Φωτεινή Τσαλίκογλου: Με πονάνε οι αδειασμένοι άνθρωποι, με λυτρώνουν οι αναπάντεχες χαραμάδες φωτός

Μέσα από μία σπαρακτική ιστορία που ξεκινά από την ανακάλυψη της Αφροδίτης της Μήλου και φθάνει σε μια αυτοκτονία στη Γενεύη, η Φωτεινή Τσαλίκογλου περιγράφει την ασυνείδητη διαδρομή μας από ένα αξεπέραστης δύναμης παρελθόν στο γκρίζο παρόν. Τι κουβαλάμε, από πού ερχόμαστε, τι παλιό μας βαραίνει και πόσα μας έχουν καθορίσει από πριν χωρίς να το ξέρουμε. Ο “Ελληνας ασθενής” (εκδόσεις Καστανιώτη) μας μαθαίνει, ανάμεσα στα άλλα, ότι “να πεθαίνεις είναι να φεύγεις για λίγο”.

H Φωτεινή Τσαλίκογλου μίλησε στο Νews 24/7 και την Αγγελική Σπανού για την κινητήρια δύναμη της γραφής της που είναι το ανέφικτο και τον Έλληνα ασθενή που συναντά με τα μάτια της φαντασίας της.

-Το βαρύ μαρμάρινο κεφάλι που κουβαλάμε στα χέρια και που υπάρχει παντού στο βιβλίο σας είναι κατάρα ή ευλογία για τον λαό μας;

Οτιδήποτε ‘’βαρύ’’ μεγαλοπρεπές και μεγαλεπήβολο αποτελεί κατάρα όταν σε καθηλώνει στη σκιά του, ευλογία όταν λειτουργεί ως έναυσμα για να πας πάρα πέρα.

-Θα επιμείνω στον ίδιο προβληματισμό. Το σπουδαίο παρελθόν μας διευκολύνει ή υπονομεύει το παρόν και το μέλλον μας;

Το σπουδαίο παρελθόν είναι σαν του σπουδαίους γονείς: Νιώθεις τιμή και υπερηφάνεια γιαυτούς, ποθείς όμως κάποια στιγμή να δεις τον εαυτό σου σε ένα καθρέφτη που να μην είναι παραμορφωτικός. Να δοκιμάσεις τα όρια και τις δυνατότητες σου έξω και πέρα από τη φοβερά προστασία μυθικών γονιών.

-Γράφετε για να πείτε κάτι σε σχέση με όσα συμβαίνουν σήμερα στη χώρα μας ή για να ξεφύγετε από αυτά;

Αυτά που συμβαίνουν σήμερα στη χώρα μας δεν αποτελούν έναυσμα για τη γραφή μου. Η λαχτάρα να είναι όλα άλλα και αλλιώς, το ανέφικτο δηλαδή είναι η κινητήρια δύναμη της γραφής μου.

-Τον συναντάτε συχνά τον “Έλληνα ασθενή”; Η τον φαντάζεστε μόνο;

Τον συναντώ με τα ματιά της φαντασίας μου. Οι φανταστικές αλήθειες φθείρονται πιο δύσκολα. Αλλωστε αν πιστέψουμε τον Προυστ τα πιο αληθινά πρόσωπα είναι τα πρόσωπα των μυθιστορημάτων. Ετσι κι εγώ έχω καθημερινές συναντήσεις με τον Θεόδωρο Κεντρωτά, τον Έλληνα ασθενή μου. Μιλάμε, κυρίως όμως σιωπούμε. Ανακαλύπτουμε παρέα τα δώρα της σιωπής. Η ασθένεια του στην πραγματικότητα είναι ένας διαυγέστερος τρόπος ύπαρξης. Μια απρόσμενη οξύτητα θέασης των πραγμάτων μέσα και γύρω του.

