Γιώργος Κουρουπός: Στην εποχή μας η πνευματικότητα έχει πάψει να θεωρείται αρετή

Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών έγινε 75 χρονών και γιόρτασε χθες με μια ξεχωριστή βραδιά στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και μια επετειακή συναυλία που περιελάμβανε την παγκόσμια πρεμιέρα του έργου «Επτά θανάσιμες Αρετές» του διεθνώς αναγνωρισμένου συνθέτη Γιώργου Κουρουπού. Το έργο γράφτηκε κατά παραγγελία της ΚΟΑ και αποτελεί έναν φόρο τιμής στον σπουδαίο Δημήτρη Μητρόπουλο, πρώτο μαέστρο της «Συμφωνικής Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών» και δάσκαλο του Κουρουπού.

Όπως δηλώνει ο Κουρουπός, το θέμα του έργου του «ήταν ένα από τα τραγούδια του συνθέτη Μητρόπουλου, σε ποίηση Κ. Π. Καβάφη. Η κάθε παραλλαγή θα απέδιδε μία από τις πολλές και χαρακτηριστικές αρετές του ανθρώπου και μαέστρου Μητρόπουλου» που για τον ίδιο αποτέλεσε «πρότυπο ανθρώπου και μουσικού».

Το News 24/7 μίλησε με τον διακεκριμένο συνθέτη και του έθεσε 14 ερωτήματα, τα διπλά δηλαδή για τις επτά αρετές του σπουδαίου Δημήτρη Μητρόπουλου που τον ενέπνευσαν να συνθέσει το μεγαλόπρεπο ομότιτλο μουσικό έργο.

Γνωρίσατε σε πολύ τρυφερή ηλικία τον Δ. Μητρόπουλο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι λειτούργησε για εσάς ως πρότυπο;

«Η προσωπικότητα του Μητρόπουλου με εντυπωσίασε ιδιαίτερα αλλά από πολύ νωρίς ήξερα ότι δεν είχα κανένα ταλέντο μαέστρου για να θελήσω να ταυτιστώ σε αυτό το επίπεδο. Η επιρροή του ήταν λοιπόν γενικότερη, ως πρότυπο ανθρώπου και καλλιτέχνη.»

Ποια από τις επτά αρετές του Μητρόπουλου θεωρείτε ως πιο σημαντική; Η μήπως η σπανιότητα έγκειται στον συνδυασμό τους;

«Το σπάνιο όντως είναι ο συνδυασμός όλων των αρετών του Μητρόπουλου. Προσωπικά με συγκινεί ιδιαίτερα η ταπεινοφροσύνη, η απουσία οποιασδήποτε πόζας, η αποστροφή προς το “δήθεν”».

Υπάρχει αντιπαραβολή των «7 Αθάνατων Αρετών» προς τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα; Και αν ναι, πρόκειται για έμμεση αναφορά στις μεταφυσικές αναζητήσεις του Μητρόπουλου;

«Η μόνη σχέση με τα “7 θανάσιμα αμαρτήματα” των Μπρεχτ-Κούρτ Βάιλ είναι το συνειρμικό παιχνίδι με τις λέξεις. Χρήσιμο ωστόσο είναι να θυμόμαστε πού και πού ότι υπάρχει και το καλό σ’ αυτή την ζωή.»

Τι σημαίνει για το ίδιο το έργο, το να τιμά ένας συνθέτης έναν άλλον;

«Είμαι πολύ “μικρός” για να  θεωρήσω ότι το έργο μου τιμάει τον Μητρόπουλο. Θα είμαι πολύ ευτυχής αν στο μέλλον κριθεί ότι το συγκεκριμένο έργο μου τιμά τον εαυτό μου και τη ΚΟΑ που με εμπιστεύτηκε.»

Έχετε εμπνευστεί και έχετε μιλήσει για τη σχέση ποίησης, λόγου και μουσικής. Υπάρχουν αναλογίες στον τρόπο που προσεγγίζετε συνθετικά ένα ποίημα και την -ποιητική εν πολλοίς- γλώσσα ενός συνθέτη;

«Αναμφίβολα η σχέση λόγου και μουσικής  που με έχει ιδιαίτερα απασχολήσει, επηρεάζει γενικότερα τη γραφή μου. Εδώ, για παράδειγμα, χρησιμοποιώ εμμέσως τον λόγο: Το θέμα του Δ. Μητρόπουλου που δανείζομαι είναι ένα από τα τραγούδια του ίδιου σε ποίηση Καβάφη. Στη συνέχεια οι παραλλαγές μου αναπτύσσονται ερήμην του λόγου. Ωστόσο η γραφή μου στηρίζεται σχεδόν πάντα σε έναν λυρισμό που, έστω και αφηρημένος, δεν παύει να είναι συγγενικός με τον λυρισμό της γλώσσας – της ποίησης δηλαδή.»

Δύο συνθέτες, εσείς και ο Μητρόπουλος. Δύο εποχές. Ποια, κατά τη γνώμη σας, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε μιας, αυτά από τα οποία μπορεί κάποιος να εμπνευστεί για να προχωρήσει;

«Η εποχή του Μητρόπουλου  στη μουσική, ήταν η εποχή του Γερμανικού μοντερνισμού – μια εποχή μεγάλων ανατροπών. Η δική μας, μετά από πολλούς πειραματισμούς -ακραίους πολύ συχνά- κατέληξε σε μια ευρύτατη γκάμα ελευθερίας και συνδυασμού διαφορετικών στυλ. “Ελευθερία και πολυσυλλεκτικότητα” ας πούμε ότι χαρακτηρίζει το σήμερα.»

