Η αλήθεια για το μνημόνιο μετά από οκτώ χρόνια

Οκτώ χρόνια μνημόνιο ή μάλλον οκτώ χρόνια που όλο και θα βγαίναμε από το μνημόνιο κλείνουν σήμερα, με το τρίτο πρόγραμμα στήριξης να ολοκληρώνεται τον Αύγουστο και τον πολιτικό καυγά να συνεχίζεται για την επόμενη ημέρα, η οποία πάντως φαίνεται ότι με τον ένα ή άλλο τρόπο θα έρθει.

Όσο και εάν η διαχωριστική γραμμή “μνημόνιο- αντιμνημόνιο” έχει ξεθωριάσει ή ελαφρά διαφοροποιηθεί μετά το 2015, η υπαγωγή της χώρας στο πρόγραμμα στήριξης το 2010 έφερε τα πάνω κάτω στην ελληνική κοινωνία, οικονομία και στο πολιτικό σκηνικό.

Γκρέμισε ένα διπολισμό και δημιούργησε ένα καινούριο. Στην εξουσία βρέθηκε για πρώτη φορά ένα άλλο κόμμα από τα δύο κυρίαρχα της Μεταπολίτευσης. Για πρώτη φορά κάποιοι βγήκαν από κομματικά μαντριά και δεν τους έφαγε ο λύκος. Συγκυβερνήσεις που κάποτε θα έμοιαζαν βγαλμένες από ταινία επιστημονικής φαντασίας έλαβαν χώρα. Εμφυλιοπολεμικές γραμμές επανήλθαν και ταυτόχρονα από τη μία πλευρά αριστεροί και δεξιοί βρήκαν κοινό έδαφος βάσει του κοινού “εχθρού” και από την άλλη μέσα στο ίδιο κόμμα μπήκαν νέες διαχωριστικές γραμμές.

Τελικά ζούσαμε πάνω από τις δυνατότητες μας; Τα φάγαμε όλοι μαζί; Ήταν το μνημόνιο κατάρα ή ευλογία; Κι όμως για πολλούς ακόμη τα ερωτήματα αυτά δεν έχουν απαντηθεί.

Ο υποχρεωτικός δανεισμός είναι εξ ορισμού κακό πράγμα. Διότι σημαίνει ότι δε μπορείς να χρηματοδοτηθείς από τις αγορές και άρα λαμβάνεις χρήματα υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Ήταν δυνατόν να αποφευχθεί το 2010; Ακόμη και να μην ήταν, οι συνθήκες και οι όροι με τους οποίους μπήκε η Ελλάδα στο μνημόνιο, ήταν οι καλύτεροι δυνατοί;

Εάν το μνημόνιο θέτει στόχους δημοσιονομικούς κυρίως και είναι στα χέρια της εκάστοτε κυβέρνησης να τους επιτύχει, ποιος φέρει την ευθύνη για τις άνευ προηγουμένου περικοπές; Εάν όμως οι δημοσιονομικοί στόχοι είναι υπερβολικά υψηλοί και με ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα, δεν επιβάλλουν και εμμέσως την επιλογή των μέτρων επιτεύξης τους;

Υπήρχε άλλη επιλογή από το μνημόνιο και κυρίως υπήρχε τρόπος ουσιαστικής επαναδιαπραγμάτευσης του; Εάν δεν υπήρχε το 2015 στην πραγματικότητα καμία επιλογή, είχε υπάρξει στην αρχή του δύσκολου αυτού δρόμου και πήγε χαμένη;

Το μνημόνιο έφερε υπαρξιακά ουσιαστικά ερωτήματα στη χώρα. Ίσως από την άλλη, για τους πολίτες που υπέστησαν τις συνέπειες, το ζήτημα να μην ήταν το μνημόνιο αυτό καθεαυτό, ούτε καν από μόνο το γεγονός ότι έγιναν σκληρές περικοπές. Αλλά ότι οι περικοπές αφορούσαν σχεδόν πάντα τους πιο αδύναμους, όσους δεν μπορούσαν να αντιδράσουν. Ενώ κάποιοι άλλοι, που συχνά κουνούσαν και το δάχτυλο στην κοινωνία είτε υπέστησαν ελάχιστες συνέπειες είτε κάποιες φορές επωφελήθηκαν κιόλας από μία αναδιανομή του όποιου πλούτου προς τα πάνω.

Η αδικία αυτό είναι το κυριότερο αίσθημα που έμεινε στον ελληνικό λαό από τα οκτώ χρόνια μνημονίου. Αυτό τον ώθησε να απορρίψει συλλήβδην όσους του κουνούσαν το δάχτυλο και του έλεγαν τα ακριβώς αντίθετα από εκείνα που του έλεγαν τα χρόνια μίας επίπλαστης ευμάρειας, που και πάλι ήταν για τους λιγότερους, αλλά άφηνε λίγο χώρο και στους υπόλοιπους. Κάποιοι ζητούν τώρα από τον ελληνικό λαό να παραδεχθεί ότι έκανε λάθος όταν αντιδρούσε εξαρχής στο μνημόνιο, για να δικαιώσουν εαυτούς εκ των υστέρων. Πατάνε πάνω σε σφάλματα και παθογένειες υπαρκτές, αλλά ζητούν το λογαριασμό από τους άλλους. Με το επιχείρημα των συντεχνιών κάνουν επίθεση σε όλους τους άλλους εκτός από τις συντεχνίες και απορούν όταν οι ιδεολογικοί τους αντίπαλοι εφαρμόζουν μνημόνιο πιο έξυπνα από αυτούς.

Το κατηγορούμενο ως παλιό δεν μπορεί να προσαρμοστεί και δυστυχώς αφήνει το φερόμενο ως νέο να θεωρεί ότι παίζει μπάλα μόνο του. Αλλά ο χειρότερος αντίπαλος μπορεί να είναι ο ίδιος σου ο εαυτός, αν δεν προσέξεις.

Η ελπίδα για πολύ κόσμο μπορεί να έσβησε το 2015, η οργή όμως όχι ακόμη. Και ενώ δεν είναι αλήθεια ότι οι κακοί Ευρωπαίοι μας μισούν γιατί είμαστε ανυπότακτοι και έχουμε αυτή την όμορφη, ηλιόλουστη χώρα, δεν είναι αλήθεια επίσης ότι αν δεν υπήρχε το μνημόνιο θα έπρεπε να το εφεύρουμε.

Θα έπρεπε όμως και πρέπει να βρούμε τρόπο να οργανώσουμε αυτή την έρμη χώρα ως το κοινό μας σπίτι, ένα σπίτι όχι για τους λίγους, αλλά για τους πολλούς, χωρίς να ευχαριστούμε ή να κατηγορούμε ξένους σωτήρες ή δυνάστες.