικού τουρισμού. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις από το αρμόδιο υπουργείο το 2020 τα έσοδα από την συγκεκριμένη δραστηριότητα θα διαμορφωθούν μόλις στο 20% των εσόδων του 2019.

Με βάση τα στοιχεία από τις φόρμες PLF, τη χώρα μας επισκέφθηκαν 3,9 εκατ. τουρίστες ως τα τέλη Σεπτεμβρίου. Αριθμός που αντιστοιχεί στο 22% των περσινών αφίξεων της ίδιας περιόδου (Γ’ τρίμηνο έτους). Σημαντικές για τη χώρα μας αγορές προέλευσης όπως οι ΗΠΑ, Ρωσία, Τουρκία και το Ισραήλ παρέμειναν κλειστές, ενώ ελάχιστες ήταν οι ροές από ανοιχτές αγορές εκτός Ευρώπης, όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Λατινική Αμερική κλπ, καθώς τα υπερατλαντικά ταξίδια σημείωσαν κάθετη πτώση (οι λόγοι σταχυολογούνται εκτενώς στην ανασκόπηση 2020).

Οι αεροπορικές αφίξεις από το άνοιγμα και μέχρι τέλος Ιουνίου στο Ελ. Βενιζέλος κινήθηκαν στο -80% σε σύγκριση με πέρυσι, μειώνοντας τις απώλειες στο -60% στη διάρκεια των Ιουλίου-Αυγούστου, ενώ πτωτική είναι η πορεία και από τις αρχές Σεπτέμβρη, καθώς κινούνται στο -70% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019. Στα περιφερειακά αεροδρόμια της χώρας, η συνολική κίνηση ήταν μειωμένη κατά 70%, με τις καλύτερες επιδόσεις να καταγράφονται σε Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο, Ρόδο, Κέρκυρα, Μύκονο, Ζάκυνθο, Χανιά και Σαντορίνη. Ιδιαίτερα χαμηλή, ωστόσο, ήταν η κίνηση στη Λέσβο και τη Σάμο. Συνολικά καταγράφηκαν 3,3 εκατ. αεροπορικές αφίξεις ως και τα τέλη Σεπτεμβρίου.

Για όλους τους υποκλάδους θεωρείται μία χαμένη χρονιά – και κυρίως για την κρουαζιέρα – με τους πλέον ευκαιριακούς και αυτούς που μπορούν να αναπροσαρμοστούν να αποχωρούν. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα όσοι επένδυσαν στην οικονομία διαμοιρασμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι φέτος ότι στο κέντρο της Αθήνας έχουν εξέλθει περίπου 2.500 καταλύματα που διαθέτονταν για αξιοποίηση μέσω AirBNB και άλλων πλατφορμών.

Επενδύσεις παρά την κατακόρυφη μείωση

Παρά όμως το σημαντικό χτύπημα που δέχτηκε ο τομέας του τουρισμού η συγκεκριμένη βιομηχανία δεν δείχνει να πτοείται καθώς δεν αναβλήθηκε ούτε μία επένδυση ενώ κόντρα στο ρεύμα πηγαίνουν και οι αερομεταφορές. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Sky Express η οποία ήταν η μοναδική αεροπορική στον πλανήτη που παρήγγειλε αεροσκάφη στην Airbus. Η παραγγελία των 6 Airbus Α320Neo της Sky Express έρχεται να προστεθεί στην μεγάλη παραγγελία 5 δις. της Aegean η οποία επίσης εξυπηρετείται κανονικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κίνηση στα ελληνικά αεροδρόμια στους 11 μήνες του 2020 είναι μειωμένη κατά 68,7% σε σχέση με το 2019.

Αντίστοιχα στον τομέα των ξενοδοχείων οι επενδύσεις συνεχίζονται ακόμη και μετά το τέλος του πρώτου κύματος πανδημίας. Ειδικότερα τον Αύγουστο του 2020 ανακοινώθηκε ότι η Lmey Investments AG εξαγόρασε το υπόλοιπο 50% της Westfort Capital (πρώην Thomas Cook Hotel Investments). Το Westfort ιδρύθηκε τον Μάιο του 2018. Το νέο ξενοδοχείο Casa Cook Kos είναι μέρος του χαρτοφυλακίου και έχει μετονομαστεί ως Oku Kos. Η Westfort έχει και άλλες τοποθετήσεις στην Ελλάδα όπως το Sunwing Kalithea Beach Resort στη Ρόδο, το Sunwing Makrigialos Resort στην Κρήτη και ένα οικόπεδο στην Κω.