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η επιλογή σας να γράψετε για τον Μητρόπουλο, είναι συμβολική; Homage στα φωτεινά κεφάλαια του παρελθόντος; Στις υγιείς ρίζες του πολιτισμού;

«Συμβολική, γιατί ο Μητρόπουλος υπήρξε, κατά κάποιο τρόπο, ο πρώτος μαέστρος που διηύθυνε την ΚΟΑ (στη πραγματικότητα διηύθυνε την Ορχήστρα Συναυλιών του Ωδείου Αθηνών, η οποία ήταν η βάση για τη ίδρυση της ΚΟΑ). Συμβολική επίσης, γιατί  τα τραγούδια του Δ. Μητρόπουλου σε ποίηση Καβάφη είναι ό,τι πιο πνευματικό διαθέτει η ελληνική μελοποίηση ιστορικά, τόσο που πολλοί είναι εκείνοι που τα αντιπαθούν και τα απορρίπτουν. Φοβούμαι ότι στην εποχή μας η πνευματικότητα έχει πάψει να θεωρείται αρετή.»

Ποια η σχέση, η θέση των «Επτά Αθάνατων Αρετών» στο σύνολο του έργου σας;

«Ομολογώ ότι το έργο μου αυτό, καθαρά συμφωνικό, αποτελεί μια εξαίρεση στην προσωπική  μου δημιουργία- γιατί σπανίζουν τα έργα καθαρής μουσικής στο ρεπερτόριο μου. Τα περισσότερα έργα μου βασίζονται στην ποίηση, στον λόγο γενικότερα, αλλά και στη δραματική – θεατρική διάσταση.»

Τι είναι μουσική για εσάς;

«Μουσική, αντικειμενικά είναι η έλλογη δόμηση των ήχων. Το μόνο που μπορώ να προσθέσω είναι ότι πιστεύω στην πνευματικότητα, στην ευαισθησία, αλλά και στην αμεσότητα της μουσικής (όσο κι αν αυτό μοιάζει αντιφατικό).»

Ως δημιουργός αλλά και έχοντας επί σειρά ετών διευθύνει πολιτιστικούς φορείς όπως το Μέγαρο Μουσικής και η Ορχήστρα των Χρωμάτων, πιστεύετε ότι ο πολιτισμός είναι το αντίδοτο στην κατήφεια της κρίσης και ,αν ναι,  πώς θα μπορούσε να εκλαϊκευτεί, εκδημοκρατιστεί αυτή η άποψη;

«Το σίγουρο είναι ότι ο πολιτισμός είναι αντίδοτο στην αποβλάκωση και στον πρωτογονισμό. Όσο υψηλότερο είναι το πνευματικό επίπεδο, αλλά και η ηθική υπόσταση ενός λαού, τόσο περισσότερο έχει τις δυνατότητες βελτίωσης της ζωής του, αλλά και των σχέσεων ανάμεσα στους ανθρώπους.»

Συχνά, σε περιόδους δύσκολες, ζητείται η παρέμβαση προσωπικοτήτων του πολιτισμού. Εσείς νιώθετε την ανάγκη να παρέμβετε σήμερα;

«Η παρέμβαση του καθενός μας είναι χρήσιμη μέσα από αυτό που ξέρει να κάνει.»

Το ελληνικό κοινό δύσκολα προσέρχεται στις συμφωνικές συναυλίες, δε διαβάζει πολύ, αναλογικά δε βλέπει αρκετό σινεμά. Έχοντας ζήσει στη Γαλλία, με  την εμπειρία του εξωτερικού, τι προτείνετε να εισάγουμε από το εξωτερικό  και τί να εξάγουμε;

«Θεωρώ ότι η πνευματικότητα, το ήθος των ανθρώπων και η ευρύτητα των ενδιαφερόντων του καθενός είναι ζήτημα παιδείας .Σ’ αυτό πρέπει ό καθένας μας, με τα δικά του μέσα, να συμβάλλει. Αν έχουμε κάτι να ζηλέψουμε από τις άλλες χώρες είναι κυρίως η παιδεία και το σύστημα υγείας.»

Τι θυμάται ο νεαρός Κουρουπός από τη νεαρή ΚΟΑ;

«Θυμάμαι τις συναυλίες στον Ορφέα , όταν παιδί ακόμη, ο δάσκαλός μου στην « αρμονία», που ήταν και Διευθυντής της ΚΟΑ -ο Θεόδωρος Βαβαγιάννης- μου έδινε κάθε εβδομάδα μία πρόσκληση για τον εξώστη.»

Μια ευχή για την ΚΟΑ;

«Να της δοθούν τα μέσα για να αναπτυχθεί και να αναδειχτεί ως μία διεθνή Ευρωπαϊκή Ορχήστρα.»

Ο Γιώργος Κουρουπός σπούδασε πιάνο στο Ωδείο Αθηνών και σύνθεση στο Κονσερβατουάρ στο Παρίσι, στην τάξη του Ολιβιέ Μεσσιάν (1968-1972). Έχει βραβευτεί με το βραβείο Νίκος Καζαντζάκης (1984) και το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (2015) για τη μουσική του προσφορά. Το 2016 τιμήθηκε με τον τίτλο Chevalier de la Légion d’Honneur της Γαλλικής Δημοκρατίας. Διετέλεσε πρόεδρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, καλλιτεχνικός διευθυντής της Ορχήστρας των Χρωμάτων και του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Είναι ομότιμος καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου. Πρόσφατα κυκλοφόρησαν σε δίσκο δύο έργα του Γιώργου Κουρουπού σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη: “Το Μονόγραμμα” (Minos EMI) και “Ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας!”.