Νέα Φιλαδέλφεια και ΑΕΚ: Μια ιστορία προσφυγιάς

Δικαίως πανηγύρισαν οι φίλαθλοι της ΑΕΚ όταν η ομάδα τους στέφθηκε πρωταθλήτρια προχτές. Το τελευταίο πρωτάθλημα που είχε κερδίσει η ομάδα της Νέας Φιλαδέλφειας ήταν το 1994, το ενδέκατο στην ιστορία της, με το φετεινό, του 2018, να στρογγυλεύει τα πρωταθλήματα των κιτρινόμαυρων σε δώδεκα συνολικά. Για την ιστορία, ο Ολυμπιακός έχει κερδίσει τον τίτλο του πρωταθλητή 44 φορές, ενώ ο Παναθηναϊκός είκοσι.

Να πούμε πως η ιστορία της ΑΕΚ είναι απολύτως συνυφασμένη με εκείνη της Νέας Φιλαδέλφειας. Γύρω στο 1920, η περιοχή ανατολικά και δυτικά του καρόδρομου που οδηγούσε στα βασιλικά ανάκτορα του Τατοΐου λεγόταν Ποδονίφτης, καθώς οριοθετούνταν από το ρέμα του Ποδονίφτη και τους ποταμούς Κηφισό και Γιαμπουρλά. Φανταστείτε ένα μάλλον ειδυλλιακό, καταπράσινο τοπίο με μπαξέδες, ελιές, αμπέλια και αγροικίες, όπου ζούσαν καμιά εκατοστή αγρότες σε ένα χωριουδάκι. Η ευρύτερη περιοχή ονομαζόταν τότε Δονοράδες και ανήκε στον Πανάγιο Τάφο.

Τέλος πάντων, η Μικρασιατική Καταστροφή τα άλλαξε, τα σάρωσε όλα. Το 1923 μια πυρκαγιά κατέστρεψε τις παράγκες όπου είχαν στοιβαχτεί οι Μικρασιάτες πρόσφυγες των Αμπελοκήπων. Αυτοί οι άνθρωποι αποφασίστηκε να στεγαστούν στη σημερινή περιοχή της Νέας Φιλαδέλφειας, όπου άρχισε να χτίζεται ένας προσφυγικός συνοικισμός.

Η ανέγερση του συνοικισμού έγινε βάση σχεδίου αγγλικής κωμόπολης και κράτησε τρία χρόνια. Τα σπιτάκια, με κεραμοσκεπές και μικρούς κήπους, δέχτηκαν τους Μικρασιάτες πρόσφυγες το 1927, όταν η Νέα Φιλαδέλφεια ξεκίνησε την ζωή της.  Εδώ να πούμε πως η νέα προσφυγούπολη πήρε το όνομά της επισήμως το 1932.

Ο ονοματοθέτης  της πόλης ήταν ο Πάνος Διαμαντόπουλος, νομικός και βουλευτής του Βενιζέλου, ο οποίος εισηγήθηκε, και κατάφερε, να δοθεί στον προσφυγικό οικισμό το όνομα της Φιλαδέλφειας στη Μικρά Ασία. Αυτή η αρχαία πόλη, που θεμελιώθηκε το 189 π.Χ. από τον βασιλιά  Ευμένη Β’, χάρη στην πνευματική και πολιτιστική της άνθιση, είχε χαρακτηριστεί «Μικραί Αθήναι».

Κάποια από τα πρώτα σπίτια των προσφύγων στη Νέα Φιλαδέλφεια, τα περίφημα «Προσφυγικά», σώζονται ακόμα και σήμερα, συντηρημένα βέβαια και αναπαλαιωμένα – όσα τουλάχιστον έμειναν όρθια από το μεγάλο σεισμό της Πάρνηθας. Τότε όμως, τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, δεν είχαν ούτε ρεύμα, ούτε ύδρευση, ούτε αποχέτευση. Ο συνοικισμός δεν είχε δρόμους, δεν είχε πλατείες, ούτε σχολεία, ούτε συγκοινωνία…

Από τότε η Νέα Φιλαδέλφεια άρχισε να αναπτύσσεται και να βρίσκει τη φυσιογνωμία της. Σ’ αυτό επέδρασαν κάποιοι καθοριστικοί παράγοντες. Ένας από αυτούς ήταν βέβαια και η ίδρυση της ΑΕΚ, της Αθλητικής Ενώσεως Κωνσταντινουπόλεως, που έγινε επίσημα το 1924. Έξι χρόνια αργότερα, το 1930, ο Ελευθέριος Βενιζέλος έδωσε εντολή να δημιουργηθεί ένα γήπεδο για την προσφυγική ομάδα σε ένα εκτεταμένο χώρο της πόλης, η οποία είχε αποκτήσει, πλέον, και την ομάδα της.  Αυτό το στάδιο κατεδαφίστηκε το 2003, αφού είχε υποστεί ζημιές από το σεισμό του 1999.

Όπως και να’χει, η Νέα Φιλαδέλφεια απέκτησε, με το πρόσχημα του ποδοσφαίρου, αν μου επιτρέπετε, την κιτρινόμαυρη σημαία της. Για εκείνους τους Έλληνες, που δεν έχουν καμία προσφυγική ρίζα, που δεν στοιχειώνει καθόλου τη γενεαλογική τους θύμηση κάποια χαμένη, άρα  εξιδανικευμένη, πατρίδα, δύσκολα θα καταλάβουν πόση σημασία είχε για τους Φιλαδελφειώτες να βλέπουν να κυματίζει ψηλά, στο ίδιο ύψος με την ελληνική, η σημαία με τον βυζαντινό δικέφαλο αετό.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.