Στα τέλη Σεπτεμβρίου, το Sani Ikos Group ανακοίνωσε ότι θα αναπτύξει ένα δεύτερο Ikos Resort στο νησί της Κέρκυρας, το Ikos Odisia, μετά το Ikos Dassia, 403 δωματίων 5 αστέρων, το οποίο άνοιξε το 2018.

Το Radisson Hotel Group σχεδιάζει το τρίτο του ξενοδοχείο μετά το Radisson Blu Park στην Αθήνα και το Radisson Blu Beach Resort στην Κρήτη. Σε συνεργασία με το Fais Group θα αναπτύξει το νέο ξενοδοχείο 102 δωματίων 5 αστέρων στο Καμάρι της Σαντορίνης και θα φέρει το όνομα Radisson Blu Zaffron Resort. Η επένδυση εκτιμάται στα 15 εκατομμύρια ευρώ και το θέρετρο έχει προγραμματιστεί να ανοίξει το δεύτερο τρίμηνο του 2021.

Να σημειωθεί ακόμη ότι το τελευταίο τρίμηνο, νέα ξενοδοχεία ξεκίνησαν τη λειτουργία τους. Την 1η Σεπτεμβρίου, η Lampsa Hellenic Hotels εγκαινίασε το ξενοδοχείο Athens Capital Hotel – MGallery Collection, 177 δωματίων 5 αστέρων στην Πλατεία Συντάγματος. Είναι το πρώτο MGallery του Ομίλου Accor στην Ελλάδα.

Τον Σεπτέμβριο άνοιξε και το νέο 4 αστέρων Boutique ξενοδοχείο Athens 1890, 14 δωματίων, στην πλατεία Αγίας Ειρήνης, στο κέντρο της Αθήνας. Ακόμη, στην πρώην καναδική πρεσβεία στο Κολωνάκι, η Briq Properties άνοιξε το δεύτερο ξενοδοχείο της αλυσίδας Modernist, τεσσάρων αστέρων και 35 δωματίων, μετά από μια ανακαίνιση του κτιρίου, αξίας 1,8 εκατ. ευρώ.

Τον Αύγουστο, λειτούργησε το Asomaton, μια ιδιοκτησία της Treppidis Investments και είναι μέρος του Oniro Group Hotel. Το ακίνητο 19 δωματίων βρίσκεται στο Θησείο και το διαχειρίζεται η Celetrum. Τέλος, από τον Αύγουστο λειτουργεί το δεύτερο ξενοδοχείο της Brown Hotels με το όνομα The Dave Red. Το ξενοδοχείο 3 αστέρων διαθέτει 87 δωμάτια και βρίσκεται στην οδό Βερανζέρου.

Το 2020 υπήρξε μία εξαιρετικά σημαντική χρονιά για τις υποδομές αλλά και τις μεταφορές. Κυρίαρχο στοιχείο και σε αυτούς τους κλάδους υπήρξε η πανδημία που επηρέασε την πορεία τους. Στο πεδίο των μεταφορών ζήσαμε την κατάρρευση των αερομεταφορών ενώ στις αστικές συγκοινωνίες ήταν μία χρονιά μεγάλων προκλήσεων. Για τις υποδομές αντίθετα υπήρξε μία χρονιά αναμονής με τα μεγάλα εν εξελίξει έργα να προχωρούν έστω και με επιμέρους δυσκολίες, ενώ θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν μία χρονιά ζυμώσεων για την προετοιμασία της νέας γενιάς έργων.

Μεταφορές: Μείωση επιβατών – ανθεκτικότητα στα εμπορευματικές μεταφορές

Με μεγάλες απώλειες στην επιβατική κίνηση κύλησαν οι επόμενοι μήνες και στις σιδηροδρομικές, τις ακτοπλοϊκές και τις οδικές αλλά και επιβατικές μεταφορές με ΚΤΕΛ, πράγμα που οδήγησε σύσσωμο τον κλάδο σε αναζήτηση αποζημιώσεων από το κράτος.

Ανθεκτικότητα αντιστρόφως παρατηρήθηκε στον κλάδο των εμπορευματικών μεταφορών, των ταχυμεταφορών και των logistics καθώς κλήθηκαν να κρατήσουν ζωντανή την αγορά στους σχεδόν 2 μήνες που διήρκησε το lockdown.