-Υπάρχουν αυτοβιογραφικές αναφορές στον “Έλληνα ασθενή”;

Δεν υπάρχει μυθιστόρημα που να μην είναι αυτοβιογραφικό ακόμα κι αν η δράση του εκτυλίσσεται στον Άρη ή στην Παταγονία. Ο Έλληνας ασθενής έχει γεννηθεί στη Μήλο, έζησε στην Αθήνα, και μετακόμισε με τον γιο του στην Ελβετία. Στη Γενεύη έζησα όλα τα φοιτητικά μου χρόνια. Δούλεψα σαν ασκούμενη ψυχολόγος στην ψυχιατρική κλινική που νοσηλεύτηκε ο Έλληνας ασθενής. Οι δρόμοι της παλιάς πόλης μου είναι οικείοι, στο παγκάκι του πάρκου Μπερτραν όπου άφησε την τελευταία του πνοή κόβοντας τις φλέβες του εχω καθίσει αμέτρητες φορές. Αλλά το πιο αυτοβιογραφικό δεν συνδέεται με τον περιβάλλοντα αλλά με τον εσωτερικό χώρο. Με το αγωνιώδες αίτημα που ταλανίζει τον ψυχισμό του Έλληνα ασθενή: ‘’Mίλησε μου’’ ‘’Αγάπησε με για να με αγαπήσω’’ ‘’Ζωντάνεψε για να είμαι ζωντανός’’

-Τι σας πονάει περισσότερο στην σύγχρονη πραγματικότητα;

Η τρομαχτική ευκολία με την οποία η σάρκα των ανθρώπων μεταμορφώνεται σε ψυχρό μάρμαρο, οι αδειασμένοι από συναισθήματα άνθρωποι που υποδύονται τους ανθρώπους, η προδοσία των φίλων.

-Και τι σας λυτρώνει;

Οι αναπάντεχες χαραμάδες φωτός. Όταν όλα μοιάζουν να βυθίζονται στο σκοτάδι αίφνης έχεις την βεβαιότητα ότι το σκοτάδι δεν είναι ποτέ συμπαγές.

-Ποιο βιβλίο διαβάζετε αυτόν τον καιρό;

Το εκπληκτικό Κουτσό του Χούλιο Κορτάσαρ (στην εκπληκτική μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη). Ξανά και ξανά.

-Είστε ψυχολόγος και στη ζωή σας; Θέλω να πω, μας κοιτάτε και με επιστημονική ματιά; Ερμηνεύετε τις συμπεριφορές μας; Μας καταλαβαίνετε;

Η επιστημονική ματιά του ψυχολόγου καλό είναι να περιορίζεται στο χώρο της εργασίας του και μόνο. Οι ανθρώπινες σχέσεις βιώνονται δεν αναλύονται. Το ανερμήνευτο κομμάτι της συμπεριφοράς μας δεν είναι εμπόδιο στην επικοινωνία. Αντίθετα η βία της ερμηνείας τινάζει στον αέρα τις σχέσεις των ανθρώπων. Συχνά πυκνά ψυχολόγοι, ψυχοθεραπευτές, ψυχίατροι κλπ. αφήνονται σε έναν καταιγισμό ερμηνειών που νοθεύει την ίδια την επικοινωνία. Η βία της ερμηνείας πληγώνει, διαστρέφει, αποξενώνει.

-Αν ξεκινούσατε τώρα τις σπουδές σας θα κάνατε τα ίδια;

Ποιος ξέρει; Iσως ναι….Παλι τα ίδια. Όπως έλεγε κάποιος από τους ήρωες μου “άνθρωπος είναι αυτός που δεν μπορεί να αντισταθεί στην επανάληψη’’.

-Σκέφτεστε ήδη το επόμενο βιβλίο σας;

Για την ώρα το μυαλό μου είναι εγκλωβισμένο στον Έλληνα ασθενή. Ελπίζω βέβαια να μη κρατήσει πολύ. Αλλά και αν κρατήσει χαλάλι του…