Στις αστικές συγκοινωνίες μετά την λήξη του πρώτου lockdown ήρθαν στην επιφάνεια τα χρόνια προβλήματα έλλειψης στόλου και ανθρώπινου δυναμικού. Οι σκηνές που παρακολουθήσαμε ιδίως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού σε μέσα μαζικής μεταφοράς σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, οδήγησε σε άμεσες αποφάσεις για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Από αυτές, προέκυψε η συνδρομή των ΚΤΕΛ στις συγκοινωνίες Αθήνας και Θεσσαλονίκης, ενώ διεξήχθησαν διαγωνισμοί-εξπρές για την μίσθωση λεωφορείων μέσω leasing για να ομαλοποιηθεί η κατάσταση. Το δεύτερο lockdown λειτούργησε καταλυτικά για να μπορέσουν οι αστικές συγκοινωνίες στις δύο μεγάλες πόλεις της χώρας στο να αναδιοργανωθούν και να προετοιμαστούν για την μετά-κορωνοϊό εποχή.

Στις αστικές συγκοινωνίες το καλοκαίρι είχαμε την έναρξη λειτουργίας στο μισό της επέκτασης της Γραμμής 3 του Μετρό προς Πειραιά. Πιο συγκεκριμένα, τον Ιούλιο, μπήκαν σε εμπορική λειτουργία τρεις νέοι σταθμοί (Αγία Βαρβάρα, Κορυδαλλός και Νίκαια) αναβαθμίζοντας το συγκοινωνιακό έργο σε αυτές τις περιοχές που συνδέθηκαν με το δίκτυο Μετρό της πόλης. Το υπόλοιπο μισό μέχρι το λιμάνι και το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά εκτιμάται ότι θα λειτουργήσει το 2022.

Παράλληλα τον Νοέμβριο μετά από δύο χρόνια, το Τραμ επέστρεψε στο κέντρο της Αθήνα. Μετά από ένα δίμηνο δοκιμαστικών δρομολογίων στο “απαγορευμένο τμήμα” (που είχε κλείσει λόγω διαπίστωσης φθορών στο εγκιβωτισμένο τμήμα του ποταμού Ιλισού) το δρομολόγιο Κασομούλη-Σύνταγμα επαναλειτούργησε, λειτουργώντας επικουρικά στην εξομάλυνση των αστικών συγκοινωνιών από το κέντρο προς τα νότια προάστια.

Παράλληλα από τα τέλη Αυγούστου άρχισαν να καταφθάνουν στην Αθήνα οι πρώτοι από τους 25 νέας γενιάς συρμούς Τραμ, που στόχο έχουν να αυξήσουν το μεταφορικό έργο και να βελτιώσουν τους χρόνους των δρομολογίων Τραμ. Τα νέα πορτοκαλί Τραμ με την εντυπωσιακή εμφάνιση θα αρχίσουν τα επιβατικά δρομολόγια στις αρχές του νέου έτους.

Σημαντικό γεγονός μέσα στο έτος ήταν και το καταστροφικό πέρασμα της καταιγίδας Ιανός, που οδήγησε στη διακοπή μεγάλου τμήματος της σιδηροδρομικής γραμμής Αθήνας-Θεσσαλονίκης στην περιοχή μετά τη Λαμία για πάνω από ένα μήνα. Παράλληλα σημειώθηκαν εκτεταμένες ζημιές στη σιδηροδρομική υποδομή που επισκευάστηκαν σε χρόνο ρεκόρ.

Κατασκευές: Τα εργοτάξια στο φουλ

Το 2020 υπήρξε μία πολλή ενδιαφέρουσα χρονιά για τις κατασκευές. Η πολιτική απόφαση να μείνουν ανοιχτά τα εργοτάξια εν μέσω πανδημίας λειτούργησε ευεργετικά στην διατήρηση του κλάδου και απέτρεψε φαινόμενα κατάρρευσης.

Κυρίαρχο γεγονός υπήρξε η απεμπλοκή του διαγωνισμού για τη νέα Γραμμή 4 του Μετρό μετά από 3 χρόνια διαγωνισμού με ενστάσεις, προσφυγές και ίντριγκες. Έτσι, τον Οκτώβριο ανακοινώνεται πως η κοινοπραξία ΑΒΑΞ-GHELLA-ALSTOM έχει μειοδοτήσει για το κυρίως έργο ενώ η ΕΡΕΤΒΟ για τις πρόδρομες εργασίες. Η νέα γραμμή με τους 15 σταθμούς από το Γαλάτσι μέχρι το Γουδή, αναμένεται να αρχίσει να κατασκευάζεται από το 2021 και να ολοκληρωθεί στο τέλος της τρέχουσας δεκαετίας.

Αντίθετα, μία ακόμα χρονιά πέρασε χωρίς να έχει λειτουργήσει το έργο για την επέκταση του Τραμ προς Πειραιά. Ενώ το έργο κατασκευαστικά έχει ολοκληρωθεί εδώ και σχεδόν ένα έτος, τα έργα ανάπλασης του Φαληρικού Όρμου που περιλάμβαναν και την μετατόπιση των γραμμών σε νέα θέση στο τμήμα Μπάτης-ΣΕΦ, οδήγησαν στην πολύμηνη διακοπή των δρομολογίων για να διεξαχθούν τα απαραίτητα έργα που εξακολουθούν να τρέχουν. Αυτό σήμανε και την αποκλεισμό της λειτουργίας της επέκτασης του Τραμ που πλέον τοποθετείται στις αρχές της χρονιάς.

Μία από τις σημαντικές στιγμές του 2020 υπήρξε η έναρξη της κατασκευής του νέου Αεροδρομίου στο Καστέλι Ηρακλείου. Στις 8 Φεβρουαρίου, την πλάκα θεμελίωσης τοποθέτησε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Κώστας Καραμανλής, σηματοδοτώντας την αρχή των έργων. Το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλι, το μεγαλύτερο αναπτυξιακό έργο για την Κρήτη, θα αντικαταστήσει το 2025 το σημερινό αεροδρόμιο του Ηρακλείου, Νίκος Καζαντζάκης.

Τον Ιούλιο, μετά από 9 και πλέον χρόνια χωρίς τρένο, επαναλειτούργησε η σιδηροδρομική γραμμή από το Κιάτο μέχρι το Αίγιο, πλήρως εκσυγχρονισμένη, διπλή και με νέους σιδηροδρομικούς σταθμούς. Η έλευση του τρένου και πάλι στην Αχαΐα, συνοδεύτηκε από την εξαγγελία του υπουργού ΥΠΟΜΕ Κώστα Καραμανλή για την σύνδεση της Πάτρας με το εθνικό σιδηροδρομικό δίκτυο, μέσω μίας σήραγγας 5,16 χιλιομέτρων που θα απελευθερώσει την πόλη από την σημερινή επίγεια διέλευση του.

Στα τέλη Νοεμβρίου υπογράφηκε η εργολαβία-σκούπα για τον αυτοκινητόδρομο Άκτιο-Αμβρακία. Εδώ είχαμε ακόμα ένα διαγωνισμό που είχε ξεκινήσει από το 2018 χωρίς να μπορεί να ολοκληρωθεί. Τελικά το καλοκαίρι η διαδικασία ξεμπλόκαρε και η “Μυτιληναίος” ανέλαβε την ολοκλήρωση ενός άξονα που συνδέει την Ιόνια Οδό με τη δυτική ακτή της χώρας και την αμεσότερη πρόσβαση των νησιών του Ιονίου.

Στα γεγονότα της χρονιάς στις κατασκευές, θέση έχει και η νέα διαμάχη για τις αρχαιότητες του σταθμού “Βενιζέλου” στο Μετρό Θεσσαλονίκης. Η απόφαση για την κατασκευή του σταθμού με απόσπαση και επανατοποθέτηση, προκάλεσε την αντίδραση συλλογικοτήτων και την προσφυγή τους στο ΣτΕ. Η καθοριστική για το μέλλον απόφαση του ΣτΕ αναμένεται στις αρχές του νέου έτους. Το έργο στο για τη βασική γραμμή από το Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό μέχρι τη Νέα Ελβετία, εκτιμάται ότι θα μπορεί να λειτουργήσει το 2023.

Το 2020 όμως ήταν και μία χρονιά διαγωνισμών και προετοιμασίας για νέα έργα. Μέσα στη χρονιά, ξεκίνησε ο διαγωνισμός για το flyover στην Περιφερειακή Θεσσαλονίκης, ένας νέος υπερυψωμένος άξονας στην ανατολική της πλευρά. Μέσω του πολλά υποσχόμενου Ταμείου Ανάκαμψης, προτάθηκε από την ελληνική κυβέρνηση και η χρηματοδότηση μεγάλων οδικών έργων. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι ο βόρειο τμήμα του Ε65 από τα Τρίκαλα μέχρι το Κηπουρειό Γρεβενών, η επέκταση του ΒΟΑΚ από τη Νεάπολη μέχρι τον Άγιο Νικόλαο, η επέκταση της Ιόνιας Οδού από τα Ιωάννινα μέχρι την Κακαβιά και η υποθαλάσσια ζεύξη Σαλαμίνας-Περάματος.